Mnemotechniki, czyli jak i dlaczego warto ćwiczyć pamięć

Istnieje wiele metod, które opierają się na różnych pomysłach wykorzystania możliwości umysłu. Do najbardziej popularnych mnemotechnik należą: mapy myśli, haki pamięciowe, grupowanie poprzez skojarzenia (tzw. łańcuchowa metoda skojarzeń), angażowanie różnych zmysłów, tworzenie akronimów czy wierszyków, a także gry słowne.

Mnemotechniki są uniwersalne, przydatne zarówno w nauce przedmiotów ścisłych, jak i humanistycznych. W Polsce zwykle takie metody są kojarzone z kursami dla biznesmenów, a nie z wychowaniem i kształceniem w szkołach podstawowych czy średnich. W USA techniki te zyskały na popularności już w latach 70. XX wieku i od tamtej pory stanowią ważny element edukacji.

Mapy myśli czyli jak zapamiętywać

Technika zapamiętywania wielu faktów, dat i pojęć zwana mapami myśli jest bardzo prosta, a jednocześnie niezwykle skuteczna. Jej twórcami są Tony i Barry Buzan. Istotą tej metody jest tworzenie powiązań pomiędzy słowami, pojęciami, obrazami, a nawet kolorami. Budowane relacje między poszczególnymi elementami tworzą strukturę, która przypomina budowę neuronu. Umysł ludzi złożony jest z ogromnej ilości neuronów, każdy z nich łączy się z innymi neuronami nie na zasadzie linearnym (czyli jeden łączy się z drugim, ten z kolejnym), ale jako sieci. Dzięki temu przepływ informacji przebiega znacznie szybciej* i może być jednocześnie prowadzony w różnych kierunkach.

Na takiej samej zasadzie działają mapy myśli, które organizują różne informacje na zasadzie sieci. Taka struktura pozwala łatwiej zapamiętywać i kojarzyć fakty, sprawia, że nauka może być o wiele łatwiejsza, a przy tym daje więcej przyjemności dzieciom podczas samego procesu uczenia się.

Metoda ta sprzyja kreatywnemu myśleniu, pobudza umysł do twórczego patrzenia na różne zjawiska i problemy. Jednocześnie rozwija umiejętność kojarzenia faktów i szybkiego selekcjonowania informacji.

Jak tworzyć mapę myśli?

Na początek należy narysować na środku kartki (lub na środku tablicy) obrazek składający się z minimum 3 kolorów, który jest związany z danym tematem. Potem należy wypisać dookoła ważne słowa, oznaczając je mocnym kolorem lub pogrubionym pismem. Wszystkie te słowa powinny być połączone ze środkiem linią. Do każdego słowa dorysowuje się tylko jedną linię.

Następnie trzeba dopisywać inne słowa, pojęcia, obrazki, które kojarzą się z tymi ważnymi słowami. Mapa powinna powstawać w sposób promienisty, czyli linie powinny rozchodzić się tak jak gałęzie. Mogą być nawet absurdalne i abstrakcyjne, dzięki temu łatwiej będzie zapamiętać. Warto pisać różnymi wielkościami i stylami liter, używać różnych kolorów. Ta różnorodność powoduje, że tworzy się więcej skojarzeń, połączeń, które ułatwiają zapamiętywanie i kojarzenie.

Pierwsza mapa myśli prawdopodobnie będzie powstawać dosyć długo, zanim dzieci nauczą się myślenia w ten sposób. Mapę myśli można budować wspólnie na tablicy. Dzieci mogą samodzielnie proponować pewne słowa, wyrażenia, obrazy. Warto też zachęcać je, by same opracowały swoje mapy myśli. Na początku mogą być niezbyt rozbudowane, z czasem uczniowie sami odkryją, że bez trudu mogą je powiększać.

Mapy myśli w nauce historii

Można powiedzieć, że przedmiot historia jest rozległą, dwuczęściową przestrzenią. Pierwsza dotyczy konieczności zapamiętania faktów, dat, nazwisk, nazw miejscowości, druga zaś opiera się na zrozumieniu procesów, przyczyn i skutków, relacji pomiędzy poszczególnymi wydarzeniami. Dlatego też przedmiot ten wymaga od uczniów czegoś więcej niż biernego zapamiętania materiału. Bez logicznego myślenia i umiejętności analizowania wiedza przekazywana przez nauczyciela stanie się terenem „martwych faktów”. Dziecko będzie w stanie przywołać określone daty, poszczególne wydarzenia, ale nie będzie w stanie opowiedzieć, dlaczego zaszły pewne zjawiska i w jaki sposób na siebie oddziaływają.

Mapy myśli są dobrym sposobem, które może wspomóc klasyczne formy przekazywania wiedzy historycznej. Można zacząć od napisania w głównej części tablicy jednego wydarzenia, np. Rewolucja Francuska. Następnie tworzy się najważniejsze punkty, które dotyczą tego wydarzenia, jak feudalizm, pieniądze, prawa człowieka, walka, nauka i kultura. Potem każde poszczególne punkty powinny następnie rozwijać kolejne połączenia, np. feudalizm – monarchia absolutna, a potem król Ludwik XVI, obalenie. Każda grupa powinna mieć określone kolory, różniące się wielkościami i stylami pisania. Objaśniając uczniom temat Rewolucji Francuskiej można poruszyć wiele aspektów, pokazując ich wspólne relacje (konkretne daty, nazwiska, wydarzenia, a równocześnie zjawiska, które przyczyniały się bądź wynikały z rewolucji).

Mapy myśli w nauce języków obcych

Nauczanie języków obcych opiera się na nauce nowych słówek oraz struktur gramatycznych, dzięki którym można budować wypowiedzi w innej formie niż ojczysty język. Mapy myśli mogą się okazać przydatne przede wszystkim w zapamiętywaniu dużej liczby wyrazów, wyrażeń, ale również mogą uczyć, jak budować zdania.