Zakres władzy papieża

W przeciwieństwie do ustroju demokratycznego, gdzie „władza pochodzi od ludu”, w Kościele pochodzi ona od Chrystusa. To władza nauczycielska, kapłańska i pasterska. Przekazał ją swoim apostołom wraz z pełnomocnictwem wyznaczania swoich następców – biskupów. W ten sposób została zapoczątkowana sukcesja apostolska. Z tego powodu Kościół ma strukturę hierarchiczną.

Następca Księcia Apostołów

Wśród biskupów jeden pełni rolę szczególną – biskup Rzymu. Jest następcą Szymona, prostego rybaka, którego Jezus Chrystus obdarzył godnością żywego fundamentu Kościoła słowami: „Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój” (Mt 16, 18). Dlatego zadaniem papieży będzie zajmować takie stanowisko, które zapewni Kościołowi trwałość i siłę. Chodzi przede wszystkim o strzeżenie przed błędami depozytu wiary: Objawienia.

Chrystus określił zakres władzy papieża, mówiąc: „I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie” (Mt 16, 19). Kto dawniej posiadał klucze miasta, był jego panem. Dalsze słowa oznaczają przekazanie pełni władzy. Z tej uprzywilejowanej pozycji Piotra Apostoła wynika do dziś aktualny autorytet papieża.

Zwierzchnik kościelny i świecki

Papież reprezentuje w Kościele najwyższą władzę prawodawczą i sądowniczą. Może dokonywać zmian w prawie kanonicznym, wydawać przepisy dotyczące całego Kościoła, wprowadzać dogmaty wiary i moralności. Rozstrzyga spory dotyczące sakramentów i ślubów zakonnych. Tylko on może zdjąć ekskomunikę za grzech przeciw sakramentom pokuty i Eucharystii.

Papież jest głową Kościoła rzymskokatolickiego i katolickich Kościołów wschodnich. Jako zwierzchnik Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego pełni świecką władzę ustawodawczą i sądowniczą. Ustanawia obowiązujące w nim prawo, mianuje urzędników i kształtuje stosunki z innymi krajami.

Najwyższa władza w Kościele jest przyznawana przez wybór kardynałów w trakcie konklawe. Symbolami władzy papieskiej są insygnia, na które składa się złoty sygnet, okrągła pieczęć oraz tiara, używana przez papieży do 1965 r.

Godność biskupa Rzymu jest dożywotnia, możliwe jest jednak dobrowolne zrzeczenie się jej: renuntiatio. W okresie przed wyborem nowego papieża – sede vacante – Państwem Watykańskim zarządza Kolegium Kardynalskie. Tylko wyjątkowa sytuacja uprawnia je do wydawania dekretów, które kolejny papież może odwołać.

Władca umysłów?

Głowa Kościoła posiada władzę nieomylnego nauczania w sprawach wiary i obyczajów. Przekonanie to potwierdził dogmatem I Sobór Watykański w 1870 r., tym samym określając raz na zawsze granice i warunki tej nieomylności. Nie stwierdzono w nim, że papież w ogóle nie jest omylny.

Trzeba pamiętać, że nad wolę papieża katolik powinien przedkładać tylko wolę Boga, natomiast nigdy własną. Brak pokory wobec papieskich opinii wyprowadził na manowce już wielu katolickich intelektualistów.

Odmowa posłuszeństwa Ojcu Świętemu bywa dopuszczalna: w sytuacji, gdy nakazywałby popełnienie grzechu. Uzasadnione jest też zawieszenie zaufania do osądu papieża, jeśli np. twierdzi, że 2 + 2 = 5. George Weigel – oficjalny biograf Jana Pawła II – przytacza w jednej ze swoich książek zalecenie, by w takiej sytuacji zachować szacunek dla biskupa Rzymu, ale też i modlić się o jego zdrowie psychiczne. W świetle wiary i historii taka ewentualność jest jednak nieprawdopodobna: dziennikarz Vittorio Messori stwierdził, że u żadnego z ponad 260 papieży nie stwierdzono choroby psychicznej.

Czego papież nie może

Papież nie jest władcą absolutnym. W kwestiach wiary i obyczajów ogranicza go ściśle niezmienne nauczanie Kościoła. Weigel stwierdza nawet, że jest „sługą autorytatywnej tradycji”. Dlatego Komisja Teologiczna Soboru Watykańskiego II nie zgodziła się na sformułowanie zaproponowane przez Pawła VI, że papież „jest odpowiedzialny przed samym Bogiem”. W odpowiedzi uściśliła, że każdy biskup Rzymu odpowiedzialny jest wobec Bożego Objawienia, fundamentalnej struktury Kościoła, siedmiu sakramentów, Credo, doktrynalnych orzeczeń wcześniejszych soborów powszechnych oraz wobec „innych zobowiązań, zbyt licznych, by je wspominać”.

Władza Wikariusza Jezusa Chrystusa nie jest nieograniczona. Przykładowo, nauka o moralnie dopuszczalnych środkach planowania rodziny nie zależy od osobistego zdania papieża i nie może zostać przez niego zmieniona. Nie ma on również władzy rozwiązać ważnego i dopełnionego małżeństwa, bo Kościół uznaje je za trwałe i nierozerwalne. Pius XII wyraził to w ten sposób: „żadna władza na świecie, nawet nasza – to znaczy władza zastępcy Chrystusa – nie ma prawa go rozerwać”. Podobnie sytuacja wygląda z tzw. „kapłaństwem kobiet” – jest ono niemożliwe, bo musiałoby istnieć wbrew decyzji Chrystusa, który powierzył to zadanie wyłącznie mężczyznom, zarazem będąc dla nich wzorem kapłana.

Jak widać już z przytoczonych przykładów, władza papieża wypływa z najwyższej duchowej godności i przewyższa wszystkie prawomocne stanowiska urzędowe świata, ale nie zadowoliłaby żadnego świeckiego dyktatora.