Spowiedź nie jest po to, żebyśmy się dobrze poczuli

Wróćmy jeszcze do warunków, które musi spełnić penitent, żeby spowiedź była ważna...

o. T. Grabowski OP: Oczywista jest koniecz­ność szczerego wyznania grzechów - ale to jest dopiero czwarty warunek. Wcześniej trze­ba zrobić rachunek sumienia i żałować za grze­chy, które w tym rachunku rozeznałem. Pamię­tajmy, że żal nie jest stanem emocjonalnym, ale aktem woli i jasnym stwierdzeniem, że nie utożsamiam się z tym złem i nie godzę się na nie w moim życiu. Mogę żałować za grzechy w sposób doskonały, z miłości do Pana Boga, i niedoskonały - z lęku, że pójdę do piekła, lub z obrzydzenia do grzechu. Ten drugi żal też jest wystarczający.

ks. K. Porosło: Ludzie często mają wąt­pliwości związane z żalem za grzechy, bo pewnych rzeczy nie żałują… Nie wchodząc w całe skomplikowanie spowiedzi z in vitro, można zobaczyć na czym polega ta wątpliwość. Matka, która urodzi dziecko, na które tak długo czekała, nie może tego żałować. Nie chodzi o to, że „żałuję, że mam dziecko". Problem jest w czynie, w decyzji poczęcia za pomocą tej metody. Postanowienie poprawy związane jest z decyzją, że nie zdecyduję się na kolejne dziecko korzystając z tej me­tody…

o. T. Grabowski OP: Albo bardziej banalny przykład: nie żałuję przyjemności z powodu tego, że się objadłem, ale żałuję tego, że po­stąpiłem wbrew oczekiwaniom Pana Boga. Żałuję tego, że Go zawiodłem, a nie tego, że zjadłem za dużo smacznych rzeczy. Trzeci warunek spowiedzi - postanowienie po­prawy - też nie zawsze jest dobrze rozumiany. Nie tyle chodzi tu o obietnicę zmiany życia, co o konkretne działanie, by zmienić życie. Zda­rza się, że ludzie obiecują Panu Bogu niestwo­rzone rzeczy, a chodzi tylko o jedno: żeby tego grzechu unikać z wszystkich sił i żeby działać przeciwko swoim wadom. Potem, po szczerej spowiedzi, zostaje nam tyl­ko naprawić wyrządzone zło.

W sakramentach mamy różne znaki: przy chrzcie - woda, przy bierzmowaniu - oleje. A w sakra­mencie pokuty?

ks. K. Porosło: Przy formule rozgrzeszenia czyni się znak krzyża - to jest znak sakramen­talny. Jest nim również gest wyciągniętej nad penitentem dłoni, który niestety rzadko wystę­puje.

o. T. Grabowski OP: Ów gest wyciągniętej jednej albo dwóch dłoni powinien być obecny przy wypowiadaniu formuły rozgrzeszenia. W konfesjonale nie jest to proste. Jak widać, tych znaków w trakcie spowiedzi jest niewiele. Gdy Pan Jezus odpuszczał grzechy. też ogra­niczał się do słów: „Idź i nie grzesz więcej", „ja ciebie nie potępiam", „twoje grzechy są ci od­puszczone", dopiero gdy ludzie domagali się znaków - dawał je, jak wtedy, gdy rzekł do pa­ralityka: „wstań i idź". Mnie cieszy, że nie mu­szę wykonywać skomplikowanych czynności, aby udzielić odpuszczenia grzechów. Ksiądz nie musi posypywać penitenta solą, tańczyć wokół niego i wypowiadać skomplikowane formuły. Można w tym widzieć dyskrecję Pana Boga i pośpiech - zróbmy to jak najsprawniej,

jak najszybciej przywróćmy tego człowieka do jedności. Żeby to docenić wystarczy poczytać, jak rozbudowane były rytuały oczyszczenia w Starym Prawie. W sakramencie pokuty naj­ważniejsze są słowa, w których powołujemy się na dzieło zbawienia dokonane przez Boga Trójjedynego. Oprócz nich, ważny jest znak wyciągniętej ręki Bożego miłosierdzia i znak krzyża - narzędzia naszego odkupienia.

Zaczęliśmy od pytania o strach przed spowiedzią, a czy można powiedzieć, że mamy kryzys spo­wiedzi?

o. T. Grabowski OP: Nie widzę takiego kry­zysu. Kościół w Polsce żyje dzięki spowiedzi. Dzięki temu, że ludzie cały czas przychodzą prosić o rozgrzeszenie. Oczywiście w różnym stylu, z mniejszą lub większą świadomością religijną, ale cały czas chcą być pojednani z Bogiem.

ks. K. Porosło: Rozmawiałem niedawno z ka­płanem z 55-letnim stażem, który twierdzi, że największym dziełem duszpastersko-ewange-lizacyjnym jest spowiedź. On sam był zaanga­żowany w masę działań i akcji ewangelizacyj­nych, a mówi, że najważniejszy w tym wszyst­kim jest sakrament pokuty. W parafii często spowiada się ludzi starszych i w wielu przypadkach mam świadomość, że są to ludzie święci… Z drugiej strony przera­ża często zupełna nieświadomość i sprowa­dzanie grzechów do zapomnianego paciorka i kłótni. Zdarza się też, że ktoś przychodzi i mówi, że chyba nie ma żadnego grzechu, ale za te, których nie pamięta, a może popełnił -bardzo żałuje. I wtedy nie bardzo wiadomo, co zrobić.

o. T. Grabowski OP: „Stary umarł, sama je­stem, nie mam grzechów". „To po co pani przyszła?" - pyta spowiednik. „No się przecież wyspowiadać trzeba raz w miesiącu".

ks. K. Porosło: Albo inaczej: „Ostatnio spo­wiadałam się na Wielkanoc. Codziennie cho­dzę do kościoła, grzechów nie mam".

Zanika poczucie grzechu?

o. T. Grabowski OP: Unikałbym pojęcia „po­czucie grzechu", tu chodzi o świadomość.

Mogę mieć poczucie, że mam brudny habit, ale muszę mieć świadomość, że jest brudny i fak­tycznie trzeba go włożyć do pralki. To są dwie różne rzeczy. Ludzie nie chodzą do spowiedzi, bo mówią „nie czułem, że muszę", albo - z tego samego powodu - chodzą zbyt często. A ja się nie pytam, czy ty odczuwasz potrzebę, tylko czy ty tego realnie potrzebujesz.

Czy kiedyś będzie możliwa spo­wiedź na odległość?

o. T. Grabowski OP: Nie ma i nie będzie takiej możliwości, przede wszystkim dlatego, że sa­krament dotyczy relacji między mną a Bogiem, która musi zaistnieć w realnym - nie wirtual­nym spotkaniu.

Były takie dramatyczne historie, że ludzie wię­zieni w obozach niemieckich czy łagrach chcieli się wyspowiadać listownie. Ktoś pisał do spo­wiednika, spowiednik mu odpuszczał grzechy - również na papierze, a potem się okazywało, że, no niestety, odpuszczenia nie było. Jest też druga strona. W filmie „Purpura i czerń" Gregory Peck gra księdza, który przy­szedł w przebraniu do swojego przyjaciela, też księdza, więzionego przez gestapo: „Może cię wyspowiadam?" - zapytał. „Nie, ja już się wy­spowiadałem" i wskazał na nakreślony kredą na ścianie krzyżyk. W sytuacji śmierci, zagro­żenia życia, niemożności, Pan Bóg sobie radzi. To znaczy pozwala, by wyznać grzechy przed Nim lub przed kimkolwiek. Możemy mieć wów­czas nadzieję, że takie wyznanie ma skutek sakramentalny.

Czyli teoretycznie, gdybyśmy byli pewni, że jesteśmy w stanie żalu doskonałego, to spowiedź byłaby niepotrzebna?

o. T. Grabowski OP: Teoretycznie tak, nato­miast praktycznie zaleca się w takiej sytuacji skorzystanie ze spowiedzi sakramentalnej. Nawet po spowiedzi nie mam pewności, że mój żal był doskonały, że byłem we wszystkim szczery, że realnie postanowiłem poprawę. Mimo to, jak mówiliśmy, sakrament daje nam pewność działania łaski. Wobec tego mam pewność nadziei na Boże miłosierdzie.

o. Tomasz Grabowski - dominikanin, prezes Fundacji Dominikański Ośrodek Liturgiczny, opiekun katechumena­tu dorosłych.

ks. Krzysztof Porosło - kapłan Archidiecezji Krakowskiej, anima­tor liturgiczny Ruchu Światło-Życie, współ­organizator rekolekcji liturgicznych Misterium fascinosum, ostatnio wydał książkę: „Tajem­nica śmierci i zmar­twychwstania", Kraków 2014