Mnemotechniki, czyli jak i dlaczego warto ćwiczyć pamięć

W nauce języka mapa myśli może przybrać postać pewnego miasta, gdzie wszystko zostaje zapisane w obcym języku. Nie powinny się tutaj pojawiać słowa polskie, a w przypadku trudniejszych wyrażeń można posłużyć się prostymi rysunkami i symbolami. W centrum może znajdować się dom ucznia, a od niego mogą wychodzić najważniejsze punkty, wokół których będzie się budowało określone słownictwo, np.: szkoła, galeria handlowa, bar/restauracja, kościół, plac zabaw/boisko. Następnie w poszczególnych grupach powstaje sieć powiązań z określonymi wyrażeniami i słownictwem, np. w przypadku szkoły: lekcja, nazwy przedmiotów, nazwy przyborów (długopis, gumka, zeszyt – można je narysować, by umożliwić łatwiejsze zapamiętywanie). Warto kojarzyć słowa i wyrażenia z licznymi cechami, np. zapisując słowo pomarańcza w grupie galeria handlowa, można użyć koloru pomarańczowego, narysować owoc w celu przywoływania określonego zapachu i smaku. Angażowanie różnych zmysłów ułatwia zapamiętywanie.

Zakładkowa metoda zapamiętywania – haki pamięci

Podstawą stosowania zakładkowej metody zapamiętywania (tak jak i innych mnemotechnik) jest aktywne, sprawne posługiwanie się wyobraźnią. Zakładka pamięci to obrazowo zapamiętane słowo, z którym na bazie „żywego skojarzenia”(tworzenia historyjek, porównań) można łączyć nieskończenie wiele informacji. Zakładki przydają się do zapamiętywania kolejności wyrazów, liczb, wzorów matematycznych. Warunkiem skutecznego korzystania z zakładek pamięciowych jest ich zapamiętanie i zrozumienie. Zakładki można tworzyć według własnych preferencji, odpowiadających osobie, która będzie z nich korzystała. Nigdy nie powstaną identyczne zakładki, ponieważ nawet jeżeli dwie osoby przyjmą te same elementy, to w swoim obrazie widzą je zupełnie inaczej. Zakładki mogą być osobiste, obrazkowe, alfabetyczne i liczbowe.

Zakładka osobista

 Zakładka osobista to jedna z łatwiejszych zakładek do zapamiętania. Polega na przypisaniu wybranej części ciała jednej z cyfr. Oglądając na ekranie umysłu nasze części ciała zapamiętujemy je od góry do dołu lub odwrotnie, zachowując kolejność, np. 1 – czoło, 2 – uszy, 3 – nos, 4 – usta, 5 – broda, 6 – szyja itd. Istotne jest, aby w czasie zapamiętywania wyobrażać sobie dane części ciała.

Przykład ćwiczenia na wykorzystanie zakładek osobistych:

Korzystając z własnej zakładki osobistej zapamiętaj poniższą listę zakupów: 1 – ręcznik papierowy, 2 – kaszka manna, 3 – marchewka 4 –serek homogenizowany itd.

Zadania polega na tym, aby skojarzyć za pomocą wyobraźni poszczególne przedmioty z listy z zapamiętanymi zakładkami. Skojarzenia mogą być jak najbardziej absurdalne, np. muszę kupić ręcznik papierowy (1), więc np. wyobrażam sobie, że skaleczyłem się w głowę i zrobiłem opatrunek z ręcznika, muszę kupić serek homogenizowany (4) więc wyobrażam sobie, jaki jest smaczny.

Zakładka liczbowa

Zakładka ta jest bardzo podobna do zakładki osobistej, z tym że każdej cyfrze przyporządkowany jest obraz, który przypomina wyglądem jej kształt, a następnie słowo, które podobnie brzmi. Dzięki temu uzyskujemy dwadzieścia zakładek-haków, na których możemy „wieszać” informacje do zapamiętania, np.: 1 – świeca, ołówek,  2 –łabędź, kaczka, 3 –serce, koniczyna, 4 – krzesło, stół, itd.

 Oto przykład ćwiczenia na wykorzystanie zakładek liczbowych. Przyjrzyj się podanym pięciocyfrowym liczbom i spróbuj je zapamiętać, np. 1 – 19848; 2 – 49387; 3 – 78431; 4 – 82541.

Zadanie wymaga użycia wyobraźni, skojarzenia cyfr z poszczególnym zakładkami. W tym ćwiczeniu przydaje się również znajomość zakładek osobistych.

Zakładka alfabetyczna

Metoda polega na tym, że każdej literze przypisujemy słowo, które kształtem jest do niej zbliżone, np. A – armata, B – bałwan, C – cytryna, D – durszlak.

Ta zakładka jest bardzo pomocna do zapamiętania informacji, w której użyte są symbole liczbowe (np. wzory matematyczne, a także słowa obcego pochodzenia).

Przykładowe ćwiczenie: Przyporządkuj danej literze alfabetu skojarzenie, a następnie je narysuj. Ćwiczenie to utrwali poszczególne znaczenia.

W zapamiętywaniu zakładek doskonale sprawdzają się małe karteczki, na których z jednej strony zapisujemy literę alfabetu lub cyfrę, na drugiej rysujemy jej odpowiednik i staramy się przypomnieć sobie, jakie słowo kryje się za danym znakiem.

Oprócz mapy pamięci i zakładek pamięciowych istnieje wiele innych mnemotechnik, które warto wykorzystać w ćwiczeniu u dzieci i młodzieży technik kreatywnej nauki. Istotne jest dostosowanie odpowiedniej techniki do przedmiotu zajęć i do wiedzy, jaka musi zostać opanowana.

Literatura dostarcza szerokiej wiedzy na temat technik zapamiętywania (m.in. seria Pamięć i Intelekt Marka Szubrawskiego, Super pamięć dla uczących się Harryego Lorayna).

Agnieszka Malińska – Biuro Informatyki Stosowanej FORMAT. Autorka licznych publikacji z dziedziny technik pamięci i kreatywnej edukacji

* Więcej o mapach myśli w naturze można przeczytać w książce Tony’ego Buzana, Mapy myśli, Wydawnictwo JK, 2007