Jan Paweł II, błogosławiony papież, wierny praktyce zapoczątkowanej przez swego poprzednika Piusa XII, stawał na Placu Hiszpańskim w Rzymie przed pomnikiem Niepokalanej wzniesionym przez Piusa IX w 1856 r. Był to wyraz dziękczynienia za ustanowienie dogmatu o Niepokalanym Poczęciu. Jan Paweł II modlił się tam za Rzymian i cały Boży lud. Jednak maryjność papieża z Polski kojarzona jest bardziej z wizerunkiem Maryi z Jasnej Góry, meksykańskiej Guadelupy czy Fatimy, niż z tajemnicą Niepokalanego Poczęcia.

Odkupiona przez zasługi Syna

Jan Paweł II, odwołując się do słów archanioła Gabriela wypowiedzianych w czasie zwiastowania, podkreśla znaczenie tytułu "łaski pełna", który znaczy dla niego tyle, co poczęta bez grzechu pierworodnego. Jest to - tłumaczy w encyklice Redemptoris Mater - szczyt wśród całego obdarowywania łaską w dziejach człowieka i kosmosu. Niepokalana jest "bramą", przez którą Bóg wszedł w dzieje ludzkości.

Dar Niepokalanego Poczęcia otrzymała od Boga. W ten sposób - wyjaśnia papież - od pierwszej chwili poczęcia należy Ona do Chrystusa, który przez wcielenie stał się Jej Synem. Za sprawą Ducha Świętego Maryja w porządku łaski otrzymuje życie od Tego, któremu sama w porządku ziemskim dała życie.

Wyznając tę prawdę, sięgamy głębi tajemnicy odkupienia. Maryja ma w nim szczególny udział. Oto Niewiasta, wybrana na Matkę Odkupiciela, doznaje w sposób szczególny owoców odkupienia: wyzwolenie od grzechu. Odkupienie ogarnia Ją od pierwszej chwili poczęcia. Jest więc pierwszą z odkupionych, aby mogła godnie odpowiedzieć powołaniu na Matkę Tego, który wszystkich odkupił.

Jest Matką Odkupiciela, bo Bóg zastąpił w Niej dziedzictwo grzechu dziedzictwem łaski. Stąd teksty wygłoszone przez papieża w 1983 r., czczonym jako Rok Odkupienia, dadzą tytuł jego maryjnej encyklice Redemptoris Mater - "Matka Odkupiciela".

Niepokalana "znalazła łaskę u Boga", jest "błogosławioną między niewiastami" "na zawsze". Jest przeto świętą na mocy Bożego daru, ale też przez wiarę i pokorne poddanie się Bożemu zamysłowi, w którego wypełnianiu uczestniczyła.

Papież zachęca do tego, by kontemplować świętość Maryi. Tajemnicę Jej świętości należy kontemplować w całości Bożego porządku zbawienia, aby została ujęta w sposób harmonijny oraz by nie jawiła się jako przywilej oddzielający Matkę Bożą od Kościoła.

Tota pulchra

Niepokalana znaczy także piękna. Papież naucza, że piękno ma naturę duchową oraz jest wyłączną własnością Dziewicy z Nazaretu. To z tego powodu stała się Ona źródłem zachwytu, wzbudzającym nowe siły ludzi, nową motywację życia, pracy, walki ze złem i grzechem, zachęcając do codziennego zmartwychwstania. Piękno jest ucieleśnieniem miłości, źródłem zachęty do wysiłku i twórczych zmagań o lepszy kształt życia.

Maryi nie tknęła skaza grzechu pierworodnego, Stwórca zachował w Niej pierwotne piękno stworzenia.

Wypowiedzi papieża o Niepokalanej - całej pięknej - spełniają trzy warunki piękna św. Tomasza z Akwinu: pełnia (doskonałość), proporcja (harmonia) i blask. Doskonałość polega na tym, że stworzenie jest całkowicie tym, czym powinno być, zgodnie z wolą Bożą.

Doskonałość sprawia, że wszystkie części bytu są ze sobą w harmonii.

Piękno rozsiewa jasność, wypływającą z Boskiego Źródła i rozlewającą się na byt. Znaczy to tyle, że stworzenie im bliżej stoi Boskiego prawzoru, tym jest doskonalsze. Dlatego wszelkie stworzenie nosi podobieństwo Boga, a im bardziej jest doskonałe, tym i podobieństwo bardziej wyraziste.
Maryja w Niepokalanym Poczęciu realizuje doskonałe piękno, bo jego przyczyną jest Boskie Piękno. Pan postawił Ją na początku wszystkich swoich dróg i spoczął w Niej u kresu swoich poczynań.

Wzór dla człowieka

Jan Paweł II podkreśla, że człowiek zajmuje szczególne miejsce w historii zbawienia ze względu na otrzymaną od Stwórcy godność. Z jednej strony łaska Boga i grzech człowieka kłócą się ze sobą, ale z drugiej - dzięki Maryi Niepokalanej - widzimy sens naszych działań w wyzwalaniu się ze zła i dążeniu do świętości. W Niej dostrzegamy przeznaczenie do chwały nieskończonego majestatu Boga. Przez łaskę Niepokalanego Poczęcia wyprzedza Ona człowieka, ale - podkreśla papież - Ją Bóg też uprzedził przez łaskę. To, co człowiek zdobywa w czasie, współpracując z łaską, Maryja posiada od poczęcia, dzięki darowi Boga. W Jej przypadku czyn osoby "przepełnionej łaską" wskazuje na uprzedni "czyn" Osoby Ducha Świętego.

Niepokalane Poczęcie nie izoluje Maryi od świata, ale ściśle zespala Ją z nim w Kościele. Niepokalanie Poczęta jest stale obecna w boju, w którym każdy musi się trudzić, aby trwać w dobrym. Nieustannie toczy się walka o człowieka, o jego czystość i zachowanie godności dziecka Bożego. Duch tego świata spłyca naszą wrażliwość tak, że staje się jak łożysko, które z oporem przyjmuje zdroje Wody Żywej - żywej i ożywiającej - podpowiada papież. Człowiek bowiem wybiera cielesność, gardząc zaufaniem do Bogarodzicy, która jest ideałem, gwarantującym odnowę człowieczeństwa i "oblicza ziemi". Dla zbrukanego i zagubionego człowieka, staje się Ona "promiennym wzorem" nadziei.

Niepokalaność Maryi, rozpostarta między światami, nie jest ikonostasem odgradzającym nas od sacrum. Niepokalana - to brama niebieska, droga czysta i nieskalana.

Niepokalane Poczęcie jest zatem kluczem do zrozumienia tajemnicy godności i wielkości człowieka, wywyższonego przez niepojętą i miłosierną miłość Boga. Maryja jako "nowe stworzenie" zapoczątkowuje "nowy świat", naznaczony zbawczymi konsekwencjami: przebaczeniem grzechów, usynowieniem w Chrystusie, uczestnictwem w Boskiej naturze, zdolnością wzajemnej miłości - na wzór Chrystusa, wreszcie zwycięstwem nad grzechem i szatanem oraz ostatecznym uczestnictwem w chwale Boga.
Symbolem czystości Maryi jest Jej Serce - wzór relacji, w której oparcie się w Bogu jest warunkiem osiągnięcia wewnętrznej harmonii i drogą do świętości. Dlatego Liturgia o Niepokalanym Sercu Maryi akcentuje czystość jako istotną cechę Maryi, czyli niepodzielne, niezachwiane i całkowite oddanie się Chrystusowi.
Maryja jest niepokalaną wrażliwością serca ludzkiego na to, co Boże - co prawdziwe, dobre i piękne, co w Bogu ma swe źródło i spełnienie. To jest klucz do zrozumienia maryjności papieża Polaka, odwołująca się do maryjności św. Ludwika Grigniona de Montfort i jego przesłania totus Tuus. Dlatego w maryjności i mariologii papieża bardzo ważne miejsce zajmują akty zawierzenia, których w ciągu pontyfikatu było ponad trzysta!

Poświęcenie Niepokalanemu Sercu Maryi - w ocenie Jana Pawła II - to szczególne zawierzenie zawierzeń. Mówił o nim w Fatimie, rok po zamachu: "Poświęcenie Niepokalanemu Sercu Maryi oznacza przybliżenie się, przez wstawiennictwo Matki, do źródeł życia wytryskującego z Golgoty. Źródło to nieprzerwanie wylewa odkupienie i łaskę. W nim dokonuje się wynagrodzenie za grzechy świata. Akt ten oznacza poświęcenie Temu, który jest nieskończoną świętością... Odkupienie pozostaje zawsze większe niż grzech... Serce Matki jest świadome bardziej niż jakiekolwiek serce we wszechświecie widzialnym i niewidzialnym... Poświęcenie się Maryi oznacza przyjęcie Jej pomocy".

Jan Paweł II przyzywał Tę, która jest Matką Chrystusa i Matką duchową każdego z nas. Chciał nas nauczyć, jak żyć w Jej szkole, by bardziej miłować Jej Syna oraz Jej synów duchowych. Uważał, że Niepokalane Serce jest drogą, która zaprowadzi świat do Boga.

Znak adwentu i nadziei

Papież nazywa Niepokalaną znakiem Bożego adwentu i ludzkiej nadziei. W istocie dzień Niepokalanego Poczęcia jest zapowiedzią prawdy, że Bóg narodzi się jako człowiek. Maryja jako Jego Matka - powie papież - jest świtem pierwszego adwentu, Gwiazdą zaranną, która poprzedza przyjście Mesjasza. "Przyjście Maryi na świat jest początkiem zbawczego adwentu" - przypomni w Lourdes. A później doda: "Wraz z Maryją przeżywamy świt odkupienia - adwent, czas radosnego oczekiwania, kontemplacji i nadziei. Podobnie jak gwiazda zaranna na sklepieniu nieba zapowiada rychły wschód słońca, tak też wcielenie Syna Bożego - «Słońca wschodzącego z wysoka» - poprzedzone jest Niepokalanym Poczęciem Maryi Panny".

Przesłanie papieża o Matce Najświętszej przynosi nadzieję. Dzięki Niej człowiek jest w stanie zobaczyć, że koszmar egzystencji nie jest jego przeznaczeniem, a nadzieja zapowiada pewność zwycięstwa i wydźwignięcia się z katastrofy. Potomstwo Maryi zada przecież wężowi śmiertelny cios, choć za cenę Chrystusowej męki i śmierci krzyżowej, poprzedzającej pełne zwycięstwo nad śmiercią
i piekłem, objawione w zmartwychwstaniu.

Niepokalany początek Kościoła

Tajemnica Niepokalanego Poczęcia zachęca do kształtowania osobistej świętości, wzorem Niepokalanej. Papież podkreśla, że Kościół żyjący według wzoru Maryi już osiąga doskonałość, dzięki której istnieje nieskalany i bez zmazy. Niepokalane Poczęcie Maryi jest Niepokalanym Poczęciem Kościoła. Papież zapisuje pełne mocy słowa: "Chrystus, Odkupiciel świata, przezwycięży moc grzechu w dziejach ludzkości. Tak jak przezwyciężył moc grzechu pierworodnego w swej Matce, tak przezwycięży go w każdym z nas". Stąd zachęta: "Więc zwracamy oczy ku Tobie, Niepokalana, ku Tobie, Matko Kościoła, ku Tobie, Matko wszystkich ludzi". Kościół widzi ten nowy porządek w postaci Niepokalanie Poczętej Niewiasty. Niepokalana jest pierwszą Przedstawicielką tego odnowionego porządku. Bóg tworzy Ideał, za pomocą którego będzie oddziaływał na ludzkość. Maryja stanowiła jego pierwszy owoc. W Niej jak w zwierciadle, wtedy i teraz, możemy dojrzeć nowe pokolenie, nowy świat. Zanim jednak nastąpi pójście do Maryi jako Tej, która jest najbliższa Chrystusowi, idzie się wcześniej "za Maryją", wstępując w ślady Tej, która jest również "najbliższa nam", bo z nami tworzy Chrystusowy Kościół.

Niepokalana i wniebowzięta

Dogmat o Niepokalanym Poczęciu prowadzi do tajemnicy Wniebowzięcia. Bogactwo łaski, jaką cieszyła się Niepokalana, uobecnia się we wniebowzięciu. Oznacza ono zjednoczenie z Bogiem. Jego łaska do niego prowadzi i urzeczywistnia je stopniowo w ciągu ziemskiego życia człowieka, kończąc ten proces w niebie - stanie ostatecznego zjednoczenia z Bogiem w tajemnicy Trójcy Świętej.

O tajemnicy nieba i wieczności stale pamiętał Jan Paweł II. Ona wyznaczała hierarchię jego działań, dzięki którym doczesność ścierała się z wiecznością. "Z możliwością śmierci - napisał w Testamencie - każdy zawsze musi się liczyć. I zawsze musi być przygotowany do tego, że stanie przed Panem i Sędzią - a zarazem Odkupicielem i Ojcem. Więc i ja liczę się z tym nieustannie, powierzając ów decydujący moment Matce Chrystusa i Kościoła - Matce mojej nadziei". Nikt nie może wykupić się od śmierci i każdy zostanie osądzony za swoje postępowanie wobec Boga i bliźniego. Omnia nuda et aperta sunt ante oculos Eius - "wszystko odkryte i odsłonięte jest przed Jego oczyma". Do ostatniego momentu swojego życia papież gorąco służył Bogu i Maryi, by nawet wtedy, gdy odebrało mu głos, napisać na kartce: Totus Tuus.

* * *

Któż zbada wszystkie łaski udzielone za przyczyną Maryi, nawrócenia, święte natchnienia, uzdrowienia? Niektóre z nich zostały zapisane w księgach cudów i podziękowań, inne zna tylko Bóg i pielgrzymujący wierni. W tajemnicy Niepokalanego Poczęcia Jan Paweł II widział fundament Kościoła. Kontemplując je, odkrywa się dojrzałe owoce łaski, jakie Bóg przeznaczył dla Maryi.