Chrześcijanie na ziemiach islamu wczoraj i dziś

Teologia muzułmańska podzieliła cały świat na dwie strefy: „ziemie islamu” (dār al-islām) oraz „ziemie walki o islam” (dār al-harb). Jednak po podbojach muzułmańskich na terenach zaanektowanych przez muzułmanów i automatycznie uważanych za „ziemie islamu” większość ludności stanowili chrześcijanie. Zwycięscy Arabowie – świadomi, że pod względem kulturowym znajdowali się niżej od ludów podbitych – stanęli przed koniecznością prawnego uregulowania sytuacji niemuzułmańskich poddanych.

Karta obowiązków

Szybko opracowali koncepcję głoszącą swoją wyższość religijną. Ponadto przypisali sobie najwyższe prawo do sprawowania władzy nad chrześcijanami, których określali wraz z Żydami mianem „Ludzi Księgi”. W zamian za regularne płacenie specjalnych podatków i pogodzenie się z mniejszymi prawami od tych, które posiadali muzułmanie, gwarantowano chrześcijanom ochronę życia i dóbr oraz możliwość wyznawania swojej religii.

Muzułmańskie traktaty prawnicze zgodnie ukazują warunki, jakim muszą się bezwzględnie poddać „podopieczni”. Odzwierciedlenie tych ustaleń znajdujemy w dokumencie zwanym „Kartą ‘Umara”, przypisywanym kalifowi ‘Umarowi ibn al-Hattābowi (634-644). Dokument ten powstał jako odpowiedź na pytanie syryjskich chrześcijan o ich status w państwie muzułmańskim. Na podstawie znanych nam wersji tego tekstu można wyłonić normy prawne, które obowiązywały wszystkich wyznawców Chrystusa. Były to:

• obowiązek goszczenia każdego będącego w podróży muzułmanina, który poprosi o gościnę na okres do trzech dni,
  
• zakaz używania kołatek (odpowiednik dzwonków) i głośnego odmawiania modlitw,
  
• zakaz wznoszenia nowych kościołów,
  
• zakaz publicznego wyznawania swojej wiary (procesje, zebrania, modlitwy),
  
• zakaz nawracania na chrześcijaństwo,
  
• zakaz studiowania Koranu,
  
• zakaz przeszkadzania w nawracaniu na islam i krytykowania islamu,
  
• zakaz noszenia stroju takiego, jak muzułmanie,
  
• zakaz jazdy na wierzchowcu,
  
• obowiązek noszenia znaku wyróżniającego,
  
• zakaz używania siodła,
  
• obowiązek poszanowania muzułmanów i ustępowania im miejsca,
  
• zakaz budowania wyższych domów niż muzułmanie,
  
• zakaz noszenia broni,
  
• zakaz posiadania niewolników muzułmańskich,
  
• zakaz posiadania niewolników, którzy wcześniej należeli do muzułmanów,
  
• płacenie bez jakiegokolwiek sprzeciwu specjalnych podatków i przyjmowanie innych upokorzeń ze strony muzułmanów.

Chociaż „Karta ‘Umara” budzi wiele wątpliwości historycznych, świat muzułmański przyjął ten dokument bez zastrzeżeń; nigdy nie podważano jego autorytetu, a wielu prawników islamskich odwołuje się do tego dokumentu do dziś.