Papież milczenia i działania. 50. rocznica śmierci Piusa XII

W styczniu 2007 r. kard. Tarcisio Bertone podczas prezentacji włoskiego wydania książki angielskiego historyka Martina Gilberta „Sprawiedliwi – nieznani bohaterowie Holocaustu” powiedział: „Dokumentacja zawarta w tej książce potwierdza, że także Piusa XII należy uważać za jednego ze «sprawiedliwych wśród narodów świata»”. Jego zdaniem „czarną” legendę Piusa XII rozpętał nie niemiecki autor „Namiestnika”, ale związany z KGB moskiewski patriarcha Aleksy I już w 1949 r.

„Kto nie poprzestaje na powierzchownych polemikach, dobrze wie, co myślał Pius XII o reżimie nazistowskim i jak wiele uczynił, by pomóc licznym osobom prześladowanym przez reżim” – mówił o Piusie XII papież Polak Jan Paweł II w dniu beatyfikacji ofiar nazizmu, księży Lichtenberga i Leisnera (1996).

Niektóre środowiska żydowskie zwróciły się do Stolicy Apostolskiej o 50-letnie moratorium na wyniesienie papieża na ołtarze. Benedykt XVI zlecił Sekretariatowi Stanu, aby ocenił ewentualne reperkusje beatyfikacji Piusa XII dla dialogu z judaizmem oraz stosunków między Stolicą Apostolską a Izraelem.

***

Pontyfikat Piusa XII trwał blisko dwadzieścia lat (1939–1958). Papież wydał 41 encyklik, wśród nich „Mystici Corporis Christi”, w której przedstawił naturę Kościoła jako mistycznego Ciała Chrystusa. W 1950 r. ogłosił dogmat o Wniebowzięciu NMP. Uznał objawienia maryjne w Fatimie. Wprowadził święto NMP Królowej Świata. Kanonizował m.in. Piusa X. Dużą wagę przywiązywał do działalności misyjnej Kościoła. Utworzył ponad 300 diecezji misyjnych, osobiście konsekrował biskupów z krajów misyjnych. Czynił starania o zwołanie soboru powszechnego, ale ostatecznie zrezygnował z tego zamiaru. Dokonał kilku reform w liturgii, zwłaszcza Wielkiego Tygodnia, częściowo dopuścił w niej języki narodowe, ujednolicił post eucharystyczny. Potępiał komunizm i groził ekskomuniką katolikom należącym do partii komunistycznych. Był pierwszym papieżem znanym z telewizji.

Mianował kardynałami Polaków Adama Sapiehę i Stefana Wyszyńskiego. Pobłogosławił i poświęcił obraz Nawiedzenia peregrynujący po polskich diecezjach. W 1958 r. powołał ks. Karola Wojtyłę, późniejszego papieża, do posługi biskupiej.