Trudności w wychowaniu dzieci i młodzieży

Wychowawca 3/2014 Wychowawca 3/2014

„Człowiek powstaje i przebywa w rodzinie. Z tego względu rodzina jest przede wszystkim wzajemną obecnością ojca, matki i dziecka”. To właśnie w rodzinie w ogromnej większości odbywa się proces wychowania i socjalizacji dzieci i młodzieży.

 

Do zewnętrznych przyczyn trudności wychowawczych należą negatywne wpływy środowiska rówieśniczego. Grupa rówieśnicza jest bardzo istotnym czynnikiem rozwoju, zwłaszcza społecznego dziecka. Uczestnictwo w życiu grupowym daje możliwość zaspokojenia potrzeb afiliacyjnych, kontaktów społecznych, uznania i znaczenia. Z wiekiem w miarę rozluźniania się kontaktów z dorosłymi grupa staje się coraz ważniejsza i coraz bardziej potrzebna. Dziecko chcąc przynależeć do grupy musi dostosować się do norm i zwyczajów, jakie w niej panują. Zależność ta warunkuje wpływ grupy na jednostkę. Jest ona tym większa, im bardziej dziecko jest wyizolowane i nie znajduje oparcia w innych grupach lub środowisku dorosłych. W takich warunkach najczęściej dochodzi do powstania trudności wychowawczych.

Powstawaniu trudności wychowawczych w środowisku szkolnym sprzyja wiele przyczyn. Są to:

1) niedostatki organizacyjne, dotyczące systemu szkolnego, programów nauczania i podręczników:

– nadmierne przeładowanie programu nauczania, któremu sprostać tylko mogą uczniowie najzdolniejsi lub osoby mogące liczyć na specjalną pomoc ze strony domowników, czy też wynajmujących korepetytorów,

– podręczniki pisane przez fachowców, lecz nie liczące się ze sposobem myślenia i uzdolnieniami uczniów, jak również ich zainteresowaniami i upodobaniami,

– zbyt liczne klasy i szkoły, do których uczęszcza ponad tysiąc uczniów, wskutek czego nie stanowią one zwartych społeczności, charakterystycznych dla szkół małych,

– duża liczba lekcji prowadzonych w warunkach klasowo-lekcyjnych, które nie uwzględniają w wystarczającym stopniu psychospołecznych potrzeb dzieci i młodzieży,

– znikoma liczba lekcji przeznaczonych na wychowanie fizyczne i zajęcia techniki;

2) przyczyny psychologiczno-społeczne: nieznajomość ucznia przez nauczyciela, zaniżone oczekiwania nauczyciela wobec ucznia i niska jego pozycja społeczna w klasie szkolnej;

3) przyczyny pedagogiczne, polegające na tym, że zbyt mało uwagi przywiązuje się do wyrabiania w uczniach pozytywnej motywacji uczenia się. Znajduje to swój szczególny wyraz w przymuszaniu uczniów do nauki szkolnej za pomocą różnych sankcji, gróźb, nakazów i poleceń[10].

Poza omówionymi wyżej trudnościami wychowawczymi występującymi w środowisku rodzinnym i szkolnym, pojawiają się też przyczyny psychiczne lub organiczne, nazywane również przyczynami tkwiącymi w uczniu. Zalicza się do nich: czynniki genetyczne, cechy związane z funkcjonowaniem systemu nerwowego, uwarunkowania endokrynologiczne, konstrukcję fizyczną, warunki klimatyczne i porę roku. Jednak najczęściej przyczyny trudności wychowawczych tkwią w środowisku, które nie zaspokaja podstawowych potrzeb dziecka, stawia zbyt wysokie wymagania w stosunku do jego możliwości rozwojowych, dostarcza negatywnych wzorów postępowania itp.[11]

* * *

Czas przemian ustrojowych w Polsce spowodował wiele nieoczekiwanych i brzemiennych zmian w wychowaniu i sytuacji wpływu na dziecko. Rozwijająca się wolność gospodarcza i społeczna zachwiała także sposobem wychowawczym, który realizowany był przez lata przed transformacją. Wygoda, konsumpcyjne życie i niepewność społeczna wpłynęły na zmniejszenie dzietności rodzin. Ważniejsze niż ognisko domowe stały się kariera, praca, dobry zarobek czy ekskluzywny wypoczynek. Dziecko stało się pewnym ciężarem, z którego rezygnowano dość łatwo i skutecznie. Pogląd ten spowodował ujemny przyrost naturalny i spadek liczby mieszkańców Polski, np. w 2003 r. o 14,1 tys. osób[12].

Następną sprawą są rozluźniające się więzy rodzinne. To też efekt przemian społecznych w Polsce, gdzie jedną z najistotniejszych wartości jest wolność traktowana jako absolutna swoboda. W wyniku tego cały system rodzinny w RP uległ zachwianiu i w sposób ekspansywny zostały wzmocnione trudności wychowawcze rodziców i pedagogów. Młody człowiek potrzebuje autorytetu, na którym mógłby się wzorować, ale z drugiej strony niezwykle intensywnie i krytycznie obserwuje otaczający go świat. Świat, w którym żyjemy, wciąż neguje autorytety szukając w nich „pęknięć”[13], tymczasem dziś młodemu człowiekowi w okresie trudnych przemian społecznych potrzebny jest ktoś, kto będzie oparciem, wzorem i gwarancją stabilizacji w codziennej egzystencji.

ks. Sławomir Bednarski – doktorant UJPII w Krakowie, katecheta w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Kleszczowie

 

[1] „Człowiek powstaje i przebywa w rodzinie. Z tego względu rodzina jest przede wszystkim wzajemną obecnością ojca, matki i dziecka”1. To właśnie w rodzinie w ogromnej większości odbywa się proces wychowania i socjalizacji dzieci i młodzieży.
[2] E. Gurba, Czy mnie jeszcze kochasz?, „List” 2010, nr 5, s. 10,21.
[3] Por. Z. Wiatrowski, Dorastanie, dorosłość i starość człowieka w kontekście działalności i kariery zawodowej, Wyd. Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB, Radom 2009, s. 17, ISBN 978-83-7204-762-5.
[4] Tamże.
[5] Por. E. Czemierowska, Jak radzić sobie z agresją i przemocą. Niezbędnik nauczyciela, Wyd. „Profile”, Warszawa 2006, s. 6.
[6] E. Gurba, Czy mnie… dz. cyt., s. 15.
[7] B. Białecka, Rodzic – nadopiekuńczy czy beztroski?, www.opoka.org.pl/biblioteka/I/ID/pk200935-beztroska.html z dnia 25.05.2010.
[8] Tamże.
[9] Por. E. Gurba, Czy mnie… dz. cyt., s. 16-17.
[10] Por. Z. Wiatrowski, Dorastanie, dorosłość… dz. cyt., s. 20-22.
[11] K. Szwarlik, Idealny wychowawca, Wyd. „Niedziela”, Częstochowa 1997, s. 7-8.
[12] Świat w liczbach, Wyd. Literat, Toruń 2007, s. 140.
[13] K. Szwarlik, Idealny… dz. cyt., s. 8.

 

«« | « | 1 | 2 | » | »»

TAGI| DZIECKO, RODZINA

aktualna ocena |   |
głosujących |   |
Pobieranie.. Ocena | bardzo słabe | słabe | średnie | dobre | super |

Pobieranie... Pobieranie...