Zapytam nieco przewrotnie i prowokacyjnie: jaki sens ma organizowanie obchodów 90. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego, którego uczestnicy już nie żyją, a ponadto w okolicznościach zjednoczonej Europy, kiedy antagonizmy narodowościowe, jakie legły u podstaw tamtego konfliktu, już raczej nie istnieją?

- Powstanie Wielkopolskie jest częścią polskiej historii i tradycji. To wyjątkowe w historii polskich zrywów niepodległościowych powstanie, ponieważ zakończyło się pełnym sukcesem. Wkład Wielkopolski w odzyskanie przez Polskę niepodległości po 123 latach zaborów jest dla nas powodem do dumy, a także ważnym zobowiązaniem – jesteśmy winni szacunek i pamięć naszym przodkom, którzy własnym wysiłkiem zbrojnym przyczynili się do powrotu Polski na mapę Europy.

Dzisiaj, żyjąc w zjednoczonej Europie, postrzegamy różnice narodowościowe mniej ostro niż kiedyś. To jednak nie znaczy, że powinniśmy zapominać o konfliktach, które istniały w przeszłości. Trzeba o nich pamiętać między innymi dlatego, żeby się więcej nie powtórzyły. Warto też uświadomić sobie, że proces integracji Europy w ramach Wspólnoty Europejskiej nie zmierza ku unifikacji, tylko ku zachowaniu odrębności przez regiony. Pamięć o historii i zachowanie tradycji decydują o regionalnej odrębności, powinniśmy więc je wspólnie kultywować.

Jaka jest zatem główna idea obchodów i do jakiego odbiorcy mają być one skierowane?

- Główną ideą obchodów 90. rocznicy Powstania Wielkopolskiego jest nadanie im ogólnopolskiego wymiaru. Chcielibyśmy, aby w całej Polsce Powstanie Wielkopolskie stało się zdarzeniem znanym i docenianym, aby zrozumiano jego rolę w odrodzeniu niepodległej Polski. Pragniemy dotrzeć do jak najszerszej grupy osób z wszystkich regionów kraju. Ma temu służyć kampania promocyjna, obejmująca różne nośniki informacji, między innymi niemal 800 billboardów w całej Polsce. Kampania rozpocznie się już dwa tygodnie przed datą 27 grudnia.

Kulminacją obchodów rocznicowych będzie oczywiście 27 grudnia - rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Na ten dzień planujemy zarówno tradycyjną formę obchodów – uroczystości pod pomnikiem Powstańców Wielkopolskich, złożenie kwiatów w miejscach pamięci Powstania Wielkopolskiego i Mszę Świętą w poznańskiej farze - jak i multimedialne widowisko historyczne „27grudnia.pl” w reżyserii Filipa Bajona, przypominające zdarzenia z 1918 roku i atmosferę tamtych dni. Mamy nadzieję, że taka atrakcyjna forma przekazu dotrze do ludzi młodych, do ich wyobraźni i emocji.

Powstanie Wielkopolskie nie funkcjonuje raczej w powszechnej świadomości Polaków spoza naszego regionu. Czy w 90. rocznicę tego wydarzenia uda się jakoś zaradzić tej niewiedzy?

- Mam świadomość, że o Powstaniu Wielkopolskim pamiętają głównie Wielkopolanie. Pragnę jednak, aby 90. rocznica wybuchu powstania nikogo nie pozostawiła obojętnym. Jestem przekonany, że zaangażowanie prasy, radia i telewizji w zauważalny sposób wpłynie na stan wiedzy o Powstaniu Wielkopolskim w całej Polsce. Jak już wspomniałem, to nasz tegoroczny priorytet. Uchwałę w sprawie uczczenia pamięci Powstania Wielkopolskiego podejmie Senat RP.

Na jaki typ świętowania, na jakie działania i przedsięwzięcia chce położyć nacisk Komitet Organizacyjny w związku z 90. rocznicą Powstania Wielkopolskiego?

- Oprócz wymienionych już inicjatyw – kampanii promocyjnej i widowiska – proponujemy wiele działań poprzedzających właściwe obchody rocznicowe. Uroczystości związane z 90. rocznicą wybuchu Powstania Wielkopolskiego już się przecież zaczęły. Jednym z pierwszych ważnych przedsięwzięć było stworzenie strony internetowej www.27grudnia.pl.

Chciałbym serdecznie zaprosić do jej odwiedzania. Można tam znaleźć nie tylko zarys historyczny Powstania Wielkopolskiego, lecz także plan kilkuset imprez wpisanych w kalendarium obchodów i aktualności dotyczące uroczystości rocznicowych. Niezależni organizatorzy mogą tu zamieszczać informacje o imprezach i projektach wpisujących się w obchody. Chciałbym również zachęcić do udziału w konkursach związanych z obchodami, w których można wziąć udział za pośrednictwem naszej strony. Należy do nich gra pod nazwą „Operacja Wolność”, skierowana do dzieci i młodzieży.

Czy nie obawia się Pan Marszałek, że nasza pamięć o historii i jej bohaterach będzie ożywać tylko przy okazji kolejnych jubileuszy? Przez ostatnie dekady niszczały na przykład mogiły kilkudziesięciu powstańców wielkopolskich pochowanych na stokach poznańskiej Cytadeli. Za ich renowacje zabrano się dopiero niedawno, a więc niejako na ostatni moment i to zresztą po wielu interwencjach z zewnątrz, także dziennikarskich.

- Groby, o których pan wspomina, padły ofiarą sporów kompetencyjnych pomiędzy administracją rządową i samorządową. Warto przypomnieć, że w Wielkopolsce dbamy o groby powstańców, a w wielu miejscach dużym wysiłkiem społecznym przeprowadza się ich renowacje. Doskonałym przykładem jest kwatera wojenna i pomnik pamięci Powstańców Wielkopolskich na cmentarzu w Wielichowie.

Rocznice i jubileusze są pretekstem, aby zastanowić się, co możemy jeszcze robić, aby ocalić pamięć o naszej historii. To taki szczególny czas, czas refleksji, w którym skupiamy się na sprawie dotyczącej jubileuszu. Nie znaczy to, że na co dzień nie pamiętamy o Powstaniu Wielkopolskim. Ono jest częścią historii naszego regionu, żyje w naszych domach, pieczołowicie przechowywanych pamiątkach, w tradycjach rodzinnych oraz w opublikowanych wspomnieniach i relacjach powstańców.

Obecnie wydawanych jest wiele książek okolicznościowych, na przykład słowników biograficznych związanych z Powstaniem Wielkopolskim. Wydaje się je rzeczywiście z okazji rocznicy, ale przecież one nie znikną po 27 grudnia 2008 roku. Będzie do nich można zaglądać, bo pozostaną na półkach księgarń i bibliotek.

Jestem przekonany, że po każdym jubileuszu pozostaje coś materialnego, coś, co przypomina nam o danym wydarzeniu historycznym pomiędzy kolejnymi rocznicami – pomnik, tablica pamiątkowa, nazwa skweru czy ulicy. Pozostaje jakiś nowy i trwały dowód naszej pamięci o tamtych dniach i ludziach, który odświeża i ożywia naszą pamięć zbiorową.

Co z lekcji Powstania Wielkopolskiego może, Pańskim zdaniem, wynieść młode pokolenie Polaków, którzy żyją przecież w zupełnie innej rzeczywistości społecznej i historycznej?

- Przykład Powstania Wielkopolskiego pokazuje, że zaangażowanie, determinacja i odwaga zwyczajnych ludzi mogą doprowadzić ich do zwycięstwa, jeśli tylko potrafią zjednoczyć siły i solidarnie walczyć o osiągnięcie wspólnego celu. Myślę, że wszyscy młodzi Polacy powinni zapamiętać tę ważną lekcję historii.

Na jakie przedsięwzięcie w ramach tegorocznych obchodów jubileuszu Powstania Wielkopolskiego chciałby Pan Marszałek szczególnie zaprosić mieszkańców Poznania i Wielkopolski? I o co chciałby Pan do nich zaapelować?

- Przede wszystkim serdecznie zapraszam na multimedialne widowisko historyczne w reżyserii Filipa Bajona i z muzyką Krzesimira Dębskiego „27grudnia.pl”. Jak już wspomniałem, spektakl odbędzie się 27 grudnia, na placu Wolności w Poznaniu, w okolicach hotelu Bazar, w którym 90 lat temu zatrzymał się Ignacy Jan Paderewski. W widowisku wezmą udział znani aktorzy, między innymi Daniel Olbrychski, a także artyści Polskiego Teatru Tańca, chóry, muzycy i statyści, w sumie kilkaset osób.

Chciałbym raz jeszcze zaapelować do poznaniaków i Wielkopolan, aby włączyli się w obchody 90. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego i zachęcić ich do udziału we wszystkich lokalnych inicjatywach związanych z obchodami rocznicy. W wielu miejscach w Wielkopolsce organizowane są uroczystości doskonale wpisujące się w kalendarz obchodów rocznicowych. Cała Wielkopolska chce przypomnieć Polsce rangę tego historycznego wydarzenia i rolę Wielkopolan w odrodzeniu wolnej Polski.

Rozmawiał Adam Suwart