Dwa razy dwa to jednak cztery

– Kogo Pan Profesor winiłby za ten dzisiejszy brak rzeczowej debaty publicznej: bardziej autorytety intelektualne czy bardziej media?

– Myślę, że największą winę ponoszą tu media, które mają w swojej naturze zarabianie pieniędzy. W ich interesie jest wszczynanie awantur, które lepiej się sprzedają niż przekaz spokojnego, merytorycznego dyskursu. Dlatego w mediach występują często awanturnicy, a nie poważni komentatorzy.

– Spokojna dyskusja jest niemedialna?

– Tak, to się nawet nazywa: „gadające głowy”, symbol nudy. Jest to symbol nudy, ale tylko wtedy, gdy nic z debaty nie wynosimy, bo wszystko jest powierzchownie i na chybcika, bez pokazywania nieprzerwanego ciągu logicznego rozumowania. Tymczasem takie logiczne rozumowanie pozwala dotknąć prawdy i zapewniam, nie jest nudne. Z trudem daje się dziś w mediach wyłowić zdania prawdziwych autorytetów dobrze rozumiejących swą misję społeczną.

– Zamiast prawdziwych autorytetów mamy „przebierańców w togach”, jak Panowie Profesorowie napisali w liście?

– Nie, ale (pomijając chlubne wyjątki) tak to, naszym zdaniem, wygląda w mediach. W telewizji występują dyżurni profesorowie – ośmielam się wątpić, czy z powodu ich naukowych dokonań – wykreowani na autorytety mające świadczyć o prawdzie. Przypominam sobie genezę jednej takiej kariery; wystarczyło, że ktoś napisał do władz uczelni list z prośbą o podniesienie pensji, w którym użył wulgarnego słowa, by natychmiast stać się rozchwytywanym ekspertem medialnym... niemal w każdej sprawie. Tacy profesorowie mówią przed kamerami banały. Nie można poważnie traktować kogoś, kto omawia z powagą autorytetu słupki wczorajszych sondaży, podając ich uzasadnienie psychologiczne, które nie może być jeszcze poparte żadnym naukowym badaniem i pewnie nigdy takim badaniem poparte nie będzie. A słupki sondaży to także słupki Ascha... Teraz już wiemy, dlaczego tak często nam się je pokazuje, najlepiej z trzech albo czterech sondaży.

– Uważa Pan Profesor, że naszym myśleniem rządzą dziś wyłącznie niby-elity, niby-autorytety?

– W Polsce nie brakuje prawdziwych elit intelektualnych. Jednak to nie one są kompasem dla zdezorientowanego społeczeństwa, lecz te niby-autorytety, dla których prawda nie istnieje albo zależy od tego, kto pyta…

– Co dalej, Panie Profesorze, czy „obrona prawdy” doczeka się kontynuacji?

– Obrona prawdy to walka towarzysząca ludzkości od jej początków. Istotą naszego apelu jest wezwanie do uczciwej debaty o ważnych dla kraju sprawach. Nie jest nam potrzebna żadna instytucjonalna fasada. Ważne, że w różnych miejscach Polski pojawiają się inicjatywy podobne do naszej, że wszystkie te grupy się poznały, że zobaczyły, jak wielu jest podobnie myślących. Także, że jest coraz więcej ludzi, którzy dowiedzieli się, co to jest efekt Ascha, jak bardzo silny jest ten efekt i jak go rozpoznać w mediach. Zapewniam, że ci ludzie będą inaczej oglądać TV i inaczej czytać gazety. Ważne jest również, by pojawiały się nowe idee i żeby samodzielnie myślący ludzie mogli się nawzajem wspierać – choćby za pośrednictwem czasopism albo Internetu – i nie tylko domagać się debaty publicznej, ale także ją inicjować.

– Wierzy Pan Profesor, że w dzisiejszej Polsce to jeszcze możliwe?

– Jako chemik mogę powiedzieć, że czasem mały ruch, mała zmiana w jakiejś substancji powoduje, że zmienia się ona w całej swej objętości. To samo może się zdarzyć z „substancją” społeczną, która może się zmienić w kierunku prawdy, a to zależy od opowiedzenia się za prawdą w sumieniu każdego z nas...

Prof. dr hab. Lucjan Piela –  Specjalista w dziedzinie chemii kwantowej, autor „Ideas of Quantum Chemistry” – podręcznika dla doktorantów z tej dziedziny, używanego w uniwersytetach całego świata; dziekan Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1993-96, członek Belgijskiej Królewskiej Akademii Nauk i Europejskiej Akademii Nauk.