Czego nauczyłem się od Jana Pawła II

W Talmudzie, w traktacie Pirke Awot, czytamy: „Kto jest mędrcem? Ten, kto uczy się od każdego człowieka” ^[1]. Bo w psalmie 119 modlimy się: „Jestem rozumniejszy od wszystkich nauczycieli” (Ps 119, 99) ^[2]. Wśród studentów popularna jest opinia, że uczyć można się tylko (lub przede wszystkim) od profesorów, nauczycieli czy wykładowców, że wiedza może być pozyskiwana jedynie od tych, którzy mają jej więcej niż my. Kiedy studiowałem na uniwersytecie, na pewno myślałem, że tak jest. Talmud wyjaśnia jednak, że to po prostu nieprawda. Uczymy się od wszystkich, których spotykamy, nie tylko od tych, którzy mają większą wiedzę od nas.

Jednak i ja, kiedy byłem młodszy, wyobrażałem sobie, że wiedzę i mądrość można znaleźć jedynie w obrębie mojej własnej tradycji, w obrębie judaizmu. To także nieprawda i jest to jasno wyrażone w Talmudzie. W talmudycznym traktacie Megila 16a czytamy: „Ktokolwiek wypowiada słowo mądrości – nawet jeżeli osoba ta pochodzi z narodów świata – nazywany jest mędrcem”. Także w Midraszu Raba do Lamentacji stwierdzono: „Jeżeli ktoś mówi do ciebie: «Wśród pogan jest mądrość» – powinieneś zaakceptować to stwierdzenie” ^[3].

Uczyć się od innych

Każda parsza – czyli fragment Tory czytany w szabatowy poranek – nosi nazwę zaczerpniętą z jednego z pierwszych słów tego fragmentu. Na przykład pierwszy fragment Tory nazywany jest Bereszit, gdyż jego pierwsze słowo to właśnie Bereszit. Ale fragment zawierający pierwszy zapis Dziesięciu Przykazań (Wj 18,1 – 20,23) nosi nazwę Jetro na cześć teścia Mojżesza. Rabin Chaim Ben Attar, osiemnastowieczny rabin z Maroka, w swoim komentarzu do Tory zwanym Or Hachaim (Światło Życia) stawia pytanie:

Poświęciłem nieco uwagi rozważaniu, czym Jetro zasłużył sobie, aby cały fragment Tory nosił jego imię. Prawdą jest, że skoro Jetro darzył szacunkiem Mojżesza, sługę Boga, to Bóg odpłacił mu przez uhonorowanie go, jednak Bóg mógł znaleźć wiele innych sposobów na odwzajemnienie dobrych czynów Jetra

Moim zdaniem, imię teścia Mojżesza zostało uwiecznione jako nazwa tej parszy, gdyż Bóg chciał pokazać ówczesnemu narodowi żydowskiemu i wszystkim przyszłym pokoleniom, że wielkich i inteligentnych ludzi można znaleźć także wśród narodów świata. „Ma nas to nauczyć, że przyczyną, dla której Bóg wybrał naród żydowski na swój naród, nie są jego wyższe wartości intelektualne” ^[4].

Sama Tora dostrzega zagrożenie, że może pojawić się wśród Żydów przekonanie, iż otrzymawszy Torę jako specjalny dar od Boga, posiadają teraz monopol na mądrość. Miałem ten problem w mojej młodości. Całe lata zajęło mi zrozumienie, że powinienem się uczyć od każdego, kto mnie otacza. Biblijny werset o stworzeniu wszystkich ludzi na obraz Boży (Rdz 1,27) to nie tylko koncepcja, ale również sposób życia, postawa życiowa. Tego nauczyłem się zwłaszcza z życia i działalności Papieża Jana Pawła II, błogosławionej pamięci.

Urodziłem się w 1955 roku w Nowym Jorku. Co wiedziałem o chrześcijaństwie, kiedy dorastałem w Stanach Zjednoczonych? Moje pierwsze wyraźne wspomnienie pochodzi z czerwca 1963 roku. Mieszkaliśmy w Nowym Orleanie w stanie Luizjana, gdzie mój bł. pamięci Ojciec służył jako rabin. W pewien szabatowy poranek szliśmy razem do naszej synagogi, kiedy zobaczyłem wielkie czarne chorągwie wiszące na kościele sąsiadującym z synagogą. Jako siedmioletnie dziecko byłem nimi zafascynowany i zapytałem Ojca, skąd się wzięły. Ojciec odpowiedział, że zmarł wielki człowiek, Papież Jan XXIII, który zrobił wiele wspaniałych rzeczy. Wtedy po raz pierwszy w moim życiu uświadomiłem sobie, że dobroć i wielkość istnieją także poza moją grupą. Kluczowa lekcja dla dziecka.

---

^[1] Pirke Awot 4,1. Cyt. za Z mądrości Talmudu. Wybrali, przełożyli i opracowali Szymon Datner i Anna Kamieńska, Warszawa 1988, s. 147.
^[2] Cytaty biblijne według przekładu Zespołu Biblistów Polskich, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2009.
^[3] Oba cytaty w przekładzie własnym z języka angielskiego.
^[4] Ben Attar 636-637. Oba cytaty w przekładzie własnym z języka angielskiego.