Módl się, pracuj i nie martw się

Bo wolą podjąć walkę ze stresem.

Rzeczywiście, stres nie pozwala teologicznie i wzniośle myśleć; jest napięciem, które wręcz odcina od duchowości. Zależnie od poziomu stresu można jednak podjąć odpowiednie praktyki ascetyczne. Podstawą jest wyciszenie – żeby umysł mógł zacząć pracować. Widzę, jak to pomaga ludziom, którzy przyjeżdżają do naszego klasztoru, często zestresowani, z problemami, pytaniami, na które nie znajdują odpowiedzi. Nie dajemy im gotowych odpowiedzi, mówimy: jeśli chcesz, zostań na kilka dni, wycisz się. W wielu przypadkach to skutkuje, a ludzie odpowiedź znajdują w swym wnętrzu.

Asceza fizyczna pomaga, gdy na poziomie emocjonalnym jesteśmy tak nieuporządkowani, że nie dociera do nas wewnętrzny głos Boga.

Św. Jan od Krzyża mówił: jeśli widzisz, że brakuje ci czasu na modlitwę, to znaczy, iż ten czas powinieneś podwoić. Jeśli rano zabraknie czasu na modlitwę – rozumianą szeroko, a nie tylko jako odklepanie pacierza – wpływa to wręcz fizycznie na cały dzień. Człowiek rozmodlony jest skupiony, skoncentrowany. Mówienie, że nie mam czasu na modlitwę, to oszukiwanie samego siebie. Człowiek zagoniony dzięki modlitwie może odnaleźć spokój i osiągnąć większą skuteczność w pracy.

Paradoksem jest to, że mówiąc, iż nie mamy czasu, bierzemy sobie jednak coraz więcej pracy. Pytam wtedy: chcesz być bogaty czy szczęśliwy?

Jak można wytłumaczyć sens praktyk ascetycznych, które polegają na zadawaniu sobie bólu? Św. Andrzej Świerad, polski pustelnik, przepasywał się łańcuchem, który w końcu wrósł mu w skórę.

Tego typu praktyki są skutkiem zbyt dosłownej pokutnej interpretacji ascezy. Jezus był biczowany, więc i ja się biczuję, by doświadczyć zjednoczenia z Nim. Jak Chrystus wychodził na pustynię, tak i ja poszczę, by przeżyć z Nim jedność.

Ale to myślenie pomija psychofizyczny aspekt ascezy. Jeśli taka praktyka wynika z dobrej woli, może prowadzić do rozwoju duchowego. Jednak zadawanie sobie bólu może też wprost przeciwnie, stworzyć lęki, które zablokują rozwój wewnętrzny i ostatecznie – zjednoczenie z Bogiem.

Ale wiemy, że ascezę przez biczowanie uprawiał kard. Wyszyński podczas trzyletniego więzienia; ostatnio pojawiły się pogłoski, że czynił to Jan Paweł II. To zmusza do przemyślenia sensu tej praktyki także we współczesnych czasach.

Św. Benedykt przeżywając pokusę, rzucił się w ciernisty krzew i przez to ją przezwyciężył. Ale są i inne metody. Podjęcie konkretnych praktyk ascetycznych jest bardzo indywidualną sprawą, niepodlegającą ocenie. Dana praktyka jednemu może pomóc, drugiemu zaszkodzić. Nie ma sensu bezmyślne powielanie cudzych wzorów.

Jeśli do biczowania podejdziemy z wiarą i z intencją jedności z Jezusem, może być to dla nas dobre. Ale zadawanie sobie bólu może też prowadzić do wynaturzeń, np. masochizmu. Można także dojść do ascezy na pokaz: mnisi prześcigali się w tym, kto będzie jadł mniej lub rzadziej. Jezus przestrzegał, by nie czynić tego na oczach tłumu. Można też zbłądzić w kierunku pychy. Pewien mnich po sześćdziesięciu latach ascezy na pustyni pytał w modlitwie Boga, czy jest ktoś równie doskonały jak on... Abba Izydor mawiał: „Jeśli pilnie przestrzegacie postów, nie nadymajcie się z tego powodu”. Dlatego św. Benedykt zaleca w Regule, aby nie podejmować żadnych praktyk bez zgody opata.

Źle pojęta asceza prowadzi do pychy. Asceza nie jest celem sama w sobie.