Wychowanie patriotyczne w edukacji wczesnoszkolnej

Niezwykle ważnym elementem wychowania dziecka jest wychowanie patriotyczne. Termin „patriotyzm” powstał w XVIII w. i oznaczał początkowo określony program polityczny. Z czasem pojęcie to nabrało bardziej ogólnego charakteru. O patriotyzmie zaczęto mówić jako o stosunku do swego kraju, o emocjonalnym z nim związku. Ten uczuciowy związek z określonym krajem występował znacznie wcześniej niż powstało pojęcie patriotyzmu.

Patriotyzm jest pojęciem złożonym i zawiera w sobie ogromne bogactwo różnorodnych elementów. Przemiany polityczne, społeczne, ekonomiczne i kulturowe, którym podlega naród i społeczeństwo, kształtują jego charakter. Stąd też zbadanie i określenie go jest niezwykle trudne nie tylko w naukach pedagogicznych. W literaturze naukowej można znaleźć określenia będące próbą definiowania tego pojęcia.

Typy patriotyzmu:
lokalny – miłość do stron rodzinnych, do miejsca urodzenia i wychowania, do miejsca zamieszkania;
regionalny – przywiązanie do regionu, krainy, dzielnicy, kraju;
narodowy – [...] postuluje podporządkowanie i poświecenie dążeń osobistych sprawom narodu i ojczyzny[1].

W Słowniku języka polskiego czytamy: „Patriotyzm – miłość Ojczyzny, własnego narodu, połączona z gotowością ofiar dla innych”[2]. Według Ferdynanda Iniewskiego „patriotyzm [to] postawa społeczno-polityczna oparta na zasadach miłości i powinności oraz przywiązania do Ojczyzny, jedności i solidarności z własnym narodem, poczuciu więzi społecznej i wspólnoty kulturowej z własnym narodem, a także z gotowością do poświecenia i ochrony w razie potrzeby”[3]. Zdaniem A. Sawickiej patriotyzm „wyraża określony stosunek człowieka do własnego kraju i narodu. Stosunek ten bywa najczęściej nazywany miłością lub ukochaniem, zawsze szczególnie głębokim oddaniem wartościom przez kraj ojczysty reprezentowanym”[4].

Najbardziej adekwatnie oddaje sens pojęcia patriotyzmu definicja Ireny Jundziłł, która brzmi: „patriotyzm jest to złożone, głębokie, wzniosłe i trwałe przeżycie psychiczne człowieka, stanowiące pełną postawę czynną jego osobowości, a wyrażające się w gorącym przywiązaniu i oddaniu narodowi oraz państwu, żarliwej miłości ojczyzny i gotowości do jej obrony w razie potrzeby, tudzież usilnej pracy dla jej dobra, rozwoju i postępu”[5].

Z przytoczonych definicji wypływa wniosek, że w kształtowaniu patriotyzmu ważna jest: wiedza, poglądy, przekonania, emocje i motywacje do społecznych zachowań. Wszystkie te elementy wchodzą w skład postawy, którą F. Iniewski określa jako „predyspozycje do określonego działania, postrzegania, myślenia i uczucia wobec danego przedmiotu”[6].

Według niego każda postawa zawiera następujące grupy elementów:
– elementy intelektualne (wiedza o przedmiocie postawy – w przypadku postawy patriotycznej wiedza o ojczyźnie),
– elementy emocjonalne (ocena przedmiotu postawy – miłość do wytworzonego w świadomości obrazu ojczyzny),
– elementy behawioralne (gotowość do określonego – zgodnie z wiedzą i oceną zachowania – wobec przedmiotu postawy – dyspozycja do działania na rzecz Ojczyzny)[7].

[1] Słownik wiedzy obywatelskiej, Warszawa 1970, s. 312.
[2] Słownik języka polskiego, pod red. H. Szkiłądź i in. t. 2, Warszawa 1995, s. 595.
[3] F. Iniewski, Ogólne prawidłowości wychowania patriotycznego uczniów w szkole, Warszawa 1985, s. 8.
[4] A. Sawicka, Z problematyki wychowania w przedszkolu, Warszawa 1988, s. 14.
[5] I. Jundziłł, O wychowaniu patriotycznym dzieci, Warszawa 1969, s. 15.
[6] F. Iniewski, Ogólne prawidłowości wychowania patriotycznego uczniów w szkole, Warszawa 1985, s. 35.
[7] Tamże, s. 35-36.