Jak laicyzm przygotowywał grunt pod totalitaryzm

Dzisiaj środowiska liberalno-lewicowe domagające się po obydwu stronach oceanu penalizacji „mowy nienawiści”, wyraźnie zapomniały, że pierwszymi, którzy na szeroką skalę ją stosowali byli ich ideowi antenaci z czasów rewolucji francuskiej, a następnie z epoki XIX-wiecznych „wojen o kulturę”. Dokonująca się w tamtej epoce forsowana przez państwo brutalna, odgórnie narzucana laicyzacja, dla niepoznaki posługująca się hasłem „rozdziału Kościoła od państwa” nie tylko kończyła się próbą podporządkowania Kościoła państwu, ale jej rezultatem było również wprowadzanie ostrego podziału wewnątrz poszczególnych społeczeństw. Kulturkampfy te oznaczały stygmatyzację dużego segmentu społeczeństwa jako „zacofanego” i „reprezentującego niższą kulturę”. Wobec takich ludzi liberalne rządy – czy to we Włoszech, czy we Francji, nie mówiąc o Prusach, gdzie w latach 70. XIX w. rządził O. von Bismarck, popierany przez miejscowych liberałów – bez wahania stosowały sprawdzoną maksymę francuskiej rewolucji o tym, że „nie ma wolności dla wrogów wolności”. Bo przecież dla antykatolickiej propagandy katolicy byli poważnym problemem, byli „wrogiem wewnętrznym”. Nieprzypadkowo to właśnie w tej epoce „wojen o kulturę” pojawia się figura „starszej kobiety modlącej się na różańcu” jako symbolu kołtunerii i ciemnogrodu. Współcześni kontynuatorzy tej „mowy nienawiści” mówią o „moherowych beretach”.

Charakterystyczne było także to, że wszędzie propagatorzy polityki bezwzględnej laicyzacji gładko przechodzili do porządku dziennego nad kwestią wolności obywateli, którzy byli represjonowani ze względu na wybraną drogę życiową (stan duchowny) czy wybrany model szkolnictwa dla swoich dzieci (szkoła katolicka). Dla promotorów laickości słowo „wolność” miało jednak bardzo specyficzny sens. Urzędujący w latach 1902–1905 premier J. L. É. Combes, odnosząc się do zarzutów katolickiej opozycji w parlamencie, że jego polityka brutalnego usuwania zakonów z Francji i zamykania katolickich szkół gwałci prawo obywateli do nieskrępowanego wybierania sposobu kształcenia swoich dzieci, stwierdzał wprost, że „wolność kształcenia nie należy do tych istotnych praw przynależnych obywatelowi [...]. Nie jest ona jedną ze swobód naturalnych czy też koniecznych, która stanowiłaby integralną część praw obywatela [...] Nie ma przyczyny, dla której państwo nie mogłoby zakazać nauczania osobom indywidualnym, czy też zbiorowiskom, których doktryny oraz interesy są w absolutnej sprzeczności z fundamentalnymi doktrynami i ogólnymi interesami, nad którymi ono [państwo – dop. G. K.] czuwa”^[7].

Z pogardą okazywaną wobec obywateli, którzy dopominali się o swoje prawa (jako ludzie wierzący i rodzice pragnący jak najlepszej edukacji dla swoich dzieci), szedł u laicyzatorów prawdziwy kult państwa. W tym przypadku wyznawany przez nich liberalizm z jego programową niechęcią wobec państwa odchodził na plan dalszy wobec o wiele bardziej pilniejszej dla nich sprawy, jakim było wprowadzenie żelazną ręką „postępu i tolerancji”, a żelazna ręka powinna należeć do państwa.

W 1874 r. w zenicie prześladowań Kościoła podczas bismarckowskiego Kulturkampfu jeden z protestancko-liberalnych dzienników w następujący sposób wyjaśniał, że nie ma sprzeczności między hasłami o wolności i tolerancji, a brutalnym prześladowaniem katolików: „Niech ci, którzy w swojej straszliwej mądrości uważają, że państwo zbyt daleko poszło w podjętych przez siebie środkach przeciw hierarchii [katolickiej], w końcu zauważą, w jakich czasach żyjemy. Przeciw wrogowi absolutnie zdecydowanemu na wszystko nic nie można osiągnąć odwołując się li tylko do tej biernej tolerancji, która wzdraga się przed każdym zdecydowanym krokiem i raczej woli wrogowi ustępować. W walce o być albo nie być, tylko posunięte do ostatecznych granic zdecydowanie i zaangażowanie wszystkich sił może zapewnić zwycięstwo”^[8].

Stanowisko to pozostawało w całkowitej zgodzie z definicją liberalizmu podaną w 1875 r. przez H. von Sybela: „być liberałem oznacza wyzwalanie jednostki z jarzma przesądu, nietolerancji, ze zniewolenia duchowego. Być liberałem – to w kwestiach narodowych pilnowanie, by większość narodu nie była zniewolona przez przesądy poszczególnych [katolickich – dop. G. K.] prowincji”^[9].

W ten sposób przygotowywano grunt pod nadejście epoki państw totalitarnych. Pisał o tym w swojej encyklice Summi pontificatus papież Pius XII. W dokumencie z 1939 r., ogłoszonym, gdy trwała już II wojna światowa, Ojciec Święty diagnozując „główną chorobę czasu: świat bez Boga i bez Chrystusa”, która w 1939 r. już w pełni ujawniła swoje straszliwe oblicze w postaci totalitarnej statolatrii, wskazywał na głębsze korzenie tego zła. W tym właśnie kontekście Pius XII mówił o fatalnym „zaślepieniu” ludzi, którzy „domagali się usunięcia Boskiego Zbawiciela ze swego życia, a zwłaszcza z życia publicznego”. Jak pisał papież: „Państwo i społeczeństwo dostosowywało się we wszystkim do dowolnych haseł i teorii tak zwanego laicyzmu, a proces ten postępował coraz szybciej i spotykał się z ogólnym uznaniem. Prąd laicyzacji życia doszedł wreszcie aż do tego, że od ożywczego i dobroczynnego wpływu Boga i Kościoła odwiódł pojedynczego obywatela, rodzinę i państwo, i to nawet w krajach, które przez wiele wieków szczyciły się chrześcijańską kulturą i obyczajami”^[10].

W ten sposób papież Pius XII rozwinął nauczanie swojego wielkiego poprzednika na Stolicy Piotrowej, bł. Piusa IX, który w swoim słynnym Syllabusie z 1864 r. jako jeden z najpoważniejszych błędów epoki nowożytnej wskazywał pogląd głoszący, że to państwo i tylko państwo powinno być źródłem i punktem odniesienia dla prawa rządzącego daną społecznością. Już wtedy błogosławiony papież jasno dostrzegał, że państwo może stać się straszliwym instrumentem w rękach autorów antykatolickich wojen o kulturę. Papież Pius XII pisząc wspomnianą encyklikę u progu najstraszliwszej wojny w dziejach świata widział już skutki tej fatalnej uzurpacji.