Górskie klimaty

Te dwa parki narodowe – pasma górskie – wydają się podobne. Dzikie ostępy leśne i rozległe doliny, grzbiety górskie, malownicze przełomy rzek i potoków, osobliwości, wioski, w których zatrzymał się czas. A jednak są też zasadnicze różnice. Bieszczadzkich połonin nie ma gdzie indziej w Polsce, magurski spokój – i łatwy dostęp do przyrody – niełatwo znaleźć w innych polskich górach.

W Beskidzie Niskim i znajdującym się w jego obrębie Magurskim Parku Narodowym turyści pojawiają się o wiele rzadziej niż gdzie indziej w Beskidach, choć czekają tu na nich – podobnie jak np. w Bieszczadach – dobrze utrzymane szlaki i trasy rowerowe oraz konne. Beskid Niski to wciąż jedno z najmniej przetartych pasm górskich w Polsce.

Grunt, to mikroklimat

Większość szlaków krzyżuje się w Krempnej, gdzie mieści się siedziba dyrekcji Magurskiego Park Narodowy. To największa miejscowość w okolicy, ale spokojna i senna, ożywająca w sezonie, gdyż jest to ważny ośrodek wypoczynkowy. Dzięki zbudowanej na Wisłoce zaporze powstał tu zalew, niezłe miejsce do uprawiania sportów wodnych i wędkarstwa.

Najciekawsza przyrodniczo jest północna część parku. Tu, we wsi Folusz (urocza okolica, doskonały mikroklimat i liczne źródła wód), zaczyna się szlak do tzw. Diablego Kamienia. Ta groźnie wyglądająca zwalista skała, tkwiąca samotnie wśród starych jodeł i buków, to najsłynniejszy tutejszy pomnik przyrody.

Niedaleko stąd do stoków Magury Wątkowskiej, największego masywu w obrębie parku. Jej północne stoki porozcinane są potokami, które tworzą urzekający układ dolin i garbów. W rezerwacie „Kornuty”, na stokach Magury, rozsiane są skałki z twardego piaskowca magurskiego, których wysokość sięga 20 m.

Królowa Parku

Z Gorlic do Magurskiego Parku Narodowego i Krempnej trzeba jechać przez Przełęcz Małastowską. Na przełęczy, nazywanej tutaj królową Parku, znajduje się jeden z wielu w tym rejonie cmentarzy wojennych. Ten jednak uważany jest za najpiękniejszy w Beskidzie Niskim. Na mogiłach 200 poległych w I wojnie światowej Austriaków stoją drewniane krzyże z charakterystycznymi daszkami z deszczułek.

Dla miłośników ptaków park to rzeczywiście wymarzone miejsce. Występuje tu duża, jak na polskie warunki, liczba myszołowów, orlików krzykliwych i puszczyków uralskich. W parku chronione są te najbardziej zagrożone okazy, jak orzeł przedni, puchacz i trzmielojad. W ostępach leśnych sporo jest bocianów czarnych i dzięciołów: trójpalczastego i białogrzbieta.

Jednak wycie wilków, ryki jeleni i śpiew rzadkich ptaków – najłatwiej usłyszeć w Muzeum Magurskiego Parku Narodowego w Krempnej, gdzie stanowią oprawę dźwiękową. Atrakcją są dioramy przedstawiające przyrodę parku. Wśród drzew i nad strumykiem widać ptaki, wilki, gronostaje i niedźwiedzie.

W wielu wsiach w otoczeniu Magurskiego Parku Narodowego znajdują się zabytkowe, drewniane cerkwie. W ich wnętrzach zachował się wartościowy wystrój, m.in. polichromie i ikonostasy. To jeszcze wyraźne ślady po bogatej kulturze Łemków, dawnych mieszkańców, którzy opuścili te okolice po II wojnie światowej.

Po pierwsze, Tarnica

Choć w Bieszczadach rozrastają się gwarne i tłoczne kurorty, w granicach parku narodowego i w jego okolicy wytrawni turyści wciąż znajdą atmosferę sprzed lat, bo nadal są to najmniej zagospodarowane góry w Polsce. W okolicy np. Otrytu, Tworylnego, Mucznego i Moczarnego nadal da się znaleźć ciszę, pustkowia, trudne do przejścia lasy, dzikie zwierzęta i puste na ogół szlaki.

Nietrudne wejście na najwyższy szczyt Bieszczadów – Tarnicę może być początkiem pielgrzymki do tutejszych zakątków, które w latach 50. i 60. odwiedzał ks. Karol Wojtyła. Pobyty Ojca Świętego na Tarnicy (pierwszy raz w 1953 r.) uczczono stalowym krzyżem. Drugim przystankiem mogą być połoniny: Caryńska i Wetlińska, gdzie ks. Wojtyła bywał kilkakrotnie, trzecim – masyw Chryszczatej.

Zawsze, ilekroć był w okolicy, ks. Wojtyła odwiedzał Cisną – dobry punkt wyjściowy do górskich wycieczek, choćby na Łopiennik. Widok ze szczytu natchnął Wincentego Pola do napisania wiersza: „A czy znasz ty, bracie młody…”. Ks. Wojtyła był na Łopienniku z pewnością w 1957 r. Wielokrotnie odwiedzał Komańczę, gdzie w klasztorze Sióstr Nazaretanek w latach 1955-56 przebywał kard. Stefan Wyszyński. Było to ostatnie miejsce internowania Prymasa Tysiąclecia. Tu napisał m.in. Śluby Narodu, a jego pobyt przypomina poświęcona mu izba.

Po drugie, Rawka

Ci, którzy przyjadą tu po raz pierwszy, koniecznie muszą wejść na którąś z połonin. Takich wysokogórskich łąk, z tak rozległymi widokami, nie ma nigdzie w Polsce. Kto wdrapie się natomiast na Wielką Rawkę, ma już blisko na Kremenaros – górę, na której spotykają się granice Polski, Słowacji i Ukrainy. Z obu tych gór roztaczają się widoki zapierające dech w piersiach.

Zdaniem Światowej Organizacji Turystyki, Bieszczady to jeden z najbardziej atrakcyjnych rejonów Europy. Tyle że wciąż mało kto poza Polską o nim wie. To akurat zagorzałych miłośników Bieszczadów, zwolenników gór dostępnych tylko dla wtajemniczonych, nie martwi. Im mniej się o nich mówi, tym mniej ludzi przyjedzie, a przyroda mniej ucierpi.

Oczywiście, ci którzy jeszcze w Bieszczadach nie byli, nie muszą ich słuchać. Powinni za to słuchać zaleceń pracowników Bieszczadzkiego Parku Narodowego, m.in. poruszać się tylko po wyznaczonych szlakach, nie niszczyć przyrody, nie płoszyć zwierząt itd. Naprawdę warto.