Dzieje duszpasterstwa emigracyjnego w Niemczech łączą się ściśle z historią polskiej emigracji, a ta sięga swymi początkami końca XIX wieku. Wtedy to miała miejsce duża migracja zarobkowa Polaków do Niemiec, podyktowana rozwojem gospodarczym tego kraju.

Emigranci kierowali się głównie do Westfalii i Nadrenii, a także do środkowych regionów Niemiec w prowincjach hanowerskiej i szlezwik-holsztyńskiej oraz do portów: Hamburg, Brema, Lubeka. Polscy emigranci, będący w większości katolikami, wykazywali wielkie przywiązanie do Kościoła, żarliwość religijną, ofiarność i szacunek dla duchowieństwa. Pozbawieni byli jednak systematycznego duszpasterstwa polskiego. Można mówić jedynie o pracy pojedynczych polskich księży wśród Polonii.

Minęła wojna

Dopiero po zakończeniu działań wojennych w 1945 r. około dwumilionowa liczba Polaków i ich trudna sytuacja polityczno-bytowa wymagała zorganizowania systematycznej opieki duszpasterskiej z własną strukturą kościelną.

Papież Pius XII, rozumiejąc tę potrzebę, w czerwcu 1945 r. mianował bp. Józefa Gawlinę, dotychczasowego biskupa polowego Wojska Polskiego, ordynariuszem dla Polaków w Niemczech i polecił mu zorganizowanie polskiego duszpasterstwa. Powstał w ten sposób tzw. ordynariat dla ludności polskiej pozostałej w Niemczech po zawierusze wojennej. Byli to w większości więźniowie, robotnicy przymusowi, jeńcy wojenni i żołnierze. Formalnie osobne biskupstwo personalne dla Polaków w Niemczech istniało aż do 1975 r., przy czym od śmierci abp. J. Gawliny w 1964 r. funkcję ordynariusza pełnił ks. prałat Edward Lubowiecki.

Początki Polskiej Misji Katolickiej

Przełomowym w dziejach duszpasterstwa polskiego w Niemczech jest 1976 rok, kiedy to po rozwiązaniu polskiej diecezji personalnej organizację życia religijnego zreformowano w duchu postanowień Soboru Watykańskiego II. Od tego czasu duszpasterstwo to podlega Referatowi dla Duszpasterstwa Obcokrajowców przy Konferencji Episkopatu Niemiec i otrzymało oficjalną nazwę: Polska Misja Katolicka w Niemczech.

Polskie duszpasterstwo poddano jurysdykcji terytorialnej biskupów niemieckich. Kapłani, jak i osoby świeckie, otrzymują misją kanoniczną do posługi duszpasterskiej od miejscowego ordynariusza. Istotną zmianą na lepsze stał się fakt, iż placówki duszpasterskie i pracujące w niej osoby finansowane są na zasadach obowiązujących w danej diecezji niemieckiej.

W 1976 r. przeprowadzono reorganizację dotychczasowych struktur i dokonano nowego podziału na dekanaty. Teren Niemiec Zachodnich podzielony został na trzy dekanaty z licznymi placówkami duszpasterskimi rozrzuconymi po całym kraju, o największym zagęszczeniu w północnych prowincjach. Ówczesny przewodniczący Konferencji Biskupów Niemiec kard. Julius Döpfer mianował ks. prałata Stefana Leciejewskiego tzw. delegatem dla duszpasterstwa polskiego z zadaniem koordynowania działalności duszpasterskiej i reprezentowania potrzeb religijnych Polaków wobec Konferencji Biskupów Niemiec, wobec biskupów lokalnych i władz państwowych RFN.






Nowa fala, nowe potrzeby

W latach 1986-1995 doszło do rozbudowy struktur polskiego duszpasterstwa na terenie całych Niemiec. Na początku lat 80. napłynęła z Polski fala tzw. emigracji solidarnościowej i postsolidarnościowej. Byli to głównie ludzie młodzi i w średnim wieku. Znaczna ich część emigrowała z pewnością w poszukiwaniu lepszych warunków życia.

Tę falę emigracyjną stanowili przeważnie samotni mężczyźni, którzy żony i dzieci pozostawili w kraju. Rozbicie życia rodzinnego, tęsknota za Polską – połączona z faktycznym zamknięciem przez ówczesny reżim w Warszawie drogi powrotu – stawiało tych ludzi w niezwykle trudnej sytuacji psychicznej i moralnej. Właśnie dlatego polski ksiądz okazujący zainteresowanie, zrozumienie, życzliwość i pomoc, spełniał ważną rolę w obcym dla nich środowisku. Nic więc dziwnego, że zapotrzebowanie na polskich duszpasterzy poważnie wzrosło.

Polacy i społeczność polskojęzyczna

Najliczniejszą grupą przybyszów z Polski w latach 80. byli tzw. późni przesiedleńcy, którzy mimo niemieckiego pochodzenia pragnęli zaspakajać swoje potrzeby religijne w języku polskim.
Na początku lat 90. społeczność polskojęzyczna w Niemczech liczyła około 1,5 mln osób. W nowo powstałej sytuacji działalność duszpasterska Misji została rozszerzona. Zwiększyła się zatem liczba polskich księży pracujących w Niemczech, przede wszystkim dzięki zabiegom ówczesnego rektora Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech, ks. prałata dr. Franciszka Mrowca. Utworzono nowe placówki parafialne oraz samodzielne wikariaty, powołano złożone z osób duchownych i świeckich rady duszpasterskie, rozbudowano przykościelną katechizację oraz sieć szkół przedmiotów ojczystych, w których dzieci i młodzież uczą się literatury i historii Polski.

PMK dziś

Obecnie Polska Misja Katolicka w Niemczech liczy 65 ośrodków parafialnych podzielonych na pięć dekanatów: wschodni, bawarski, zachodni, środkowy i północny. 53 Misje posiadają status „cum cura animarum” z prawem prowadzenia własnych ksiąg parafialnych, 12 – „sine cura animarum”. Posługę duszpasterską spełnia 102 kapłanów: ok. 50 proc. to kapłani zakonni (najczęściej chrystusowcy, salezjanie, redemptoryści), pozostali to księża diecezjalni. Kilku kapłanów pracuje równocześnie w duszpasterstwie polskim i niemieckim. Funkcję rektora Misji od 2002 roku pełni ks. prał. Stanisław Budyń z diecezji tarnowskiej.

Opieką duszpasterską w Niemczech objętych jest ponad 1,6 mln ludności mówiącej po polsku (w tym około 320 tys. obywateli tylko z polskimi paszportami, 1,3 mln posiadających oba paszporty polski i niemiecki oraz 50 tys. osób posiadających tylko paszport niemiecki, ale będących Polakami). Msze św. odprawiane są regularnie w ponad 300 kościołach lub kaplicach niemieckich. Dodatkowo w okresie robót sezonowych w różnych porach roku odprawia się okazjonalnie nabożeństwa dla licznie przybywających pracowników z Polski.






Nie tylko katecheza, nie tylko Msza św.

Na terenie Niemiec znajdują się dwa polskie ośrodki rekolekcyjne: ośrodek oazowy Ruchu Światło-Życie „Marianum” w Carlsbergu i dom spotkań „Concordia” w Herdorf-Dermbach. W ośrodkach tych prowadzone są spotkania formacyjne dla dzieci, młodzieży i rodzin w duchu oazowym, rekolekcje dla lektorów, rodzin, animatorów Ruchu Miłosierdzia Bożego, spotkania dzieci i młodzieży (również z dziećmi niemieckimi), szkolenia katechetów i nauczycieli.

Polska Misja Katolicka w Niemczech wydaje od 1988 r. miesięcznik o charakterze formacyjno-religijnym „Nasze Słowo”. Stara się on przekazywać informacje z życia Kościoła powszechnego, polskiego oraz niemieckiego. Nowoczesnym akcentem są tematy rodzinne i wychowawcze. Wydawanie czasopisma jest możliwe dzięki subwencjom Konferencji Episkopatu Niemiec. Od ponad roku dołączana jest wkładka z aktualnymi dokumentami papieskiego nauczania. Gazeta redagowana jest przez zespół świeckich pod przewodnictwem rektora. Dystrybucja odbywa się przez polskie parafie w Niemczech.

Centra polonijne

Dzięki utworzeniu stałych struktur duszpasterskich możliwe jest ogarnięcie posługą duszpasterską wszystkich polskojęzycznych katolików, znajdujących się na terenie Niemiec. Aktywność polskich parafii wybiega daleko poza ramy posługi duszpasterskiej. W społeczności emigracyjnej parafia polska zaspakaja bowiem nie tylko potrzeby religijne wiernych, ale jest stymulatorem życia społeczno-kulturalnego. Właśnie dzięki działalności organizacji o charakterze kulturalnym i społeczno-charytatywnym polskie parafie w Niemczech stają się centrami życia dla środowisk polonijnych.

Obecnie, kiedy Kościół niemiecki przeżywa trudności finansowe, odbywa się proces restrukturyzacji w niektórych diecezjach. Polega on m.in. na łączeniu kilku parafii w jedną wspólnotę, a tym samym likwidacji pozostałych kościołów. Proces ten niekiedy boleśnie dotyka duszpasterstwo obcojęzyczne – w tym i polskie. Przed Polską Misją Katolicką w Niemczech stoi poważne zadanie przemodelowania struktur duszpasterstwa polonijnego.

Osoby wyjeżdżające z Polski do pracy w Niemczech, chcące skorzystać z posługi duszpasterskiej w języku polskim, mogą uzyskać potrzebne informacje na stronie internetowej: Kościoły :.