Chrześcijanie nad Nilem

O Egipcie i dramatycznych wydarzeniach, które ostatnio wstrząsnęły chrześcijańską wspólnotą w Egipcie, z bp. Williamem Kyrillosem – rozmawia Włodzimierz Rędzioch

publikacja 16.02.2010 21:52

W Egipcie krwawo rozpoczęło się ostatnie Boże Narodzenie, które wspólnota koptyjska obchodzi 7 stycznia. Wiernych wychodzących z kościoła w Nag Hammadi, niedaleko Luksoru, ostrzelano z karabinu maszynowego, zabijając ośmiu chrześcijan i strażnika, muzułmanina. Niedziela, 14 lutego 2010

Chrześcijanie nad Nilem



W Egipcie krwawo rozpoczęło się ostatnie Boże Narodzenie, które wspólnota koptyjska obchodzi 7 stycznia. Wiernych wychodzących z kościoła w Nag Hammadi, niedaleko Luksoru, ostrzelano z karabinu maszynowego, zabijając ośmiu chrześcijan i strażnika, muzułmanina. Jest to ostatni z wielu zamachów skierowanych przeciw mniejszości chrześcijańskiej w tym muzułmańskim państwie.

Włodzimierz Rędzioch: – Na początku XX wieku Egipt był jednym z najbardziej nowoczesnych i laickich państw arabskich. Jak to się stało, że dzisiaj jest krajem ekstremizmu islamskiego i antyzachodnich postaw w społeczeństwie?

Bp William Kyrillos
: – My, chrześcijanie, od dawna współżyliśmy tutaj pokojowo ze wszystkimi. W 1919 r. Egipcjanie, bez względu na wyznawaną religię, współpracowali w celu uzyskania niepodległości. Następnie całe społeczeństwo włączyło się w dzieło rozwoju kraju. Problemy zaczęły się około dziesięciu lat temu, gdy do Egiptu dotarła fala fundamentalizmu islamskiego. Z kolei fanatyzm islamski sprawił, że pojawił się także ekstremizm chrześcijański i między wspólnotami religijnymi zaczęto wznosić mury.

– Jaki był wpływ poszczególnych prezydentów: Nasera (1956-70), Sadata (1970-81) i Mubaraka (od 1981) na zmiany społeczno-polityczne w Egipcie?

– Naser uczynił bardzo wiele dla Egiptu. Był to wielki i charyzmatyczny przywódca, który umiał pociągać za sobą ludzi. Miał konkretne plany co do rozwoju kraju i po części udało mu się je zrealizować – wystarczy wspomnieć słynną zaporę w Asuanie.

– Naser uchodził za sojusznika Związku Radzieckiego…

– Aby rozwijać kraj, Naser szukał pomocy za granicą. Najpierw zwrócił się do Amerykanów, ale ci nie udzielili mu wsparcia. Dlatego spróbował z Rosjanami, którzy bardzo chętnie mu pomogli – w ten sposób stał się ich sojusznikiem. Niestety, takie były reguły gry politycznej w czasach zimnej wojny.

Natomiast Sadat jest postrzegany jako „człowiek pokoju”. Nikt się nie spodziewał, że pojedzie do Izraela i podpisze pokojowy traktat z Izraelczykami. Niestety, aby ograniczyć wpływy socjalistyczne, Sadat zaczął popierać Bractwo Muzułmańskie – ugrupowanie islamskich ekstremistów zwalczane przez Nasera.

Mubarak rządzi Egiptem w trudnych czasach. Nie chodzi jedynie o kontekst międzynarodowy, lecz także o sytuację wewnętrzną. Demokratyzacja kraju sprawiła, że działa u nas więcej partii, a co za tym idzie – wzrosły konflikty polityczne. Zaznaczył się też wpływ fundamentalizmu islamskiego. Poza tym trzeba wiedzieć, że co roku w Egipcie rodzi się 1 250 000 dzieci (tzn. co 26 sekund rodzi się Egipcjanin), dlatego pomimo ogromnych wysiłków podejmowanych w celu uprzemysłowienia kraju wielka presja demograficzna komplikuje sprawy.

– Czy to prawda, że ekstremiści z Bractwa Muzułmańskiego mają coraz większy wpływ na Mubaraka?

– Rząd egipski jest laicki, a dla takiej władzy ekstremizm muzułmański jest wielkim niebezpieczeństwem – ludzie, jak ci z Bractwa Muzułmańskiego, postrzegają naszych polityków jako apostatów, a nie autentycznych wyznawców islamu. Oficjalnie w Egipcie nie mogą działać partie religijne, lecz w praktyce fundamentaliści islamscy idą do wyborów jako prywatni obywatele i są wybierani do parlamentu – nasi ludzie są bardzo religijni i głosują na polityków, którzy mówią o religii.

– Często zadaję sobie pytanie: jak to się stało, że społeczeństwo, które od wielu lat rządzone jest przez polityków laickich – najpierw socjalistycznych, a następnie prozachodnich – nie uległo sekularyzacji?

– Jak wspomniałem, ludzie w Egipcie są religijni, ale bardzo duży ich procent to analfabeci. Nasze społeczeństwo, naznaczone ubóstwem, ignoranctwem i bezrobociem, szuka rozwiązania problemów w islamie (fundamentaliści ukuli nawet slogan: „Islam jest rozwiązaniem!”). Problem w tym, że ludzie nie rozróżniają prawdziwej religii od ekstremizmu.





– Proszę przedstawić sytuację religijną Egiptu?

– Teoretycznie w Egipcie istnieje wolność religijna, mimo że do konstytucji dodano zdanie: „Islam jest oficjalną religią państwa”. Zdecydowana większość ludności – nasz kraj ma 80 mln obywateli – wyznaje islam, chrześcijan jest 8-10 proc., prawie wszyscy to ortodoksyjni Koptowie (katolików jest ok. 250 tys., tyle co protestantów). Chrześcijanie są tolerowani, chociaż nie cieszą się pełną wolnością. Jednym słowem – czujemy się trochę dyskryminowani.

– Jakie formy przybiera dyskryminacja chrześcijan?

– W administracji państwowej zatrudnionych jest wielu ekstremistów islamskich, którzy stwarzają problemy chrześcijanom. Poza tym mass media są w rękach muzułmanów, a co za tym idzie – nie są obiektywne w stosunku do chrześcijan. Dużym problemem są także podręczniki szkolne, które ukazują mniejszości religijne w złym świetle.

– Ekscelencja mówi o dyskryminacji chrześcijan, lecz coraz częściej docierają do nas informacje o prawdziwych prześladowaniach wyznawców Chrystusa – ostatnio doszło do krwawego zamachu na chrześcijan wychodzących z kościoła koptyjskiego w Nag Hammadi, który poprzedziły groźby pod adresem miejscowego biskupa Kirollosa. A to tylko ostatni z całej serii ataków na chrześcijan w Egipcie. Co się kryje za tymi atakami?

– W tym konkretnym przypadku chodziły głosy o gwałcie dokonanym w zeszłym roku na dziewczynie muzułmańskiej, lecz nic konkretnego na tem temat nie wiadomo. Jeżeli są dowody przeciw komuś, należy postawić go przed sądem. Natomiast w Nag Hammadi strzelano do tłumu wiernych wychodzących z kościoła – ktoś chciał dokonać rzezi chrześcijan. W naszym parlamencie wielu polityków próbowało przedstawić tę zbrodnię na chrześcijanach jako odizolowany akt zwykłej przestępczości. Dopiero chrześcijańska parlamentarzystka – kobieta bardzo odważna – zdementowała tę interpretację wydarzeń, podkreślając ich religijny charakter.

– Czy to prawda, że zdarzają się przypadki porwania koptyjskich dziewcząt, by nawrócić je na islam?

– Zdarza się, że jakaś dziewczyna chrześcijańska porzuca rodzinę z miłości do muzułmanina – to można jakoś zrozumieć. Ale jest prawdą, że czasami nieletnie Koptyjki znikają w dziwnych okolicznościach. Oczywiście, jest to także wina rodzin, które nie zajmują się dostatecznie córkami, ale też Kościoła, który powinien lepiej wychowywać dziewczęta i uwrażliwiać je na fakt, że wychodząc za mąż za muzułmanina, będą musiały przejść na islam.

– Komentując coraz częstsze przypadki poranień i mordów chrześcijan, koptyjski biskup Kirollos stwierdził, że „toczy się walka o wyeliminowanie chrześcijan z Egiptu”. Czy to przesadzony alarm?

– Jest nas wiele milionów, dlatego byłoby trudno dokonać eksterminacji wszystkich chrześcijan. Poza tym społeczność chrześcijańska stanowi nierozłączną część Egiptu i dla dobra kraju daje swój wkład w wielu dziedzinach. Co wcale nie znaczy, że nie musimy zwalczać przyczyn przemocy religijnej, której ofiarami są Koptowie. Dlatego Narodowa Rada Praw Człowieka przygotowała całą serię propozycji i zaleceń. Należałoby zacząć przede wszystkim od szkoły – trzeba zreformować programy szkolne, które zostały zislamizowane. Należy wywierać presję na media, w których zbyt łatwo atakuje się inną religię, tzn. chrześcijaństwo. Powinny one podkreślać, że Egipt jest ojczyzną wszystkich, a nie tylko wyznawców jednej religii.

Konieczne jest także ujednolicenie przepisów dotyczących miejsc kultu – Koptowie zbyt często są sfrustrowani, gdyż nie mogą uzyskać pozwoleń na budowę i remonty kościołów czy innych budynków sakralnych.





– A meczety wznoszone są bez żadnych przeszkód…

– No właśnie. Od pięciu lat dyskutuje się w parlamencie nad projektem prawa, które miałoby zapewnić wszystkim te same warunki przy budowie miejsc kultu, lecz ostateczne decyzje są ciągle odkładane.

Chciałbym zwrócić uwagę na inną ważną sprawę – chrześcijanie chcą państwa świeckiego, dlatego zwalczają próby uczynienia z Egiptu państwa wyznaniowego. Istnieje też problem kaznodziejów muzułmańskich, którzy
w meczetach często podburzają ludzi przeciwko „niewiernym”, tzn. chrześcijanom.

– W Europie jest to również wielki problem. Często zdarza się, że imamowie – duchowni kierujący wspólnymi modłami w meczecie, kaznodzieje – głoszą nienawiść do Zachodu i do „krzyżowców”, jak nazywają chrześcijan. Lecz na naszym kontynencie istnieją przecież prawa zabraniające podjudzania do nienawiści na tle religijnym…

– Należałoby wprowadzić podobne prawo w Egipcie.
Pragnę również wyrazić życzenie, aby społeczność koptyjska była lepiej reprezentowana w parlamencie.

– Gdy mówimy o nienawiści do chrześcijaństwa, chciałbym przypomnieć bardzo smutny i niepokojący fakt: Muhammad Imarah, wykładowca na słynnym kairskim Uniwersytecie Al Azhar, opublikował niedawno „raport naukowy”, w którym twierdzi, że chrześcijaństwo jest „religią politeistyczną”. Jak tego typu upokarzanie chrześcijaństwa, manifestowane przez „mędrców” islamu, wpływa na masy muzułmańskie?

– Niepokojący był fakt, że raport, o którym Pan wspomniał, został rozprowadzony bezpłatnie razem z czasopismem „Al Azhar” – organem oficjalnym Uniwersytetu, będącego punktem odniesienia dla całego świata muzułmańskiego. Niektórzy chrześcijanie zaprotestowali u Wielkiego Imama – człowieka bardzo otwartego, który kazał wycofać tę broszurę z rynku i poczynić odpowiednie kroki przeciwko Muhammadowi Imarahowi.

– Na Zachodzie daje się zauważyć tendencję wyjaśniania i usprawiedliwiania fanatyzmu islamskiego ignorancją mas. Przytoczony przeze mnie przypadek profesora z Uniwersytetu Al Azhar wyraźnie temu przeczy. Pozwoli Ekscelencja, że wspomnę jeszcze jedno smutne zdarzenie: w zeszłym roku związek lekarzy egipskich zadecydował, że należy zabronić przeszczepów między ludźmi różnej narodowości i religii, tzn. również między muzułmanami a chrześcijanami. Tego rodzaju idee mogą budzić niepokój...

– Ta decyzja lekarzy islamskich została zakwestionowana przez muftich z Al Azharu (mufti – uczony i teolog islamski, wydający sądy w sprawach religijnych i prawnych – przyp. W. R.). Chciałbym jednak przy tej okazji zacytować słowa papieża Szenudy III, zwierzchnika Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego (ortodoksyjni Koptowie nazywają swego zwierzchnika papieżem, tak jak my, katolicy – przyp. W. R.). Gdy zapytano go, czy chrześcijanin może dać swe organy do przeszczepu niechrześcijaninowi, odpowiedział: „Powinien dać nie tylko organy, ale i życie, jeżeli byłoby to konieczne”. Słowa te najlepiej świadczą, czym jest chrześcijaństwo.

– Czy ekstremiści egipscy otrzymują wsparcie z zagranicy?

– Dla ekstremizmu islamskiego wielkim bodźcem była rewolucja islamska w Iranie (w 1979 r. – przyp. W. R.), nawet jeżeli jest to państwo szyickie. Teraz natomiast ruchy fundamentalistyczne są wspierane przez Arabię Saudyjską i państwa Zatoki Perskiej. Rząd próbuje zablokować tego typu pomoc, gdyż celem ekstremistów – jak już wspomniałem – jest obalenie rządu laickiego. Ataki na turystów i na chrześcijan służą również osłabieniu rządu, ukazaniu, że nie jest on w stanie utrzymać porządku w państwie, a zatem należy go zastąpić rządem islamskim.

– Turystom zachodnim Egipt kojarzy się z faraonami i plażami nad Morzem Czerwonym. Mało kto wie o jego starożytnej tradycji chrześcijańskiej. Co należy czynić, aby ludzie odkryli chrześcijańską tożsamość Egiptu?

– W wielu krajach Kościół organizuje podróże o charakterze religijnym. Ja również przyjmuję w diecezji grupy, których program turystyczny pozwala odkryć chrześcijańską tożsamość Egiptu i nasz Kościół, starożytny i ciągle żywy. Znane biuro podróży diecezji rzymskiej – Opera Romana Pellegrinaggi organizuje pielgrzymki, które przewidują dwa lub trzy spotkania z lokalnym Kościołem. Uważam, że inne biura turystyczne mogłyby wziąć przykład z Opera Romana Pellegrinaggi.

Z naszej strony – organizujemy się, by zapewnić opiekę duszpasterską turystom, którzy przyjeżdżają do Egiptu na wakacje.


bp. William Kyrillos – katolicki biskup koptyjski Asjutu, portowego miasta nad Nilem