Rosyjska ruletka

Co najbardziej zaskakuje – polscy śledczy do tej pory nie badali nawet złamanego skrzydła, które zderzyło się z brzozą. Inne dowody trzeba było często wyrywać Rosjanom na siłę. W niektórych sytuacjach polski akredytowany Edmund Klich, którego teoretycznie chroniło prawo międzynarodowe, musiał zachowywać się dosłownie jak agent wywiadu wojskowego, wyłudzając dowody. Dzięki temu polscy oficerowie mogli metodą chałupniczą nagrać rozmowy z wieży, które były prowadzone 10 kwietnia. Później, gdy Polacy prosili o skopiowanie nagrań w profesjonalnym laboratorium, Rosjanie już odmówili. Szkoda, że Klichowi nie udało się w podobny sposób zdobyć nagrań wideo, na których widzielibyśmy monitory z wieży kontroli lotów podczas katastrofy Tu-154M. Mogłoby to uciąć wiele spekulacji, które dziś są owiane dziwną tajemnicą. Jednak brak dostępu do dowodów to również zasługa postawy polskich władz. – Polscy prokuratorzy nie mieli żadnego poparcia ani ze strony dyplomacji, ani ze strony rządu. Choć wiem, że o takie wsparcie niejednokrotnie prosili – mówi Rogalski.

Czego jeszcze nie wiemy?

Choć strona polska odkłada w nieskończoność publikację tzw. Raportu Millera, który ma ukazać – zdaniem rządu – pełnię prawdy o katastrofie, to jednak wiadomo, że ustalenia te będą opierać się jedynie na tym, co łaskawie dostaliśmy od Rosjan. Zagadką pozostaje nadal stan lotniska w Smoleńsku, które tuż po katastrofie stało się pilnie strzeżoną tajemnicą wojskową. Dlatego też np. Klicha wyproszono z wieży kontroli lotów podczas oblotu technicznego, gdy można było sprawdzić m.in. stan faktyczny aparatury.

Polacy przed wylotem do Smoleńska nie mieli ani aktualnej prognozy pogody, ani dobrych kart podejścia. Współrzędne lotniska były błędne. Może to być związane z dziwnym zachowywaniem się systemów nawigacyjnych na pokładzie polskich samolotów. – Pamiętam rozmowę z pilotami Jaka-40, którym wracałem ze Smoleńska do Warszawy. Mówili mi, że GPS ściągał ich w lewą stronę od płyty lotniska. Po tej samej stronie lotniska przeleciał również rosyjski Ił, któremu nie udało się wylądować. Nasz tupolew rozbił się także po lewej stronie – mówi Adam Kwiatkowski. Problemem były również radiolatarnie. Ich rozmieszczenie odbiegało od informacji, które mieli piloci. Do tego jedna z nich przerywała. – To wszystko stawia wiele pytań o to, jakie były prawdziwe okoliczności katastrofy – podkreśla Kwiatkowski. – Na przykład na zdjęciach zrobionych tuż po katastrofie są widoczne elementy samolotu, których obecnie nie ma już na płycie lotniska w Smoleńsku. Część dowodów przepadła więc bezpowrotnie.

Padła komenda:

„odchodzimy”

Na podstawie szczątkowej wiedzy, do której udało się dotrzeć komisji Millera, można wysnuć wnioski, że załoga wcale nie chciała lądować, ale jedynie podejść do wysokości decyzji i odlecieć na zapasowe lotnisko. Padła nawet komenda: „odchodzimy”. Natomiast to, co działo się w kabinie tupolewa później, jest nadal przedmiotem badań zarówno komisji lotniczej, jak i prokuratury. Cieszyć może fakt, że w ostatnich miesiącach obydwie te instytucje poprosiły o pomoc organizacje międzynarodowe. Komisja zwróciła się do NATO, a prokuratura wojskowa poprosiła o pomoc prawną USA. Prokuratorzy chcą również dokonać analizy porównawczej nagrań z eksperymentu na rządowym tupolewie, z zapisem czarnych skrzynek. W tym celu prawnicy zwrócili się do Rosjan o udostępnienie im czarnych skrzynek. Polska prokuratura zwróciła się najpierw do Rosjan o przekazanie czarnych skrzynek, później wnioskowała o ich wypożyczenie, a gdy to również okazało się niemożliwe, w siódmym z kolei wniosku zwróciła się o dostęp do skrzynek na miejscu w Moskwie.

 – Dotychczas rosyjski Komitet Śledczy nie wyznaczył miejsca ani terminu takiej czynności – tłumaczy „Niedzieli” płk Zbigniew Rzepa, rzecznik prokuratury wojskowej. Eksperyment lotniczy realizowany przez komisję Millera ma natomiast jednoznacznie przesądzić, czy można odejść w trybie automatycznym w przypadku, gdy lotnisko nie ma zainstalowanego systemu naprowadzania ILS. – Najprawdopodobniej chcą też sprawdzić, czy w rejestratorze zapisuje się wciśnięcie przycisku odejścia na drugi krąg. Dzięki temu mielibyśmy większą wiedzę o ostatnich sekundach feralnego lotu – mówi „Niedzieli” Grzegorz Sobczak ze „Skrzydlatej Polski”. 

Konieczne ekshumacje

Oddzielną kwestią prawną są wnioski o ekshumację. Ciała przyjechały do Polski w metalowych, zaspawanych trumnach, które były następnie włożone do tradycyjnych drewnianych trumien. Dlatego też niektóre rodziny mają wątpliwości, kogo tak naprawdę pochowały. – W rosyjskiej dokumentacji panuje niesłychany bałagan. Są wątpliwości nawet co do badań DNA – tłumaczy mec. Rafał Rogalski. – Przy ekshumacjach może się okazać, że w niektórych trumnach znajduje się wiele fragmentów ciał różnych osób. Mam także bardzo poważne wątpliwości co do rzetelności sekcji zwłok wykonanych w Rosji. Powiem więcej. Dokumentacja medyczna przekazana po 7 miesiącach wskazuje, że w wielu przypadkach sekcji zwłok w ogóle nie było. To niebywałe, bo są one rutynowymi i jakże ważnymi czynnościami śledztwa z punktu widzenia ustalenia przyczyn śmierci oraz przebiegu katastrofy.

Po 12 miesiącach widać jak na dłoni, że przekazanie śledztwa Rosjanom jest brzemiennym w skutkach błędem. Nawet zachwycony Donald Tusk zaostrzył swoją retorykę. Chyba zauważył, że moskiewska wersja zdarzeń może obrócić się przeciwko niemu, a gra z Rosjanami przypomina trochę słynną rosyjską ruletkę. Gdy bowiem cała wina leży po polskiej stronie, to odpowiedzialność za nią ponosi organizator, czyli ministrowie z rządu Donalda Tuska.

Katyń nadal tajny

Po obchodach 70. rocznicy zbrodni katyńskiej oraz po katastrofie smoleńskiej wszyscy byli przekonani, że mordu polskich oficerów już nikt nie będzie kwestionował. Choć na poziomie deklaracji rosyjskich polityków zmieniło się wiele, to jednak wymiar sprawiedliwości działa według sprawdzonych sowieckich schematów.

Obecnie w strasburskim Trybunale rozpatrywane są cztery skargi katyńskie, piąta jest w drodze. Najważniejsze zarzuty wobec władz Rosji to: brak skutecznego postępowania wyjaśniającego zbrodnię katyńską oraz poniżające traktowanie krewnych ofiar zbrodni katyńskiej, m.in. przez negowanie zbrodni katyńskiej jako historycznego faktu w wyrokach rosyjskich sądów.

Krewni ofiar Katynia – po rosyjskiej odpowiedzi z października 2010 r. do Trybunału – są zbulwersowani. W piśmie, pod którym podpisał się rosyjski wiceminister sprawiedliwości Georgij Matiuszkin, napisano, że Rosjanie nie mają obowiązku wyjaśniać losu zamordowanych przez NKWD w 1940 r. polskich oficerów, którzy zaginęli w niewyjaśnionych okolicznościach w wyniku „wydarzeń katyńskich”. Dlatego też – według Rosjan – nie będzie nowego śledztwa katyńskiego ani rehabilitacji pomordowanych ofiar. Zdaniem ekspertów, wyraźnie widać, że Rosja w sprawie Katynia prowadzi politykę gry na dwóch fortepianach. Z jednej strony mamy festiwal pustych gestów, a z drugiej – nieugięty wymiar „sprawiedliwości”. (as)