Czy sekty nadal są groźne?

Wychowawca 7-8/2011 Wychowawca 7-8/2011

W sektach techniki wywierania wpływu służą jedynie dezintegracji dotychczasowej osobowości i nadaniu nowej – kultycznej. Można to osiągnąć, poddając ścisłej kontroli każdy aspekt życia członków sekty: psychiczny, intelektualny, emocjonalny, duchowy

 

Techniki manipulacji

Po II wojnie światowej zastanawiano się, dlaczego obywatele niemieccy, którzy przed dojściem Hitlera do władzy prowadzili zupełnie normalne życie, okazali się zdolni do aktów ludobójstwa na polecenie wodza. Psychologowie społeczni zaczęli szukać odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób rzeczywista, wyobrażona bądź zasugerowana obecność innej osoby wpływa na myślenie, uczucia i zachowanie jednostki. Ludzie mający stereotypowe pojęcie o kontroli myślenia uważają ten proces za tajemniczy, niemal magiczny. Przykładem pozytywnego wykorzystania technik kontroli świadomości jest terapia grupowa, gdzie ludzie o podobnych problemach wspierają proces leczenia. Kluczową rolę odgrywa tu motywacja przy stosowaniu technik wywierania wpływu. Używanie ich do tego, by zawładnąć osobą i zahamować jej rozwój jest etycznie naganne.

W sektach techniki wywierania wpływu służą jedynie dezintegracji dotychczasowej osobowości i nadaniu nowej – kultycznej. Można to osiągnąć, poddając ścisłej kontroli każdy aspekt życia członków sekty: psychiczny, intelektualny, emocjonalny, duchowy. Adept wyzbyty jest z własnej indywidualności i upodabniany do akceptowanego modelu grupowego, gdzie najważniejszą cechą jest posłuszeństwo.

Amerykański psycholog L. Festinger sformułował teorię dysonansu poznawczego, zgodnie z którą w człowieku funkcjonują trzy główne poziomy: sfera zachowania, uczuć i intelektu. Jeśli zmieni się zachowanie osoby, nastąpi również zmiana w myśleniu i odczuwaniu. Festinger przedstawił dysonans jako psychiczne napięcie pojawiające się wtedy, gdy zachowanie człowieka nie zgadza się z jego przekonaniami. To napięcie jest bolesne, dlatego jednostka szuka sposobów, by je zredukować. Chodzi o to, by działanie, myśli i emocje pozostawały w zgodzie ze sobą. Ludzka psychika jest w stanie tolerować tylko niewielkie rozbieżności między nimi. Eksperymenty udowodniły, że modyfikacja jednego z tych elementów pociągnie za sobą zmiany w dwóch pozostałych tak, by nie było między nimi dysonansu poznawczego[17].

Prawdziwość tej teorii unaocznia przykład pewnej sekty z Wisconsin, która była obiektem badań Festingera. Otóż liderka tej sekty przepowiedziała koniec świata. Twierdziła, że utrzymuje mentalny kontakt z istotami z innej planety, które niebawem przybędą, by uratować wiernych wyznawców tej sekty, bo Ziemię czeka ogromny potop. Członkowie sekty sprzedali dosłownie wszystko, rozdali pieniądze, opuścili swoje rodziny i zebrali się w wyznaczonym terminie na szczycie góry. Spędzili tam całą noc, czekając na kosmicznych wybawców. Następnego dnia okazało się, że nie ma ani przybyszów z kosmosu, ani potężnego potopu. Można było się spodziewać, że członkowie sekty zorientują się, że padli ofiarą wielkiego oszustwa i opuszczą grupę. Tak się nie stało. Odeszło zaledwie kilka osób, większość jeszcze bardziej umocniła się w wierze. Przywódczyni oznajmiła im, że ich całonocne czuwanie spotkało się z uznaniem istot pozaziemskich, które widząc ich wiarę, postanowiły oszczędzić Ziemię[18].

Zachowanie tych ludzi na szczycie góry pociągnęło za sobą przewartościowania w sferze myśli i zmiany w sferze uczuć. Zamiast poczucia rozczarowania, zawodu czy złości, umocnili się w wierze i zyskali gorliwość misjonarską. Sekty rozmyślnie starają się wywołać rozdźwięk między sferą zachowania, myślami i odczuciami swoich członków, by wywierać na nich wpływ. Manipulacja będzie skuteczna, jeśli wszystkie trzy komponenty osobowości jednocześnie będą poddane kontroli sekty. Steve Hassan dodaje jeszcze jeden komponent życia, który ułatwia manipulację – kontrola informacji. Ograniczając dostęp do wiadomości, które jednostka zdolna jest przyswoić, utrudnia się jej samodzielne myślenie. Uwzględniając już cztery komponenty ludzkiego życia, Hassan opracował model BITE[19], który pozwala lepiej zrozumieć mechanizmy psychomanipulacji[20].

Przyczyny popularności sekt

Sukcesy nowych ruchów religijnych można wytłumaczyć tym, że trafiają one w potrzeby współczesnego człowieka. Josh McDowell i Don Stewart wyodrębnili cztery podstawowe kategorie przyczyn, dzięki którym ludzie wstępują do sekt[21]:

1. Intelektualne – wiele sekt dba o zachowanie pozorów naukowości, zyskując wiarygodność, gdy starają się udzielać odpowiedzi na najbardziej egzystencjalne pytania człowieka. Steve Hassan (były członek sekty Moona) zdradził, że organizacja ta dzieli potencjalnych adeptów na cztery kategorie: wrażliwi, działacze, wierzący i myśliciele. Dla tych ostatnich największą wartość mają racjonalne argumenty potwierdzające poglądy grupy. Pozytywne wrażenie robi na nich konferencja naukowa z udziałem wielkich autorytetów, którzy w zamian za sowite wynagrodzenie potwierdzają punkt widzenia sekty. Najistotniejszym aspektem dla „myślicieli” jest możliwość odkrycia prawdy[22]. Nowe ruchy religijne zdają się oferować proste, gotowe odpowiedzi na skomplikowane pytania i sytuacje. Odpowiedzi te są uproszczonymi wersjami tradycyjnych prawd i wartości lub całkiem nowymi spojrzeniami, będącymi efektem synkretycznego rozumowania. Dobrym przykładem są tu ruchy oparte na filozofii New Age. Twierdzą one bowiem, że duch ludzki, który przebył szereg wcieleń w obu płciach na przemian, rodzi się w nowych ciałach, męskich lub kobiecych. W ten sposób teoria reinkarnacji wszczepiona na grunt psychologii tłumaczy sprawy związane z transwestytyzmem i homoseksualizmem[23].

 

«« | « | 1 | 2 | 3 | 4 | » | »»

aktualna ocena |   |
głosujących |   |
Pobieranie.. Ocena | bardzo słabe | słabe | średnie | dobre | super |

Pobieranie... Pobieranie...