Rodzina w rozwoju społecznym

Małżeństwo i rodzina to wielki skarb złożony w kruchych, glinianych naczyniach ludzkiej niedoskonałości. Z tego względu podstawowym warunkiem ochrony małżeństwa i rodziny jest osobista przyjaźń z Bogiem oraz zaufanie do Boga w chwilach trudności i zwątpień.

Uczestnictwo w rozwoju społeczeństwa

Rodzina – jak ją określił Karol Wojtyła − jest „pierwszą i żywotną komórką społeczeństwa” (FC 105), stanowi jego podstawę i stale je zasila. W ten sposób na mocy swej natury i powołania rodzina otwiera się na inne rodziny i na społeczeństwo, podejmując swoje zadanie społeczne.

Wkład społeczny rodziny posiada swą własną specyfikę, którą należy lepiej poznać i w sposób bardziej zdecydowany uwzględniać, zwłaszcza w miarę dorastania dzieci, angażując do współpracy, na ile to możliwe, wszystkich członków rodziny.

W szczególny sposób należy podkreślić znaczenie gościnności ze wszystkimi jej przejawami, od otwarcia na prośby braci drzwi własnego domu i serca, aż po konkretne zapewnienie każdej rodzinie własnego mieszkania, jako naturalnego środowiska, które ją zachowuje i pozwala jej wzrastać. Nade wszystko rodzina chrześcijańska winna wsłuchiwać się w polecenie Apostoła: „Zaradzajcie potrzebom... Przestrzegajcie gościnności”, by naśladując przykład Chrystusa i dzieląc Jego miłość, umiała przyjąć potrzebującego brata: „Kto poda kubek świeżej wody do picia jednemu z tych najmniejszych, dlatego że jest uczniem, zaprawdę, powiadam wam, nie utraci swojej nagrody”.

Do zadań społecznych rodziny należy również wyrażanie opinii w formie interwencji politycznej. Rodziny winny zabiegać o to, aby prawa i instytucje państwa nie tylko nie naruszały praw i obowiązków rodziny, ale by je popierały i pozytywnie ich broniły. W tym sensie rodziny powinny uświadamiać sobie własną rolę współtwórców tzw. „polityki rodzinnej” oraz podejmować odpowiedzialność za przemianę społeczeństwa; w przeciwnym razie one pierwsze padną ofiarą tego zła, na które patrzyły obojętnie.

Kościół otwarcie i z mocą broni praw rodziny przed niedopuszczalnymi uzurpacjami ze strony społeczeństwa i państwa. W szczególności Ojcowie Synodu przypomnieli następujące prawa rodziny:

• prawo do istnienia i rozwoju jako rodziny, czyli prawo każdego, zwłaszcza człowieka ubogiego, do założenia rodziny i posiadania odpowiednich środków do jej utrzymania;
• prawo do wypełniania własnej odpowiedzialności w zakresie przekazywania życia i wychowania dzieci;
• prawo do intymności życia małżeńskiego i rodzinnego;
• prawo do stałości więzi i instytucji małżeństwa;
• prawo do wyznawania własnej wiary i stawania w jej obronie;
• prawo do wychowania dzieci wedle własnych tradycji i wartości religijnych i kulturowych, przy pomocy koniecznych środków, narzędzi oraz instytucji;
• prawo do uzyskania zabezpieczenia fizycznego, społecznego, politycznego, ekonomicznego, zwłaszcza dla ubogich i chorych;
• prawo do mieszkania, pozwalającego na godziwe życie rodzinne;
• prawo do wypowiedzi i przedstawicielstwa wobec publicznych władz gospodarczych, społecznych i kulturalnych oraz władz niższego szczebla, bądź bezpośrednio, bądź za pośrednictwem stowarzyszeń;
• prawo do zrzeszania się z innymi rodzinami i instytucjami celem właściwego i gorliwego wypełnienia swych zadań;
• prawo do ochrony nieletnich poprzez odpowiednie instytucje i prawodawstwo przed szkodliwymi środkami farmakologicznymi, pornografią, alkoholizmem itp.;
• prawo do godziwej rozrywki, która służyłaby również wartościom rodziny;
• prawo osób starszych do godziwego życia i umierania w sposób godny człowieka;
• prawo do emigrowania całej rodziny w poszukiwaniu lepszych warunków życia.

Stolica Apostolska, podejmując wyraźne życzenie Synodu, opracowuje Kartę praw rodziny celem przedłożenia zainteresowanym środowiskom i władzom.

Życie rodzinne zwłaszcza chrześcijan zakorzenionych we wspólnej wierze i nadziei, ożywionych miłością, stanowi wewnętrzną energię, która rodzi i szerzy sprawiedliwość, pojednanie, braterstwo i pokój między ludźmi, niejednokrotnie sięga najgłębszych sfer ludzkiej osobowości. Kontakt i wpływ małżeństwa i rodziny na społeczeństwo podlega ciągłym transformacjom i fazom rozwoju. Jednocześnie człowiek jako jednostka społeczna podlega wpływom środowiska, implikuje wielorakie elementy społeczne, a w miarę intensyfikowania swojego życia rodzinnego budzi w sobie potrzebę wspólnotowego zjednoczenia i doświadczenia własnych przeżyć. Dzięki tej naturalnej dynamice człowiek, małżeństwo i rodzina dążą do życia społecznego. Z jednej strony, wyraża to potencjalną zdolność do rozwoju i realizacji własnych celów czy ideałów, a z drugiej uzmysławia konieczność wzajemnego komunikowania się i budowania świata wartości, które można zrealizować tylko w społecznej kooperacji.

Konkludując, współuczestnictwo osoby we wspólnocie oznacza „dobro osoby ludzkiej w dobru wspólnym”. Autentyczne życie rodziny jest bowiem czynnikiem dynamizującym rozwój, stawiającym przed każdym z jej członków coraz to nowe zadania, które wymagają wykorzystania nabytych wcześniej (w rodzinie) kompetencji społecznych.

Patrycja Woźniak – mgr filologii polskiej o specjalizacji dziennikarskiej i nauczycielskiej (UŁ), mgr teologii ogólnej (UKSW), nauczycielka języka polskiego w Zespole Szkół Sióstr Salezjanek w Ostrowie Wielkopolskim

Bibliografia:

Czapów C. 1968. Rodzina a wychowanie, Warszawa.
Giddens A. 2005. Socjologia. Rodziny. Spór o wartości rodzinne, Warszawa.
Jan Paweł II. 1994. List do Rodzin, Watykan.
Jan Paweł II. 1981. Familiaris consortio 43, Watykan.
Kłys J. 1995. Rodzina dziedzictwem ludzkości. Zarys etologii, Szczecin 1995.
Kosowska Z., Syczewska, F. Jakubczak. 1967. Rodzina o rodzinie, Warszawa.
Kwak A. 1993. Rodzina: funkcje, typy, premiery, zagrożenie, [w:] T. Pilch. J. Lepalczyk (red.), Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, Warszawa.
Majkowski W. 1994. Osoba - rodzina - społeczeństwo, [w]: B. Harrasek (red.), Pukam do drzwi Waszych domów i pragnę się z Wami spotkać.
Rozważania na temat „Listu do Rodzin” Ojca Świętego Jana Pawła II, Warszawa.
Przecławska A., Relacje między ludźmi jako przedmiot badań pedagogicznych, Warszawa.
Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa.
Tyszka Z., Relacje i oddziaływania zachodzące między strukturą społeczną a rodzina, [w:] Z. Tyszka (red.), Rodziny polskie na progu lat 90-tych, Poznań.