Wtedy jeszcze nie walczyliśmy o wolną Polskę, tylko o chleb

„Nierealni” zabici

– Kiedy doszliśmy do placu Stalina, samochodem ciężarowym przyjechała grupa milicjantów – opowiada Mirosław Bielawski. – Zeszli z samochodu, deklarując, że są milicją obywatelską, a więc są z obywatelami.  I oddali nam samochód. Po czyichś okrzykach: „Po broń! Po broń!” pojechaliśmy rozbrajać studium wojskowe na Politechnice. A że tylko ja potrafiłem prowadzić samochód, więc usiadłem za kierownicą. Bez problemu wynieśliśmy broń, bo nikt tam nie stawił oporu. Można właściwie powiedzieć, że te karabiny były jakby przygotowane dla nas. Zorientowaliśmy się, że na Kochanowskiego ubowcy strzelają do manifestantów. Pojechaliśmy tam.

– Na terenie Targów dowiedziałem się, że ubowcy strzelają do ludzi. Zagotowało się we mnie – wspomina Tadeusz Zgorzelski. –  Pomyślałem sobie: jak to, robotnicy słusznie walczą o chleb, a władza robotnicza do nich strzela? Pobiegłem z grupą manifestantów na Kochanowskiego. Ludzie obrzucali już gmach UB butelkami z benzyną. Dołączyłem do nich. Ubowcy z okien strzelali seriami z karabinów maszynowych. Kula trafiła w moją butelkę i zaczęła mi się palić ręka. Co jakiś czas ktoś z nas padał. Ktoś był ranny, ktoś zabity. Biegały sanitariuszki i ściągały rannych. Opatrywały gdzieś po bramach.

– Wbiegłem „niesiony tłumem” w podwórko UB na Kochanowskiego, gdzie były garaże. Nie wiem, chyba było około godz. 12. Tam się dowiedziałem, że jakiś ubek zastrzelił tu chłopca. Może miał dwanaście, może więcej lat. Ale jeszcze nie było wiadomo, że to Romek Strzałkowski ze szkoły muzycznej – opowiada Ryszard Biniak. – W jakiejś bramie, może na ulicy, ktoś mi wręczył kbks, ale go odrzuciłem, bo był niekompletny. Niemniej jednak, kiedy go wziąłem do ręki, to tak podniósł mi się poziom adrenaliny, że gotów byłem ten karabin jeść z radości. Pamiętam swoją rozpacz, kiedy okazało się, że nie mam amunicji. Chcieliśmy przewrócić tramwaj, żeby zbudować barykadę, bo już się pojawiły czołgi. Zaczęto do nas strzelać z karabinów maszynowych umieszczonych na wieżyczkach czołgów. Trzech albo czterech przy tym tramwaju padło. Jeden mężczyzna dostał pod brzuch. Zaraz koło niego znalazły się pielęgniarki, które tam krążyły. Załadowaliśmy kilkunastu rannych na skrzynię samochodu i ktoś zawiózł ich do szpitala. Widziałem kilku zabitych. Byli jacyś tacy „nierealni”. Do dziś prześladuje mnie ten obraz.

Aresztowania

– Już nie pamiętam dobrze, która była godzina, ale gdzieś pod wieczór. Wojsko zaczęło robić na nas obławę. Pacyfikowano całe miasto. Przetrząsano każdą ulicę, każde podwórko. I, można powiedzieć, strzelano z broni maszynowej do wszystkiego, co się rusza – zaznacza Jan Farbotnik. – Byliśmy z grupą rówieśników w okolicy MPK. Pomyśleliśmy, że trzeba uciekać do domów, bo nas zabiją. Chcieliśmy gdzieś schować broń, z której tak naprawdę niewiele udało nam się postrzelać. Już mieliśmy przeskakiwać mur MPK, kiedy pojawił się oddział wojska. Padł okrzyk: „Stać, bo będziemy strzelać!”. Zamurowało nas. Żaden nie próbował ucieczki. Wieźli nas w kierunku ulicy Bukowskiej, a tam była strzelnica wojskowa. Byłem przerażony, bo sądziłem, że wiozą nas na rozstrzelanie.

Mirosław Bielawski został aresztowany następnego dnia na ulicy, nieopodal miejsca wydarzeń. Rozpoznano go jako kierowcę „zarekwirowanego” na placu Stalina milicyjnego samochodu. Tadeusz Zgorzelski wyciągnięty został z domu wraz z pistoletem, który ukrył w bucie. Podczas strzelaniny nigdy go nie użył, bo nie miał naboi. Traktował tę broń jako „bitewne trofeum”. Ktoś go zadenuncjował.

Zgorzelski, Bielawski i Farbotnik byli kilkakrotnie przesłuchiwani. Katowani do utraty przytomności na komisariatach milicji i w siedzibie UB, trafili wreszcie na lotnisko Ławica, gdzie do hangarów zwożono wszystkich aresztowanych. Siedemnastolatek Ryszard Biniak został aresztowany kolejnej nocy. – Zrobili rewizję w domu – wspomina. – Jeden z ubeków chciał włożyć pistolet TT pod bieliznę w szafie, inny ostro spojrzał na niego i delikatnie go kopnął. Ten cofnął pistolet i włożył za pas. Ojciec próbował protestować. Mama zemdlała. Skuli mnie rękoma do tyłu i wsadzili do samochodu. Przeraziłem się, bo zamiast jechać do śródmieścia, jechali w kierunku lasu. Pomyślałem, że jadę na rozwałkę… W rezultacie zawieźli mnie na Kochanowskiego. Postawili przy ścianie i kilku z nich uderzało moją głową o tę ścianę. Następnego dnia zaprowadzili mnie do wielkiej sali, w której na stołach leżały zdjęcia. Kazali rozpoznawać ludzi. Mówiłem, że nie poznaję nikogo. Zawieźli mnie na Ławicę. Tam mnie przesłuchiwano, dostałem kilka razy po twarzy, ale nie katowano mnie. Znów trafiłem na Kochanowskiego. W końcu jednak zostałem zwolniony 21 lipca – miałem odpowiadać z wolnej stopy.

Trzej pozostali – Mirosław Bielawski, Tadeusz Zgorzelski i Jan Farbotnik przesiedzieli w więzieniach do października 1956 r. Nie stanęli jednak przed sądem. Objęła ich amnestia. Mimo to przez kilka następnych lat byli inwigilowani i prześladowani przez policję polityczną PRL. Dziś cała czwórka należy do Związku Powstańców Poznańskiego Czerwca 1956 – „NIEPOKONANI”.