Dlaczego Afryka?

Ciągle fascynują nas egzotyczne kraje, które choć odległe, stają się nam coraz bliższe nie tylko dzięki temu, że je poznajemy, lecz również dlatego, że sami Afrykanie są już „uczestnikami naszego świata”. Znak, 12/2009



Największy wpływ na przemiany w Afryce wywarło ustanowienie rządów kolonialnych jako formy politycznej dominacji państw europejskich. W sposób gwałtowny zmieniały się realia życia w Afryce. Już w początkach okresu kolonialnego pojawiła się gospodarka nowego typu, gospodarka plantacyjna, co wiązało się z uczynieniem ziemi przedmiotem handlu (rzecz to w tradycyjnych kulturach niedopuszczalna, gdyż ziemia jest własnością przodków i nie można jej sprzedać ani kupić).

Wprowadzenie pieniądza europejskiego, konieczne z powodu narzucenia ludności podatków, spowodowało, że pieniądz stał się głównym miernikiem wartości i głównym środkiem wymiany. Pojawiły się także nowe, nieznane w tradycyjnych kulturach zawody. Status jednostki zaczęła wyznaczać przede wszystkim europejska edukacja. Konsekwencjami tych zmian była – i jest nadal – coraz bardziej znacząca obecność elementów obcych kultur. Zmiany dotyczą również sposobu i zasięgu komunikowania się między członkami społeczeństw: od tradycyjnej bezpośredniości kontaktów między ludźmi do formy nowej – pośredniości przekazu za pomocą słowa pisanego, mediów i Internetu.

Jestem spokrewniony, więc jestem

Napisanych słów można się w Afryce wyprzeć, ale wszystko, co się powie, ma konsekwencje. Bo trwa w czyjejś pamięci. Długo przed kolonizacją opowiadaliśmy i spisywaliśmy historie własnymi słowami[2].

W tym zdaniu zawarta jest prawda o wadze i wartości tradycji w życiu Afrykanina. Przekaz ustny posiadał walor wiarygodności: papier można zniszczyć, ale słowo wypowiedziane zostaje. Cała mądrość i wiedza skumulowana w ludzkiej pamięci przekazywana była następnym pokoleniom przez starszyznę i opowiadaczy historii.

Afryka nie była i nie jest monolitem kulturowym. Istnieją jednak pewne cechy wspólne, które odzwierciedlają afrykańską specyfikę. Parafrazując znaną sentencję Kartezjusza „cogito ergo sum”, możemy powiedzieć, że przeświadczenie Afrykanów o naturze egzystencji wypływa z innego przekonania: „cognatus ergo sum” – „jestem spokrewniony, więc jestem”. Z tego względu rodzina afrykańska zasługuje na szczególną uwagę.

Tradycyjna rodzina afrykańska to rodzina wielopokoleniowa, kultywująca rodowe obyczaje, w której wierzenia religijne nadawały sens życiu i integrowały jednostkę z szerszą społecznością. To, co było dla niej najbardziej charakterystyczne, uwidaczniało się w szacunku dla starszyzny i rodziców, którzy byli gwarantami ciągłości tradycji, skarbnicą rodowej, plemiennej oraz etnicznej historii; w przestrzeganiu nakazów kodeksu moralnego; w wadze przypisywanej macierzyństwu, które zapewniało ciągłość pokoleniową; w trosce o posiadanie potomstwa będącego symbolem ciągłości rodu, a zarazem gwarancją dobrobytu rodziny.

Ta historycznie pierwsza więź społeczna, więź krwi, była podstawą wszelkich podziałów społecznych przebiegających na płaszczyźnie: „my” – „oni”. Więzy krwi odgrywały również szczególną rolę w segmentarnych systemach politycznych – były ich budulcem. W przypadku organizacji politycznej, jaką było państwo plemienne, zbudowane na bazie jednej grupy etnicznej, system władzy politycznej również do pewnego stopnia opierał się na tych więzach. Widoczne jest to między innymi w genealogii władców monarchii afrykańskich (np. u Aszantów – ludu ze środkowej Ghany).

Inną ważną zasadą organizującą społeczeństwo było funkcjonowanie klas wieku. Wejście do klasy wieku było związane z rite de passage, czyli rytuałami przejścia. Najważniejszym z nich była inicjacja, będąca „pasowaniem na dorosłego” członka społeczności, która zawsze wiązała się z okaleczeniem ciała – obrzezaniem. Inicjacja dotyczyła także dziewcząt, ale klasy wieku były zawsze męskie. Wiele z tych obyczajów nadal jest praktykowanych.
 



[2] Z wywiadu Pauliny Wilk z Alainem Mabanckou, „Rzeczpospolita”, 1 października 2009.

«« | « | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | » | »»

aktualna ocena |   |
głosujących |   |
Pobieranie.. Ocena | bardzo słabe | słabe | średnie | dobre | super |

Pobieranie... Pobieranie...