Jan Paweł II i zdrowy styl życia

Nauczanie Jana Pawła II na temat zdrowego stylu życia jest szczególnie aktualne w obecnych czasach, wielkiego pośpiechu, nadmiernego przywiązywania uwagi do wartości materialnych, doświadczania stresu i preferowania „pasywności ruchowej”. Rodzice, preferując bierne formy spędzania czasu wolnego, taki sposób bycia przekazują swoim dzieciom. „Jeszcze nigdy styl życia dzieci i młodzieży nie był tak podobny do stylu życia dorosłych, jak współcześnie, a to rokuje bardzo niebezpieczne następstwa” (Pańczyk 2008: 15-24).

Postawa Papieża, czynnie uprawiającego aktywność fizyczną, może być przykładem dla młodych ludzi, poszukujących wzorów i ideałów w dążeniu do doskonałości. Mimo upływu lat, postępującej choroby i coraz większego cierpienia, wyraźnie pokazywał, jak godzić pracę z odpoczynkiem, jak poprzez sport odkrywać siebie i doskonalić swoje wnętrze, jak godzić się na przemijające piękno zewnętrzne, zyskując coraz bardziej piękno wewnętrzne.

Jan Paweł II wielokrotnie podkreślał znaczenie sportu (aktywności fizycznej) w wychowaniu człowieka. Sport uprawiany systematycznie pozwala doświadczać radości obcowania z wartościami, które konstytuują życie człowieka: „Każdy rodzaj sportu niesie z sobą bogaty skarbiec wartości, które zawsze trzeba sobie uświadamiać, aby móc je urzeczywistnić. Ćwiczenie uwagi, wychowywanie woli, wytrwałość, odpowiedzialność, znoszenie trudu i niewygód, duch wyrzeczenia i solidarności, wierność obowiązkom – to wszystko należy do cnót sportowca. Zachęcam was, młodych sportowców, abyście żyli zgodnie z wymaganiami tych wartości, abyście w życiu byli zawsze ludźmi prawymi, uczciwymi i zrównoważonymi, ludźmi, którzy budzą zaufanie i nadzieję” (Jan Paweł II 1999).

Jak podkreśla M. Bukowiec (2007: 4-5), Ojciec św. „był nie tylko wytrawnym turystą, ale także wielkim znawcą i animatorem”. Przez całe życie preferował aktywny wypoczynek na łonie natury, podkreślał znaczenie „wędrowania” na kajakach, nartach, pieszo i rowerem dla zdrowia. Wędrowanie to rozumiał jako pełny odpoczynek. Podkreślał, że aktywność fizyczna wpływa na ogólną sprawność i funkcjonowanie organizmu, ale oddziałuje również na sferę psychiczną, obcowanie z naturą wycisza i dodaje energii. Kontakty z innymi (w czasie wspólnych wędrówek) pozwalają nawiązywać przyjaźnie, sprzyjają zdrowiu psychospołecznemu. Bliskość z naturą wpływa szczególnie na sferę duchową: „Kto chce naprawdę odnaleźć samego siebie musi nauczyć się obcować z przyrodą, bo oczarowanie jej pięknem wprowadza bezpośrednio w ciszę kontemplacji” (Sendor, Kuczaj 2006).

W nauczaniu i sposobie życia Jan Paweł II promował aktywny kontakt z naturą, rozumiany jako obcowanie z wartościami ważnymi w wychowaniu, począwszy od wartości hedonistycznych (radość, zabawa) poprzez wartości społeczno-etyczne (wspólne spędzanie czasu wolnego owocuje nawiązywaniem dobrych relacji interpersonalnych, przyjaźni), po wartości duchowe (kontakt z przyrodą pobudza do refleksji, zadumy pomaga w zrozumieniu siebie i Boga).

Aktywny wypoczynek przepełniony wartościami propagował w czasie spotkań z młodzieżą. Odnosił się wtedy do wspomnień ze swojego życia, w ten sposób oddziaływał na młodych ludzi i zachęcał ich do prostych, zdrowych rozwiązań. Dawał przykłady form alternatywnych, aktywność ruchową stawiał wobec biernego odpoczynku, tak popularnego wśród dzieci i młodzieży. Prowadzone badania naukowe wskazują, że aktywność fizyczna często przegrywa w wyborze z komputerem i Internetem. Młodzi ludzie preferują zajęcia sedenteryjne, unieruchamiając kręgosłup w pozycji siedzącej, szkodząc swojemu zdrowiu (Woynarowska i in. 2005: 22-23). Dlatego w szybkim tempie rośnie liczba dzieci z różnymi wadami postawy, a otyłość nabyta dzieci i młodzieży zaliczana jest obecnie do zagrożeń dla zdrowia nie tylko fizycznego, ale i psychicznego (Sakowska, Wojtyniak 2008: 193-199).

Jan Paweł II szczególnie zachęcał do zapomnianych form spędzania czasu wolnego, w tym duże znaczenie przypisywał ognisku rozpalonemu na szlaku: „Za dobrych czasów – mawiał − liczyłem wakacje według ilości ognisk, liczyłem wakacje według ilości nocy przespanych pod namiotem. Jeżeli była odpowiednia ilość, to wtedy były też dobre wakacje. […] Ognisko – podkreślał – jest czymś niezwykłym, zawsze gdziekolwiek zapłonie, ściąga ludzi, skupia i ludzie się czują w jego kręgu dobrze. Często nawet nie śpiewają, tylko dumają, ale najczęściej śpiewają: ognisko nastraja do śpiewu, śpiew jest wyrazem wspólnoty […]. Wspólnota ma swoje oparcie, swój korzeń w miłości i stąd ognisko jest symbolem chrześcijaństwa – chociaż na pewno tradycja jego sięga, choćby na naszych polskich ziemiach, czasów przedchrześcijańskich” (Stolarczyk 2005: 127).

Ojciec święty pozostawił rodzicom, nauczycielom i wychowawcom wiele aktualnych wskazówek przydatnych w wychowaniu. Zalecał powrót do natury, ponieważ kontakt dzieci i młodzieży z przyrodą pozwala odzyskać im radość życia. Aktywność ruchowa w terenie otwartym (las, łąka, park) w różnych porach roku sprzyja hartowaniu fizycznemu i psychicznemu. Zachęcał do aktywnego spędzania czasu wolnego opartego na systematycznym uprawianiu wybranej dyscypliny sportowej, w tym różnych form turystyki  pieszej, rowerowej, kajakowej, która sprzyja nawiązywaniu kontaktów z innymi (kształtują zdrowie społeczne). Wskazywał, że sport kształtuje charakter, uczy dyscypliny, odpowiedzialności, doświadczania wolności jako skutków dokonywanych wyborów. Podkreślał, że kontakt, obcowanie z naturą wycisza, pozwala poznać siebie, a to sprzyja zachowaniu w życiu harmonii i równowagi.

Nauka Jana Pawła II to ciągle „żywa księga”, bogata w sprawdzone „drogowskazy” w których najważniejszym jest miłość do człowieka, jako podstawa wychowania. Papież był wymagający, ale autentyczny w tym, co proponował młodym ludziom. „Młodzież utożsamiała się z duchowymi, moralnymi i humanistycznymi wartościami, które Ojciec Święty im proponował. Doceniła jego sposób prowadzenia dialogu […] ponieważ darzył ich miłością” (Dziwisz 2007: 147).

Panująca obecnie „moda na ciało” (kult ciała), niebezpieczna dla integralnego rozwoju człowieka, „wkroczyła” do wielu środowisk, w tym również do szkoły (Pawłucki 2007: 115-123). Czy zatem, szukając różnych sposobów wychowania i zmagając się z obserwowaną utratą autorytetu rodziców i nauczycieli, nie należy zacząć od wdrażania w życie nauki Jana Pawła II?

Barbara Wolny – doktor nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki, adiunkt w Katedrze Pedagogiki Ogólnej Instytutu Pedagogiki Wydziału Zamiejscowego Nauk o Społeczeństwie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Stalowej Woli

Bibliografia

Bukowiec M. 2007. Ojciec Święty, Jan Paweł II o sporcie, rekreacji i turystyce, „Lider” nr 10, s. 4-5.
Dziwisz S. 2007. Świadectwo w rozmowie z Gian Franco Svidercoschim, Warszawa: Wyd. P. Häuser.
Pańczyk W. 2008. Aktywność fizyczna dzieci w kształceniu zintegrowanym – niepokój o przyszłość, [w:] A. Dencikowska, S. Drozd, W. Czarny (red.), Aktywność fizyczna jako czynnik  wspomagający rozwój i zdrowie, Rzeszów, s. 15-24.
Pawłucki A. 2007. Nauczyciel wobec ponowoczesnych przejawów kultu ciała ucznia, [w:] Osoba w pedagogice ciała, Gdańsk – Olsztyn: Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusickiego, s. 115-123.
Przemówienie Ojca Św. Jana Pawła II w Elblągu 6 czerwca 1999 r., [w:] VII Pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny, Olsztyn 1999.
Sakowska I., Wojtyniak B. 2008. Wybrane czynniki ryzyka zdrowotnego związane ze stylem życia, [w:] B. Wojtyniak, P. Goryński (red.), Sytuacja zdrowotna ludności Polski, Warszawa: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Państwowy Zakład Higieny, s. 193-199.
Sendor J., Kuczaj H. (red.). 2006. Sport – szkołą życia, Jan Paweł II o sporcie, www.wychowawca.pl/miesiecznik_nowy/2006/06-2006/02.htm
Stolarczyk S. 2005. Papież jakiego nie znamy, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Poligraf.
Woynarowska B., Mazur J., Kołoło H., Małakowska A. (oprac.) 2005. Zdrowie, zachowania zdrowotne i środowisko społeczne młodzieży w krajach Unii Europejskiej, Warszawa: Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania WP UW.
Stolarczyk S. 2005. Papież jakiego nie znamy, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Poligraf.