Uśmiech po krańce świata

Z Anną Borkowską – dyrektor wykonawczą Fundacji „Dr Clown” – rozmawia Dorota Mazur

publikacja 09.02.2010 19:56

Ideę Fundacji „Dr Clown” stworzył amerykański lekarz Hunter Campbell Adams, który wyszedł z założenia, że lekarz ma nie tylko leczyć, ale także podnosić jakość życia w każdej sytuacji zdrowotnej, zwłaszcza poprzez terapię śmiechem. Niedziela, 7 lutego 2010

Uśmiech po krańce świata



Dorota Mazur: – Jak powstała Fundacja „Dr Clown”?

Anna Borkowska
: – Ideę Fundacji „Dr Clown” stworzył amerykański lekarz Hunter Campbell Adams (zwany Patchem Adamsem), który wyszedł z założenia, że lekarz ma nie tylko leczyć, ale także podnosić jakość życia w każdej sytuacji zdrowotnej (zwłaszcza poprzez terapię śmiechem). Adams zapoczątkował gelotologię (terapię śmiechem) w latach 70. Z biegiem czasu idea ta zaczęła powoli rozszerzać się na inne kraje. Do Polski w 1999 r. trafiła z Austrii.

– W Polsce trudne było do przyjęcia, że w leczeniu szpitalnym może pomóc klaun…?

– To prawda. Uważano, że klauna można spotkać tylko w cyrku. Mimo początkowych obaw z wprowadzeniem tego typu leczenia, Fundacja „Dr Clown” została zarejestrowana 12 lipca 1999 r. Pierwsi terapeuci – po odbyciu szkolenia – weszli do szpitali w mikołajki 1999 r.

Okres od lipca do grudnia był czasem tworzenia się struktur, szkoleń ludzi, ich formacji…

– Rok 2009 to dziesięciolecie Fundacji w Polsce. Była Pani obecna podczas przygotowań pierwszego zespołu?

– Tak, poproszono mnie o pomoc ze względu na moje doświadczenie zawodowe, ponieważ wcześniej pracowałam w Szkole Cyrkowej w Julinku. Miałam przygotować zespół terapeutów pod względem artystycznym, gdyż wszyscy mieli już przygotowanie merytoryczne do pracy z chorym dzieckiem. W skład pierwszej grupy wchodzili specjaliści różnych profesji: aktor, lekarz, psycholog, pedagog specjalny… Wszyscy jednak – mimo swego doświadczenia – mieliśmy obawy, jak zostaniemy przyjęci.

– A jak Was przyjęto?

– Można powiedzieć, że radośnie, choć początkowo z pewnym dystansem. Łatwiej otwierali przed nami drzwi lekarze, którzy odbywali staże lub pracowali wcześniej za granicą i tam spotkali już klauna w szpitalu. Pierwsze wejście było do szpitala przy ul. Marszałkowskiej 24 w Warszawie. Obecnie działa już 21 oddziałów Fundacji: w Warszawie, Katowicach, Krakowie, Wrocławiu, Białymstoku, Poznaniu, Gdańsku, Raciborzu, Toruniu, Opolu, Łodzi, Kaliszu, Nysie, Gliwicach, Sudetach, Częstochowie, Lesznie, Bydgoszczy i Zamościu, Kielcach, Olsztynie. Chętnych do otwarcia nowych oddziałów przybywa.

– Jak zostać wolontariuszem Fundacji „Dr Clown”?

– Najlepiej zgłosić się do oddziału Fundacji najbliżej swojego miejsca zamieszkania. Na stronie: www.drclown.pl są adresy wszystkich naszych oddziałów oraz numery kontaktowe do pełnomocników. Z reguły przyjmujemy osoby pełnoletnie – najczęściej naszymi wolontariuszami są studenci, ale nie mówimy „nie” w przypadku, gdy zgłasza się do nas osoba niepełnoletnia (są to jednak wyjątkowe przypadki i wymagamy pisemnej zgody rodziców).

– Wiek pełnoletności jest umownym kryterium dojrzałości…

– Zgadza się. Wolontariusz, wchodząc do szpitala, zastaje różne sytuacje. W tym przypadku potrzebna jest już pewna dojrzałość emocjonalna człowieka. Choć nie zawsze jest tak, że wygląd pacjenta wskazujący na pogłębioną chorobę, musi od razu oznaczać jej ostatnie (nieuleczalne) stadium. Poza tym, nie wszyscy są powołani do tego, by pracować w tym typie wolontariatu. Zdarzają się sytuacje, że ktoś zgłasza się z wielką chęcią, ale widok dziecka niepełnosprawnego czy chorego terminalnie przekracza jego wewnętrzne możliwości. Nie daje sobie z tym rady i wówczas musi zrezygnować z bycia naszym wolontariuszem dla własnego dobra. Czasami osoby dorosłe, które niejedno w życiu przeszły i widziały, nie potrafią odnaleźć się emocjonalnie podczas wolontariatu np. na oddziale onkologicznym…






– Zdarzają się jednak pewnie sytuacje przeciwne…

– Owszem, zdarza się, że osoby, które zgłaszają się do nas z różną motywacją, np. żeby dostać lepszą ocenę, żeby wpisać sobie do CV…, odnajdują w wolontariacie „to coś” i zostają. I to jest dla nas największą radością, że ktoś, kto przyszedł nie bardzo przekonany do pracy na rzecz innych, właśnie tutaj odnalazł swoje miejsce. Potrzebował dojrzeć wewnętrznie i, być może, odnalazł swoje powołanie. Wówczas jego otwartość na ludzi i uśmiech na twarzy jest jeszcze większy, bardziej szczery. W takiej sytuacji najbardziej widoczna jest magia wolontariatu: w naszym przypadku – uśmiech dziecka na twarzy. Wtedy nawet ta najgorsza pierwotna motywacja zmieni się w człowieku, bo sięgnie do głębi serca.

– Czy śmiechoterapia przeznaczona jest tylko i wyłącznie dla dzieci?

– Niekoniecznie. W większości działamy w szpitalach wśród dzieci, ale przecież z nimi przebywają rodzice, dziadkowie, dorośli opiekunowie, których nie wypraszamy z sali. Wręcz przeciwnie, włączamy ich w naszą terapię śmiechem. Odwiedzamy także świetlice socjoterapeutyczne, środowiskowe domy pomocy, domy dziennego pobytu – tam przebywają dorośli, którym także do szczęścia potrzebny jest uśmiech.

– Czy po dłuższej terapii śmiechem da się zauważyć prawdziwość powiedzenia, że „śmiech to zdrowie”?

– Szczery śmiech to nie tylko balsam dla naszej duszy, ale także dla naszego ciała i psychiki, Wszystkie układy, jakie ma człowiek, odczuwają zbawienny wpływ śmiechu: układ oddechowy, krwionośny, odpornościowy, nerwowy... Podczas śmiechu wydzielają się także endorfiny, czyli tzw. hormony szczęścia. Wtedy w naszym mózgu i całym organizmie zachodzą reakcje chemiczne, które sprawiają, że czujemy się lepiej. A gdy stajemy się radośni, to z optymizmem patrzymy na świat, a nasz organizm zaczyna walczyć z chorobą.

– Czasami wolontariusze Fundacji „Dr Clown” wspomagają proces rehabilitacji…

– Owszem. Niejednokrotnie zdarza się, że dziecko podczas rehabilitacji musi przez wiele lat powtarzać w kółko te same ćwiczenia. Czasami rehabilitacja może nie przynieść poprawy, bo jest to niemożliwe, ale przynajmniej sprawi, że stan dziecka utrzyma się na takim samym poziomie (nie pogorszy się). Wówczas przyjście wolontariuszy „Dr Clown” sprawia, że dziecko ćwiczy chętniej, bo znajduje uważnego i uśmiechniętego widza. Dziecko potrzebuje kogoś, przed kim może się popisać, kto je pochwali, nagrodzi itp. Wówczas powstaje niezastąpiona motywacja do ćwiczeń. A skoro dziecko ma motywację, to rehabilitanci mogą wszystkie siły i czas poświęcić tylko i wyłącznie na rehabilitację.

Dzieci lubią dr. Clowna

Mówi dr n. med. Wiesław Lewanowicz –
ordynator Oddziału Pediatrycznego w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie:

– Wolontariusze Fundacji „Dr Clown” przychodzą do nas od kilku miesięcy regularnie, zwykle raz w tygodniu. Są to najczęściej studenci pedagogiki, przy tym specjalnie przeszkoleni, tak aby nie przeszkadzać lekarzom i pielęgniarkom. Dzieci cieszą się już na ich widok, bo przynoszą maskotki, baloniki, przebierają się. Wolontariusze rozmawiają z chorymi dziećmi, żartują, czasami organizują coś w świetlicy. Wtedy z daleka słychać radosny śmiech. To ma oczywiście korzystny wpływ na psychikę małych pacjentów, którzy zapominają, że znaleźli się w nowej, nieznanej sytuacji – w szpitalu, gdzie otrzymują lekarstwa, zastrzyki, są poddawani różnym badaniom i zabiegom.

Dzięki wolontariuszom zaczynają czuć się swobodniej i przekonują się, że w szpitalu też może być radość i wesoły nastrój. To ma znaczenie dla przebiegu leczenia, bo mały pacjent, tak jak i dorosły, musi chcieć wyzdrowieć. Cenię wolontariuszy za działania, które stwarzają atmosferę pogody i radości, a także za regularność spotkań z dziećmi. Obecnie coraz trudniej pozyskać instytucje, które chciałyby pomóc w zorganizowaniu np. Dnia Dziecka czy świąt Bożego Narodzenia dla dzieci, które muszą przebywać w szpitalu. Tym cenniejsza jest współpraca Fundacji „Dr Clown”. (akw)




Uśmiech „do tańca i do Różańca” - Monika Hyla

„Tym, którzy smutni, (...) trzeba anielskich uśmiechów w błękicie” – pisał Adam Asnyk.

Ktoś kiedyś powiedział, że: „smutny chrześcijanin, to żaden chrześcijanin”. I jest w tym głęboka prawda. Przecież w każdym z nas powinna być Boża radość. Powinniśmy być „flakonikami radości”, jak pisała św. Joanna Beretta Molla w swoim hymnie o uśmiechu.

Łatwo powiedzieć, ale jak to zrobić… Z czego w życiu mamy się cieszyć? – zapyta wielu zrozpaczonych i zagubionych. Wystarczy posłuchać wezwań, jakie zanosimy do świętych na nowennach: są to prawie wyłącznie prośby o rozwiązanie problemów – jak mało jest czytanych dziś podziękowań za otrzymane łaski.

Św. Filip Neri twierdził: „Bóg jest pełen radości, dlatego diabeł ucieka przed prawdziwą radością”. Sam próbował wcielić tę prawdę w swoje życie i ponoć golił sobie tylko pół twarzy, aby rozbawić innych.

Pamiętamy, jak potrafił cieszyć się Jan Paweł II? Rozbawiał dzieci i np. zawijał dłonie w lornetkę i przykładał je do twarzy. Potrafił z uśmiechem wspominać smak maturalnej kremówki. W Manili na Filipinach, kiedy używał już laski do chodzenia, wywijał nią jak Charlie Chaplin. W liście do osób w podeszłym wieku napisał: „Mimo ograniczeń mego wieku, bardzo wysoko cenię sobie życie i umiem się nim cieszyć”.

„Umiem”, bo to umiejętność, której dopiero trzeba się nauczyć, raczej niewielu ma ją daną „z góry”. Daj, Boże, taką umiejętność każdemu z nas nawet, a może właśnie w najcięższych chwilach naszego życia.

Jak zacząć naukę radości? Najprościej zacząć od sakramentu pojednania z Bogiem i powierzenia Mu zmartwień. Według Papieża Benedykta XVI: „wierzyć” oznacza „zawierzyć” życie Panu Bogu. Uśmiechajmy się w kościele do siebie nawzajem, do księdza, do Najświętszego Sakramentu. Ks. Jan Twardowski pisał: „W kościele trzeba się od czasu do czasu uśmiechać, do Matki Najświętszej, która stoi na wężu jak na wysokich obcasach, do św. Antoniego, przy którym wiszą blaszane wota jak meksykańskie maski”.

Papież Paweł VI wydał nawet encyklikę, którą zatytułował „Gaudete in Domino” (Radujcie się w Panu). Jest to dokument mało znany, chociaż został wydany także w języku polskim. Papież wskazał w niej na źródła chrześcijańskiej radości i optymizmu oraz na potrzebę apostołowania przez radość i pogodę ducha. Wspominał też świadków radości, uśmiechu i pogody ducha, którzy są znani z historii Kościoła.

Św. Tomasz Morus np., oczekując w więzieniu na wykonanie wyroku śmierci, modlił się tak: „Zechciej mi dać zdrowy żołądek, Panie, a także nieco do jedzenia. Panie, obdarz mnie zmysłem humoru, daj mi łaskę rozumienia się na żartach, ażebym zaznał w życiu trochę szczęścia, a i innych mógł nim obdarzyć”.

Św. Gabriel od Matki Bożej Bolesnej budował swoją radość na wewnętrznym pokoju. Święty potrafił łączyć radość życia z umartwieniem i pokutą. Włosi nazywają Gabriela „świętym uśmiechu”, bo ponoć jego twarz promieniała radością.

W Polsce również mamy swoją „Apostołkę Uśmiechu”. Jest nią św. Urszula Ledóchowska. Pisała: „Jak po długiej zimie człowiekowi tęskno do promieni wiosennego słońca, tak i w tych czasach ciężkich tęskni się do twarzy pogodnej, jasnej, uśmiechniętej. Wierz mi: twarz, na której stale bawi uśmiech jasny, serdeczny, wywiera cichy, zbawienny wpływ na otaczających. Uśmiech na twarzy wywołuje uśmiech na innych twarzach, a z uśmiechem wstępuje do duszy trochę radości, ciepła, trochę ufności. Uśmiech rozprasza chmury nagromadzone w duszy”.

Chrystus wyraźnie zachęcał do radości słowami, „aby radość wasza była pełna” i obietnicą, że ześle nam Pocieszyciela. Matka Boża z uzdrawiającym uśmiechem nawiedziła św. Tereskę od Dzieciątka Jezus, kiedy ta była chora w dzieciństwie.

Wracając z Mszy św., zobaczyłam przed sobą dwie staruszki, radosne jak sikorki i szczebiocące: „Jak dobrze że przyszłyśmy, w domu by nas samotność smuciła, a tak po Bożemu czas się spędziło, tylko mi pamiętaj, kochana, na moim pogrzebie zagrać to, co pan organista tak pięknie śpiewał”. Przypomniało mi to pewną naukę-anegdotę, że człowiek przychodzi na świat i wszyscy się cieszą, a on płacze. Oby nasze życie wyglądało tak, że my będziemy szczęśliwi umierając, a wszyscy wokół nas będą płakać za nami…

Pamiętajmy, że smutek zamyka bramy nieba, modlitwa je otwiera, a radość – likwiduje. Oby nasze poczucie humoru stało się solą codzienności.