Zatroskany o przygotowanie do życia w rodzinie

Katarzyna Braun

publikacja 12.10.2014 18:04

(Wspomnienie w 10. rocznicę śmierci ks. prof. dr. hab. Józefa Wilka SDB)

Cywilizacja 46/2013 Cywilizacja 46/2013

 

W dniu 31 V 2003 r.[1] w Katedrze Pedagogiki Rodziny zebrało się wielu absolwentów pedagogiki. Byli to głównie magistrzy wypromowani przez ks. dr. hab. J. Wilka, prof. KUL. Przyjechali ze swoimi rodzinami z różnych stron Polski, żeby spotkać się, opowiedzieć o swoich sukcesach, ale i codziennych troskach. Katedra Pedagogiki Rodziny, choć metrażowo niewielka, wypełniona była wieloma wspomnieniami, śmiechem i radością. Absolwenci przyjechali – bo Ktoś ich zaprosił, zadbał o to, żeby na katedralnym stole nie zabrakło kawy, herbaty i ciastek. Przyjechali na zaproszenie ks. Wilka – „Ojca”[2], Nauczyciela, Przyjaciela. „Ojciec” jak zwykle interesował się wszystkim, co dzieje się w życiu „Jego dzieci”, pytał także o tych, którzy nie mogli przyjechać, mieszkając gdzieś daleko.

Trwając w tej radosnej, przepełnionej życzliwością atmosferze trudno uwierzyć, że był to ostatni dzień ks. Józefa w Katedrze Pedagogiki Rodziny, której był kierownikiem[3]. Po tym radosnym spotkaniu na biurku zostały prace magisterskie do recenzji, prace semestralne do sprawdzenia… W pierwszych dniach czerwca nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia ks. Wilka, trafił do szpitala, leżał na kilku oddziałach i bardzo cierpiał. Ale także w ciężkiej chorobie, licznych odwiedzających zawsze obdarowywał ciepłym uśmiechem i dobrym słowem. Ból i zmaganie z chorobą do końca znosił z wielką pokorą i cierpliwością.

Zmarł 11 IX 2003 r. w Lublinie. Uroczysta msza św. pogrzebowa została odprawiona 16 września w kościele pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Lublinie. We mszy św. uczestniczyła znaczna liczba duchowieństwa i wiernych, w tym m.in. czterech biskupów (abp J. Życiński, bp A. Śmigielski, bp E. Białogłowski, bp K. Ryczan), około 90 księży, około 60 kleryków, delegacje KUL, UKSW, PAT oraz delegacje z Malawy i Rusinowskiej Woli, rodzinnych parafii zmarłego, jak również młodzież akademicka i wierni z parafii pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych. Jego doczesne szczątki zostały złożone w grobowcu salezjańskim na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie[4].

Zmarł, ale nie odszedł

Od tego czasu w każdą pierwszą, przypadającą po 11 września sobotę o godz. 15.00 przy grobie ks. Wilka spotyka się grono jego przyjaciół, wychowanków i uczniów. Wspólnie w intencji zmarłego modlą się, a następnie uczestniczą we mszy św. w kościele pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, by po spotkaniu przy stole eucharystycznym spotkać się, jak uczył Ojciec, przy rodzinnym stole wspomnień.

W 10. rocznicę śmierci warto przypomnieć kim był, gdzie pracował, czym zajmował się nasz „Ojciec”, ks. J. Wilk.

Urodził się 23 VI 1937 r. jako drugie dziecko w rodzinie Katarzyny i Aleksandra Wilków w Malawie koło Rzeszowa. Niestety jego starsza siostra – Marysia zmarła, gdy miał zaledwie 2 lata. Wychowywał się jako najstarszy spośród rodzeństwa wraz z bratem – Franciszkiem i dwiema siostrami – Teresą i Zofią. Dom rodzinny, jak często wspominał, przepełniony był głęboką religijnością, patriotyzmem, umiłowaniem wartości rodziny oraz otwartością na innych ludzi i życzliwością wobec nich.

W 1951 r. ukończył szkołę podstawową w rodzinnej miejscowości i rozpoczął naukę w Małym Seminarium, a następnie w Salezjańskiej Szkole Zawodowej na kierunku elektronik w Oświęcimiu. Po ukończeniu szkoły średniej, w latach 1954–1955, rozpoczął podstawową formację zakonną w nowicjacie salezjańskim w Kopcu koło Częstochowy, gdzie w 1955 r. złożył pierwsze czasowe śluby zakonne. W latach 1955–1958 studiował filozofię w Wyższym Seminarium Duchownym Towarzystwa Salezjańskiego w Krakowie, po czym (1958–1961) odbył praktykę duszpastersko-pedagogiczną zwaną asystencją w Pogrzebieniu koło Raciborza oraz jako wychowawca w Małym Seminarium w Kopcu. Po odbyciu praktyk 16 VII 1961 r. złożył śluby wieczyste, po czym wrócił do seminarium w Krakowie na studia teologiczne. Okres studiów seminaryjnych uwieńczony został przyjęciem w dniu 25 VI 1965 r. święceń kapłańskich z rąk ks. bp. J. Groblickiego.

Zaangażowanie w pracę duszpastersko-naukową

Po święceniach przez rok ks. Wilk pracował jako wikariusz i katecheta w Bychawie, w parafii diecezji lubelskiej, po czym w 1966 r. rozpoczął studia specjalistyczne z katechetyki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1970 r. na podstawie pracy pt. Współczesne próby ujęcia katechezy młodzieży szkół zawodowych w Niemczech obronił magisterium z katechetyki i licencjat z teologii pastoralnej. W tym też roku został zaangażowany do pracy naukowo-dydaktycznej na KUL, którą związał z osobą ks. prof. P. Poręby. Od samego początku poszukiwania badawcze ks. Wilka skupione były wokół zagadnienia małżeństwa i rodziny.

W 1976 r. obronił pracę doktorską zatytułowaną Problem współczesnego katechumenatu rodzinnego. Studium pastoralne, którą napisał pod kierunkiem ks. Poręby. W 1980 r. ks. Wilk został kierownikiem Katedry Pedagogiki Rodziny, o specjalizacji Duszpasterstwo Rodzin w Instytucie Teologii Pastoralnej, którą to funkcję sprawował do 1996 r. W międzyczasie odbył staże i kwerendy w zagranicznych ośrodkach naukowych: na Uniwersytecie Salezjańskim w Rzymie (1980, 1986), w Theologische Hochschule we Frankfurcie (1983) i na Uniwersytecie w Mainz (1983). Pokłosiem tych wyjazdów i wytężonej pracy było opublikowanie w 1987 r. pracy pt. Znaczenie pierwszych doświadczeń dla religijnego wychowania małego dziecka w rodzinie, która stała się wraz z dorobkiem naukowym podstawą kolokwium habilitacyjnego w zakresie teologii pastoralnej na Wydziale Teologii KUL. W tym samym roku został docentem. Kontynuując swoje zaangażowanie w działalność organizacyjną na KUL w latach 1992–1995 był kierownikiem Instytutu Teologii Pastoralnej na Wydziale Teologii. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego w Katedrze Pedagogiki Rodziny otrzymał w 1993 r. na podstawie dorobku naukowego. W 1996 r. ks. Wilk przeszedł na Wydział Nauk Społecznych KUL, gdzie objął funkcję kierownika Katedry Pedagogiki Rodziny w Instytucie Pedagogiki i kuratora Katedry Psychopedagogiki. W 1999 r. został członkiem Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej oraz prodziekanem Wydziału Nauk Społecznych KUL. Zarówno funkcję kierownika katedry, jak i prodziekana pełnił do śmierci.

Ks. Wilk prowadził wykłady także poza Katolickim Uniwersytetem Lubelskim. Warto wspomnieć chociażby o Wyższym Seminarium Duchownym Towarzystwa Salezjańskiego w Krakowie, filii KUL w Stalowej Woli, Wyższym Seminarium Duchownym Księży Marianów w Lublinie, Studium Rodziny archidiecezji przemyskiej i Studium Pastoralnym diecezji rzeszowskiej. Był także inicjatorem działań społecznych na rzecz rodziny, takich jak organizacja i prowadzenie Studium Rodziny Katolickiej w Stalowej Woli i udział w organizacji Lubelskich Dni Rodziny.

 

 

Działalność dydaktyczno-badawcza

Ks. Wilk był promotorem 13 prac doktorskich i kilkuset prac magisterskich. Opublikował dwie monografie (Znaczenie pierwszych doświadczeń dla religijnego wychowania małego dziecka w rodzinie, 1987; Pedagogika rodziny, 2002), dwie książki pod redakcją (Współczesny wychowawca w stylu Księdza Bosko, 1998; W służbie dziecku, 2003, t. 1–3) oraz ponad 50 rozpraw i artykułów naukowych poświęconych głównie problematyce małżeństwa, rodziny, wychowania w rodzinie. Ks. Wilk był także pomysłodawcą i głównym organizatorem konferencji naukowych. Warto wspomnieć chociażby sympozjum z okazji stulecia salezjanów w Polsce pt. Współczesny wychowawca w stylu Księdza Bosko (1998), czy sympozjum pt. Dziecko w XX wieku. Rozrachunek ze stuleciem dziecka (2000).

O kierunkach zainteresowań naukowych ks. Wilka świadczy nie tylko tematyka publikacji i organizowanych konferencji, ale potwierdza je także tematyka prowadzonych wykładów. Koncentrowały się one wokół takich zagadnień jak: pedagogika rodziny, katolicka nauka o małżeństwie i rodzinie, wychowanie religijne w rodzinie, wychowanie dorosłych, pedagogika katolicka, teologia małżeństwa i rodziny, duszpasterstwo rodzin. Szczegółowe ukierunkowanie zainteresowań ks. Wilka możemy odnaleźć także w tematyce prowadzonych przez niego wykładów monograficznych, do których należą: ojciec w procesie wychowania rodzinnego, matka w procesie wychowania rodzinnego, dziecko i jego obraz w procesie wychowania, wybrane zagadnienia z pedagogiki prenatalnej, wychowanie do miłości, wychowanie patriotyczne, system prewencyjny ks. Bosko, wychowanie religijne.

W trosce o pedagogikę rodziny

Na podstawie przytoczonych treści można niewątpliwie stwierdzić, że głównym zagadnieniem, które ks. Wilk zgłębiał w czasie swojej pracy naukowej, była rodzina i dokonujący się w niej proces wychowania. Jest to zagadnienie szczególnie ważne także dzisiaj, kiedy wiele środowisk chciałoby zdeprecjonować wartość rodziny, bądź rodziną nazywać związki osób tej samej płci i przyznać im prawo do wychowania dzieci.

Ks. Wilk jasno w swoich artykułach i książkach ukazywał wartość rodziny, za bł. Janem Pawłem II przypominał, że „rodzina stanowi jedno z najcenniejszych dóbr ludzkości”[5]. Konsekwentnie wskazywał na rodziców jako pierwszych i najważniejszych wychowawców w życiu dziecka, dzięki którym może rozwijać się podmiotowa aktywność dziecka, a środowisko rodzinne uważał za pierwsze i najważniejsze środowisko wychowawcze, na które składają się: atmosfera rodzinna, struktura rodziny, kultura środowiska rodzinnego. Ks. Wilk przypominał, że dziecko potrzebuje obydwojga rodziców – matki i ojca, gdyż każde z nich ma do spełnienia swoje własne funkcje w procesie wychowania dziecka. Funkcje te wynikają z samego faktu bycia mężczyzną i kobietą, nie mogą być zatem funkcje matki „przejęte” przez mężczyznę i ojca przez kobietę. Za jedyną zasadę w stosunku do funkcji rodzicielskich przyjmował zasadę komplementarności obu ról, czyli współwystępowania w każdym czasie i wzajemnego uzupełniania się.

Ks. Wilk widział potrzebę rozwoju pedagogiki rodziny. Na potrzeby Instytutu Pedagogiki KUL przygotował program specjalizacji pedagogika rodziny, starannie planując i dobierając przedmioty. Pracując nad swoją koncepcją pedagogiki rodziny, nie zatrzymał się na zagadnieniach ogólnych – dotyczących, jak było już to wcześniej wspomniane – wartości rodziny, funkcji wychowawczej rodziny i jej uwarunkowań, ale podejmował także zagadnienia szczegółowe, ukazujące wartość wychowania rodziny w różnych sferach życia – wychowania religijnego, wychowania do miłości, wychowania do wolności, wychowania patriotycznego, wychowania do poszanowania przyrody. Widział pilną potrzebę podjęcia zagadnienia pedagogizacji rodziców, zarówno w perspektywie opracowań naukowych, jak i działalności praktycznej. W sferze planów ks. Wilka był pomysł wykreowania specyfiki metodologii pedagogiki rodziny jako subdyscypliny naukowej, jednakże choroba uniemożliwiła ich realizację.

Otwartość na podejmowanie nowych wyzwań

Życie ks. Wilka nigdy nie ograniczało się do działalności na uniwersytecie. Oprócz pracy naukowo-dydaktycznej od 1970 r. cały czas angażował się w pracę duszpasterską i życie rodziny salezjańskiej w zgromadzeniu księży salezjanów przy ul. Kalinowszczyzna 3. Głosił w tamtejszym kościele Słowo Boże, sprawował sakramenty i prowadził Duszpasterstwo Akademickie Quo Vadis. Zwłaszcza tworzenie i prowadzenie duszpasterstwa było szczególnie bliskie sercu ks. Wilka, co zaowocowało wieloletnimi przyjaźniami. Jako że był także uzdolniony muzycznie, w razie potrzeby pełnił funkcję organisty. W latach 1968–1975 ks. Wilk podjął ścisłą współpracę ze Sługą Bożym ks. prof. F. Blachnickim opracowując materiały formacyjne Ruchu „Światło-Życie” i prowadząc oazy.

Dopełnieniem działalności naukowej i duszpasterskiej było zaangażowanie w życie rodziny zakonnej. Ks. Wilk dwukrotnie uczestniczył jako delegat Inspektorii wrocławskiej w Kapitule Generalnej Salezjanów w Rzymie (1984, 1990) oraz kilkakrotnie w Kapitule Inspektorialnej Inspektorii wrocławskiej salezjanów. W zgromadzeniu salezjańskim był także członkiem inspektorialnej Komisji do Spraw Formacji i Studiów oraz członkiem Podkomisji do Spraw Duszpasterstwa Akademickiego.

Przytoczone powyżej fakty dobitnie świadczą o bardzo szerokim polu oddziaływań ks. Józefa. Trudno byłoby wszystkie je wymienić, ale na pewno można do nich zaliczyć stały kontakt z rodzinną parafią w Malawie oraz z parafianami z Rusinowskiej Woli, w której często posługiwał, Duszpasterstwo Akademickie Quo Vadis, wspólnotę parafialną przy kościele pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Lublinie, środowisko Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i innych ośrodków akademickich, z którymi w większym bądź mniejszym stopniu współpracował. Wśród licznych darów, którymi był ks. Wilk obdarzony, znalazła się niesamowita umiejętność „bycia z innymi i dla innych”. Skupiał wokół siebie liczne rzesze studentów, rodzin, ludzi prostych i wykształconych. Dla każdego potrafił znaleźć czas, dobre słowo. Wiele osób mogło doświadczyć jego konkretnej pomocy, nawet w takich dziedzinach, jak wybór komputera czy naprawa zepsutego sprzętu elektrotechnicznego.

W codziennej pracy ze studentami i współpracownikami bliska mu była metoda asystencji, co wyrażało się nie tylko dyspozycyjnością na uczelni, ale także w czasie wolnym. Ks. Wilk potrafił łączyć pracę i wypoczynek w pięknych miejscach i tego uczył swoich studentów. Tradycją były coroczne wyjazdy majowe z doktorantami, podczas których był czas na wspólną, wytężoną pracę nad dysertacjami i wypoczynek połączony z wędrówką wśród pięknych krajobrazów i modlitwą.

Można zatem stwierdzić, że Pan Bóg obdarzył ks. Wilka licznymi darami, talentami, których on nie zaprzepaścił, lecz na wielu płaszczyznach starał się je pomnażać. Był człowiekiem głębokiej wiary, patriotą, któremu zawsze leżało na sercu dobro Ojczyzny, wiernym synem św. Jana Bosko, na wzór którego tak bardzo kochał ludzi, zwłaszcza młodzież, dla których stawał się nie tylko wychowawcą ale i Mistrzem, zaangażowanym w sprawy uniwersytetu profesorem, prodziekanem, dla każdego człowiekiem wielkiego serca i życzliwości.

Dzisiaj, po 10 latach od naszego ziemskiego rozstania, nieustannie dziękujemy Panu Bogu za dar życia ks. Wilka, prosimy o życie wieczne dla niego i wierzymy, że on także oręduje na nami – swoimi „dziećmi”, przyjaciółmi, bliskimi u Ojca Niebieskiego.

Katarzyna Braun - doktor pedagogiki KUL, asystent przy Katedrze Pedagogiki Chrześcijańskiej, autorka monografii: Młodzież – wolontariat – wychowanie (2012) oraz artykułów poświęconych głównie zagadnieniom wolontariatu, wychowania prospołecznego, specjalnych potrzeb edukacyjnych cudzoziemskich dzieci.



[1] W tym dniu w 2003 r. przypadała Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa, dzień przez Społeczność Akademicką KUL obchodzony jako Święto Patronalne.
[2] Studenci uczestniczący w seminariach ks. dr. hab. Józefa Wilka nazywali go Ojcem, określenie to było spontanicznie przejmowane przez młodszych studentów od starszych.
[3] Informacje biograficzne o ks. prof. J. Wilku pochodzą z następujących publikacji: R. Bieleń, Salezjanin-Profesor w służbie rodziny. Biografia Ks. Prof. dra hab. Józefa Wilka sdb (1937–2003), w: Wybrane zagadnienia teorii i praktyki pedagogiki rodziny, red. B. Kiereś, M. Nowak, D. Opozda, Lublin 2006, s. 17–23; K. Braun, Wilk Józef, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, W. Przygoda, M. Fiałkowski, Lublin 2006, s. 898–899; D. Opozda, Wspomnienie śp. Księdza Profesora Józefa Wilka, „Cywilizacja” (2003) nr 7, s. 7–9; J. Wilk, Pedagogika rodziny. Zagadnienia wybrane, Lublin 2002.
[4] Zob. R. Bieleń, Salezjanin-Profesor w służbie rodziny, s. 22–23.
[5] Adhortacja Apostolska Familiaris Consortio Ojca św. Jana Pawła II, Częstochowa 1982, cyt. za: J. Wilk, Pedagogika rodziny, s. 5.