Rola rodziny i szkoły w kształtowaniu postaw patriotycznych

Cywilizacja 47/2013 Cywilizacja 47/2013

Na wstępie należy poczynić pewne uwagi o założeniach, które decydowały o sposobie ujęcia zaproponowanego tematu. Hasłem tegorocznego sejmiku poświęconego rodzinie, szkole i wychowaniu jest „wyzwanie”, które wiąże się z obecnym czasem przemian. Wprawdzie nie jest to nic szczególnego, bo każdy czas przemiany niesie ze sobą wyzwania, ale by to dostrzec, potrzeba głębszej wrażliwości i specyficznej optyki. Zmiany bowiem nie zawsze idą w pożądanym kierunku i bywa tak, że zachwianiom ulegają takie rzeczywistości, które są istotnie ważne i nieocenione dla jednostki i społeczeństwa.

 

Przyczynek do praktyki wychowania patriotycznego

Nie pretendując do wyczerpania tematu, należy wskazać tu na kilka spraw związanych z realizacją tak ważnego, a równocześnie szerokiego programu wychowawczego[47].

   W wychowaniu patriotycznym ważne jest kształtowanie obrazu ojczyzny, tak by przekaz nie pozostał abstrakcją. Powinien to być obraz konkretny, malowany uczuciem i pięknem: ojczyzna widziana przez pryzmat pięknego krajobrazu, piękna wytworów ludzkiej pracy. Dlatego też ważnym elementem wychowania patriotycznego są wycieczki krajoznawcze, rajdy, plenery, które oprócz wartości poznawczych dostarczają licznych przeżyć estetycznych. Gdy zaś uzupełnione zostają interesującym komentarzem, opowiadaniami, wspomnieniami, legendami, spotkaniami z miejscowymi ludźmi – stają się wydarzeniem niezwykle istotnym w rozwijaniu patriotyzmu.

   Wspomniane wyżej opowiadania zasługują na osobne wyróżnienie, zwłaszcza te, które dotyczą walk o niepodległość oraz ważnych, przełomowych momentów w życiu narodu i państwa. Nabierają one jeszcze większej mocy, jeśli ich bohaterami są bliscy, członkowie rodziny. Budzi to poczucie dumy i chęć naśladowania. W formie opowiadania przekazać można także historię ojczystą, urozmaicając wierszem, pieśnią patriotyczną, przysłowiami i legendami, baśniami dotyczącymi dziejów Polski, które w sposób fantastyczny wprowadzają w dzieje ojczyste, ale przebija z nich wielkie umiłowanie ojczyzny, podkreślenie bohaterstwa, a napiętnowanie złych czynów i dlatego tak są ważne. Polskie legendy mają swoisty koloryt, symbolikę wyrażającą ducha polskiego. Często mówią o bohaterskich kobietach, co również jest warte zauważenia. Przez przekazywanie legend i baśni, przysłów, pieśni i wierszy, dziecko zapoznaje się z pięknem języka polskiego, uczy się umiłowania mowy ojczystej, bogaci się w niej i głęboko psychicznie osadza.

Dziecko kształtuje w sobie postawę patriotyczną przez współuczestnictwo w wydarzeniach narodowych, w świętowaniu ważnych rocznic. Pozornie tylko pozostaje biernym obserwatorem, bo w rzeczywistości treści z tym związane bywają przyswajane spontanicznie i z pewnością zaowocują w swoim czasie. Uroczystości narodowe to wielkie lekcje wychowania patriotycznego.

  Mimo iż wydaje się, że ziemia straciła jakby na swej wartości, że imperatyw trwania na ojcowiźnie jakby już nie był aktualny, jednak pozostanie ona podstawą bytu narodu, matką i żywicielką, fundamentem niezależności i suwerenności. Przy zmienionym dziś stosunku do ziemi tym bardziej naglące staje się zadanie wychowania do trwania na ziemi i trwania przy ziemi, przez szacunek, opiekę, dbałość o jej czystość i rozkwit, o jej piękno. Rodzina i szkoła znajdą w tym względzie z pewnością wcale nie sztucznie wymyślone „akcje”.

Nie bez znaczenia dla wychowania patriotycznego pozostaje wystrój domu i szkoły. Znajdujące się tam obrazy, portrety przodków bądź sławnych Polaków, reprodukcje polskich artystów przedstawiające sceny z historii Polski, a także obrazy religijne, są wymownym świadectwem polskiej tradycji historycznej oraz patriotycznej, i spontanicznie naprowadzają dziecko na myśl o ojczyźnie.

Podobnie można mówić o bibliotece domowej czy szkolnej. Jej zbiory są zaproszeniem do głębszego wejścia w ducha ojczystego przez spotkanie z literaturą piękną i historyczną, są jakimś sposobem utrwalania wiedzy o losach narodu, przemawiającym do wyobraźni i serca. To samo należy powiedzieć o gromadzeniu rozmaitych pamiątek po przodkach. Przez poznanie ich losów wiedzie droga niejednego dziecka do odkrycia swego miejsca w służbie ojczyzny.

Przedruk artykułu za: „Życie i Myśl” (1997), s. 21–35.

ks. Józef Wilk - 1937–2003. Pedagog, teolog, od 1970 r. pracownik naukowo-dydaktyczny KUL, w latach 1980–1996 kierownik Katedry Pedagogiki Rodziny w Instytucie Teologii Pastoralnej na Wydziale Teologii, od 1996 r. kierownik Katedry Pedagogiki Rodziny w Instytucie Pedagogiki Wydziału Nauk Społecznych, od 1999 r. prodziekan Wydziału Nauk Społecznych KUL, współtwórca lubelskiej szkoły pedagogiki rodziny, duszpasterz rodzin, duszpasterz akademicki.



[1] J. Słowacki, Przypowieści i epigramaty, 35, w: Wiersze i poematy, Warszawa 1976, s. 98–99.
[2] Jan Paweł II, Homilia na Placu Zwycięstwa w Warszawie, 2 VI 1979 r

[3] A. Brückner, Dzieje kultury polskiej, t. 1, Warszawa 1967, s. 224 i nn.
[4] Sobór Watykańśki II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus, Warszawa 1986, nr 15.
[5] Sobór Watykański II, Konstytucja pastoralna o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, Wrocław 1986, nr 75.
[6] Sobór Watykański II, Dekret o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus, nr 15.
[7] S. Olejnik, W odpowiedzi na dar i powołanie Boże. Zarys teologii moralnej, Warszawa 1979, s. 771.
[8] Tamże, s. 773.
[9] S. Wyspiański, Wesele, Warszawa 2005, akt 3, scena XVI, s. 156.
[10] Cyt. za: „Człowiek w Kulturze” (1996) nr 8, s. 13.
[11] Zob. S. Bartnik, Problematyka teologii narodu, w: tenże, Polska teologia narodu, Lublin 1986, s. 21.
[12] Tamże, s. 21–22.
[13] Jan XXIII, Pacem in terris, Wrocław 1997, nr 16.
[14] Jan Paweł II, Familiaris consortio, w: Adhortacje apostolskie Ojca Świętego Jana Pawła II, t. 1, 1979–1995, [red. tomu M. Romanek], Kraków 2006, nr 42.
[15] S. Bartnik, Problematyka teologii narodu, s. 24.
[16] Tamże, s. 25.
[17] Listy Pasterskie Episkopatu Polski, Paryż 1975, s. 707.
[18] C. K. Norwid, Niewola, w: Pisma wszystkie, oprac. J. W. Gomulicki, t. 3, Warszawa 1971–1976, s. 385.
[19] Jana Paweł II, Przemówienie w Belwederze, 2 VI 1979 r. Cyt. za: Pielgrzymka do Ojczyzny, oprac. A. Z. Szubowie, Warszawa 1982, s. 39.
[20] S. Bartnik, Problematyka teologii narodu, s. 24–25.
[21] Zob. np. J. Wiatr, Naród, patriotyzm, internacjonalizm, Warszawa 1970.
[22] J. U. Niemcewicz, Śpiewy historyczne, Warszawa 1819, s. 5.
[23] E. Orzeszkowa, Maria, Warszawa 1972, s. 142.
[24] J. Prokop, Dom w kulturze polskiej, „Tygodnik Powszechny” (1984) nr 52–53, s. 6.
[25] M. Konopnicka, Rota, cyt. za: Antologia poezji polskiej… od średniowiecza do współczesności, wybór M. Pytasz, Chorzów 2012, s. 575.
[26] A. Mickiewicz, O duchu narodowym.
[27] J. I. Kraszewski, Program Polski 1872, Poznań 1872, s. 58.
[28] Por. T. Kukołowicz, Rodzina w procesie uspołecznienia dziecka, Lublin 1973.
[29] Jan Paweł II, Homilia na Skałce, 8 VI 1979 r.
[30] K. Wojtyła, Myśląc Ojczyzna, w: tenże, Poezje i dramaty, Kraków 1980, s. 88–89.
[31] M. Rodziewiczówna, Byli i będą, Pittsburgh 1944, s. 114 i nn.
[32] B. Prus, Placówka, Warszawa 1949, s. 123.
[33] A. Oppman, Pacierz za zmarłych.
[34] J. Lewandowski, Naród w nauczaniu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 1982, s. 73.
[35] M. Konopnicka, O Wrześni, w: taż, Wybór pism, Warszawa 1954, s. 317.
[36] Por. M. Jabłońska-Deptuła, Nasze korzenie, w: taż, Spojrzenie na współczesną rodzinę w Polsce w kontekście wskazań soborowych, Warszawa 1981, s. 17.
[37] Zob. Jan Paweł II w Polsce. Przemówienia, reportaże, sprawozdania, red. M. Maciołka, Poznań 1982, s. 69.
[38] Zob. tamże.
[39] Zob. tamże, s. 80.
[40] Jan Paweł II, Laborem exercens, Wrocław 1983, nr 10.
[41] Tamże.
[42] S. Wyszyński, Duch pracy ludzkiej, Warszawa 1957, s. 38.
[43] Jan Paweł II, Przemówienie w Częstochowie podczas Apelu Jasnogórskiego, 5 VI 1979 r.
[44] S. Wyspiański, Wesele, akt 1, scena XXIV, s. 43.
[45] M. Rodziewiczówna, Barcikowscy, Kraków 1908, s. 41.
[46] M. Konopnicka, Na piastowym Śląsku, w: taż, Wybór pism, Kraków 1903, s. 152.
[47] Por. A. Wartacz, Rodzina podmiotem wychowania patriotycznego w ujęciu współczesnej pedagogiki katolickiej, Lublin 1985 (mps pracy magisterskiej), s. 85–88.

 

«« | « | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | » | »»

aktualna ocena |   |
głosujących |   |
Pobieranie.. Ocena | bardzo słabe | słabe | średnie | dobre | super |

Pobieranie... Pobieranie...