Wigilijna podróż w czasie

  Tygodnik Ilustrowany 1883r. Kolędnicy
Wróżby, magia i pasterka

Kiedy skończyliśmy uroczystą wieczerzę, możemy przejść do wróżb i zabiegów magicznych. To przecież w tę noc można spojrzeć w przyszłość i sprawić, by była ona korzystna. Tuż po wieczerzy udajmy się do obory i zanieśmy zwierzętom tak zwaną kolędę, czyli resztki potraw wymieszane z opłatkiem. Nasze zwierzęta także muszą ciszyć się dobrym zdrowiem. Możemy też iść do sadu i pogrozić siekierą rosnącym tam drzewom po to, by obficie owocowały. Jeśli chcemy dowiedzieć się czegoś o naszym zamążpójściu lub ożenku, wystarczy, że wyciągniemy spod obrusa źdźbło zboża i sprawdzimy jego wygląd. Zielone oznacza szybki ślub, a żółte wróży staropanieństwo cz też starokawalerstwo. Dokładniejsze informacje na temat przyszłości możemy uzyskać układając pod talerze albo chusteczki symboliczne przedmioty, na przykład węgiel, pierścionek, chleb, sól, różaniec. Następnie każdy z obecnych zagląda pod wybrany przez siebie talerz lub wybraną chustkę i już wie, co go czeka, bo węgiel oznacza żałobę, chleb dostatek i tak dalej.

  Magdalena Guziak-Nowak Podłaźniczka
Wieszana u powały izby podłaźniczka, czyli wierzchołek świerku, sosny albo jodły to babcia współczesnej choinki. Żywe podłaźniczki zmieniły się z biegiem czasu w papierowe i słomkowe „pająki”. W tym wyjątkowym dniu nie zapominamy o kolędowaniu. Ten zwyczaj obecny jest w Polsce już od dawna. Na śpiewaniu kolęd czas szybko płynie – przyszedł już czas na pasterkę! Musimy koniecznie dotrzeć do kościoła jak najszybciej. Przecież ci gospodarze, którzy przyjadą pierwsi, będą też pierwsi we wszystkich pracach gospodarczych i zbiorą najlepsze plony. Uważajmy na żarty i figle płatane przez młodzież podczas tej wyjątkowej Mszy św. Nie raz wlewali już atrament do kropielnicy albo zszywali kraje ubrań modlących się i nic nie przeczuwających ludzi. Ale to przecież już Boże Narodzenie, więc można spojrzeć na te żarty z przymrużeniem oka.

  Magdalena Guziak-Nowak Poduszki
Kolorowe poduszki z bibuły nie służyły do spania. Wraz z bukietami kwiatów i łańcuchami upiętymi w girlandy wisiały na ścianach i ozdabiały przedmioty kultu np. święte obrazy. Ich żywe kolory przypominały o wiośnie i dawały nadzieję na ponowny rozkwit przyrody. Właściwe dni świąteczne, nazywane dawniej Godami, nie wyróżniają się już tak barwną obrzędowością jak wigilia. Zazwyczaj jest to czas odpoczynku i spotkań rodzinnych. Można w tych dniach zetknąć się ze zwyczajem kolędowania, czyli odwiedzania domów przez grupy przebierańców – kolędników z życzeniami świątecznymi i noworocznymi.

  Słoma
Siano i snopy zboża symbolizowały dostatek, mnogość i urodzaj. Pod sufitem i za święte obrazy zatykano kopy – małe wiązki słomy, które razem z „gwiazdami” i „krzyżami” (na zdj.) miały przynosić urodzaj. Nasza podróż w czasie dobiegła końca. Widzimy, że wiele dawnych polskich zwyczajów nie przetrwało do naszych czasów albo zmieniło swój charakter z pogańskiego na chrześcijański. Pod wieloma względami obchody świąt Bożego Narodzenia są jednak wciąż takie same: uroczyste, wzruszające i przebiegające w atmosferze wzajemnej życzliwości.

  Magdalena Guziak-Nowak Szczypce
Szczypce do wypieku opłatków

Przygotowując artykuł korzystałem z książek:
B. Ogrodowska Święta polskie. Tradycja i obyczaj
M. Borejszo Boże Narodzenie w polskiej kulturze