Modelki, aktorki, sportowcy zachęcają młode kobiety i dziewczęta do „bycia lekkimi i mniej krągłymi”. Proponują stosowanie rygorystycznych diet, wykonywanie zabiegów kosmetycznych usuwających tkankę tłuszczową w poszczególnych partiach sylwetki, zażywanie leków wspomagających proces odchudzania oraz uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych. Duża część kobiet i dziewcząt ulega tym wpływom, utwierdzając się w przekonaniu, że idealne ciało powinno być pozbawione tkanki tłuszczowej. Zbyszko Melosik na określenie tej sytuacji, używa terminu „mania szczupłego ciała” [1]. Konsekwencją tzw. „dyskursu szczupłego ciała” może być wzrastająca liczba przypadków zachorowań na anoreksję i bulimię psychiczną u młodzieży (zwłaszcza u dziewcząt w okresie adolescencji) [2].

Anorexia nervosa – istota i główne objawy

Anorexia nervosa (z grec. an – brak, orexis – apetyt) to schorzenie o podłożu psychicznym, którego istotą jest świadome, rygorystyczne ograniczanie ilości przyjmowanych pokarmów, sile koncentrowanie się na wyglądzie zewnętrznym i masie ciała, powiązane z panicznym lękiem przed przybraniem na wadze. Przyjęło się błędne twierdzenie, że chorobie tej towarzyszy brak apetytu. Tymczasem osoby cierpiące na anoreksję doświadczają uczucia głodu, ale odmawiają spożywania posiłków w obawie przed przytyciem.
Anoreksja najczęściej dotyka dziewczęta w okresie adolescencji (pomiędzy 12. a 19. rokiem życia). Dolna granica wieku zachorowań nieustannie się obniża, znane są przypadki występowania anoreksji u dzieci między 8. a 12. rokiem życia. Chłopcy stanowią niewielki odsetek populacji osób chorujących.

Głównymi objawami anoreksji są:

Metody leczenia

Anoreksja prowadzi do licznych niekorzystnych zmian w sferze fizycznej i psychicznej, jak skrajne wychudzenie, sinienie, obrzęki dłoni i stóp, stałe uczucie zimna, sucha, łuszcząca się skóra, niskie, nieregularne tętno i ciśnienie krwi, zaburzenia w pracy nerek, gwałtowne zmiany nastroju, depresja, myśli samobójcze.

Zdaniem wielu psychologów i psychiatrów najskuteczniejszą formą leczenia anoreksji są oddziaływania psychoterapeutyczne stosowane zarówno wobec dziewcząt przejawiających tę chorobę, jak i ich rodzin. W przypadku, gdy dziewczęta mają bardzo niską masę ciała, poważne zaburzenia fizjologiczne oraz podejmują próby samobójcze, wskazana jest ich hospitalizacja. Trafna diagnoza i zastosowanie odpowiednich metod i form leczenia mogą sprzyjać szybkiemu powrotowi do zdrowia tych dziewcząt. Wyniki prowadzonych badań dają świadectwo tego, że u ok. 40-77% dziewcząt następuje całkowite wyzdrowienie. Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że ok. 10-20% osób chorujących na anoreksję umiera. Przyczynami śmierci są najczęściej niedożywienie i/lub samobójstwo chorej [3].

Bulimia – istota i objawy

Bulimia (z grec. boulimia – wielki głód, byczy głód ) to schorzenie o podłożu psychicznym, którego istotą jest świadome objadanie się połączone z poczuciem utraty kontroli nad ilością przyjmowanego pokarmu, prowokowanie wymiotów, zażywanie środków przeczyszczających i / lub moczopędnych. Zachowaniom tym towarzyszy najczęściej poczucie winy, wstydu oraz wstręt do samej siebie. Osoby chorujące na bulimię oceniają swoją wartość na podstawie wagi i wyglądu zewnętrznego.

Choroba ta obejmuje ok. 1-3% populacji młodych dziewcząt i kobiet pomiędzy 15. a 24. rokiem życia. Większość z nich przed wystąpieniem objawów bulimicznych głodziła się i / lub stosowała różnorodne diety odchudzające. Tak jak w przypadku anoreksji, chłopcy stanowią niewielki odsetek populacji osób chorujących.

Głównymi objawami bulimii są:

Metody leczenia

Bulimia prowadzi do licznych zaburzeń fizycznych, psychicznych i społecznych: opuchlizna twarzy i policzków, obrzęk gruczołów ślinowych, odwodnienie, arytmia w pracy serca, zaburzenia jelitowe, zaburzenia miesiączkowania, rany na przełyku, blizny na grzbietach dłoni, niepokój, rozdrażnienie, wahania nastroju, depresja, myśli samobójcze, a także konflikty z prawem na skutek kradzieży pieniędzy i/lub jedzenia, niemożność kontynuowania pracy lub nauki.

Głównymi metodami leczenia bulimii psychicznej są:

Negatywną wymowę ma fakt, że tylko 9% badanych wychowawców klas „prowadzi zajęcia dla uczniów na temat zdrowego stylu życia i odżywiania się” oraz „organizuje spotkania edukacyjne dla uczniów na temat anoreksji i bulimii z udziałem psychologa / psychiatry” (7,6% ogółu badanych wychowawców klas). 5,1% badanych nauczycieli – wychowawców „uczestniczy w tworzeniu szkolnego programu profilaktycznego w zakresie anoreksji i bulimii psychicznej”, a 4,6% badanych „współpracuje z organizacjami i instytucjami zajmującymi się terapią anoreksji i bulimii”.

Można powiedzieć, że nauczyciele wychowawcy są raczej słabo przygotowani do podejmowania działań profilaktycznych w zakresie anoreksji i bulimii psychicznej u uczniów, co może wynikać z braku umiejętności diagnozowania tych chorób, z niedostępności literatury dotyczącej anoreksji i bulimii psychicznej u młodzieży oraz braku silniejszej motywacji do rozwijania umiejętności i kompetencji w zakresie profilaktyki tych chorób. Stan ten trzeba zmieniać zważywszy na to, że wzrasta liczba młodzieży chorującej na anoreksję i bulimię.

Pożądanymi zadaniami nauczycieli i wychowawców w zakresie profilaktyki anoreksji / bulimii psychicznej u uczniów powinny być:

Efektywne działania profilaktyczne w zakresie zaburzeń odżywiania się u młodzieży nie mogą być realizowane przez pojedyncze osoby. Konieczna jest systematyczna współpraca wielu podmiotów – rodziców, lekarzy, psychologów, psychoterapeutów, nauczycieli, wychowawców, pedagogów szkolnych i dyrektorów. W moim przekonaniu tylko w ten sposób można zmniejszyć lub zahamować liczbę zachorowań na anoreksję i bulimię psychiczną u młodzieży.

***

Marta Kowalczuk – asystentka w Zakładzie Pedagogiki Ogólnej i Metodologii Badań Pedagogicznych, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku
 

Bibliografia: