Dziennikarstwo ma służyć prawdzie

Marian Salwik: – Panie Prezesie, we wrześniu 2014 r., zwracając się do uczestników XVIII Pielgrzymki Tygodnika Katolickiego „Niedziela” i III Pielgrzymki Dziennikarzy Polskich na Jasną Górę, podkreślił Pan, że „dziennikarstwo ma służyć prawdzie”. Do jakich źródeł winni sięgać dziennikarze, by podołać temu wyzwaniu?

Marcin Maruszak: – Odpowiedź jest prosta. Jeśli dziennikarze nie będą służyć prawdzie, nie odnajdą drogi do Chrystusa. W szkołach kształcących dziennikarzy młodzi ludzie słyszą, że obowiązkiem dziennikarza jest przekazywanie prawdziwych informacji. Gdy przychodzi im zderzyć się z rzeczywistością, zamiast służyć prawdzie, ulegają różnym wpływom, zaczynają manipulować przekazem i przedstawianymi informacjami. Tymczasem służba prawdzie to praca w zgodzie ze swoim sumieniem, nieuleganie bardzo niebezpiecznym zjawiskom, takim jak manipulacje, zniekształcenia, iluzje, podważanie chrześcijańskich wartości. Dziennikarz powinien kierować się takimi cnotami, jak roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie, pokora i męstwo, które pomagają myśleć i działać w prawdzie. Dziennikarz, który kłamie i manipuluje, traci zaufanie społeczne, podważa wiarygodność przekazywanych przez siebie informacji, przyczynia się do moralnego zła, reprezentuje interesy poszczególnych grup ludzi, nie służy dobru wspólnemu i budowaniu społeczeństwa opartego na prawdzie.

– Wielu dziennikarzy odwołuje się przy różnych okazjach do postaci św. Jana Pawła II...

– Nie może być tak, że dziennikarze, którzy tak chętnie piszą i mówią o św. Janie Pawle II, nie sięgają do jego wyjątkowego dziedzictwa. Papieskie encykliki, orędzia, listy, homilie i przesłania do ludzi mediów powinny być wyznacznikiem działania każdego dziennikarza.

Warto przypomnieć jedno z wystąpień Papieża, który 10 lutego 1989 r. mówił do włoskich dziennikarzy katolickich, że „informacja nie jest jednak celem samym w sobie”, jej zadaniem jest „służyć życiu, nadawać mu godność, chronić je i pobudzać wszystkich do działań na rzecz budowania świata godnego wielkości człowieka i nieskończonej miłości Boga”. Ponadto zwrócił uwagę, że „prawda musi być źródłem i kryterium wolności w informacji”. W katolickiej nauce społecznej nie brakuje dokumentów, które podkreślają wagę prawdy w zawodzie dziennikarza i wskazują zadania środków społecznego przekazu. Warto sięgnąć chociażby do Instrukcji pastoralnej Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu „Communio et progressio” z 1971 r. czy Instrukcji duszpasterskiej o przekazie społecznym „Aetatis novae”. Nie można też zapominać o ważnym dokumencie Soboru Watykańskiego II – Dekrecie o środkach społecznego przekazu „Inter mirifica”, zobowiązującym do wydawania i rozpowszechniania dobrej katolickiej prasy, która ma umacniać i popierać opinie, ma „umacniać i popierać opinię publiczną, zgodnie z prawem naturalnym, nauką i nakazami katolickimi”, oraz „podawać do wiadomości i należycie wyjaśniać fakty dotyczące życia Kościoła”.

– Jakie zadania stawia przed sobą Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy? Czy ma pomysł na to, by w katolickim kraju termin „katolickie media” nie był synonimem medialnego getta?

– Jesteśmy stowarzyszeniem skupiającym dziennikarzy różnych mediów, nie tylko katolickich. Zgodnie ze statutem, naszym podstawowym celem jest skupianie dziennikarzy ożywionych wspólną troską o chrześcijańską postawę wobec prawdy, a zwłaszcza o wolność wypowiedzi oraz rzetelność informacji w środkach społecznego przekazu. Pozostajemy w łączności z Komisją ds. Środków Społecznego Przekazu KEP, wśród nas jest wiele osób duchownych. Każdy dziennikarz pragnący w swej działalności kierować się chrześcijańskim i klasycznym rozumieniem prawdy odnajdzie w ramach naszego stowarzyszenia niezbędne wsparcie, możliwość poszerzenia wiedzy warsztatowej oraz pogłębionej refleksji.

Dużą wagę przywiązujemy do formacji duchowej naszych członków, szczególnie młodych adeptów dziennikarstwa, integrując środowisko wokół ważnych wydarzeń o charakterze religijnym. Jeżeli nawet uznamy, że termin „katolickie media” jest synonimem medialnego getta, to już termin „katoliccy dziennikarze” nie stwarza takiego wrażenia. Coraz więcej dziennikarzy mediów świeckich, nawet tych z głównego nurtu, przyznaje się do wiary katolickiej i odwołuje się do etyki chrześcijańskiej. Skupienie ich w ramach naszego stowarzyszenia pozwoli na zachowanie i stopniowe rozszerzanie reprezentatywnego głosu katolików w polskich mediach, a to z kolei przełoży się, w moim przekonaniu, na stopniowe polepszenie jakości oferty medialnej.

– W spotkaniu dziennikarzy na Jasnej Górze uczestniczył także red. Krzysztof Skowroński, prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Czy to zapowiedź szerszej współpracy obu stowarzyszeń?

– Tak, rzeczywiście. Zamierzamy zintegrować nasze działania wokół imprez o charakterze kulturalnym oraz wspólnie promować i wspierać lokalne niezależne media. Naszym głównym zadaniem jest niedopuszczenie do dalszej degradacji małych niezależnych czasopism regionalnych, które w mojej ocenie stanowią główną podporę otwartej i rzetelnej debaty publicznej. Te media to klucz do polepszenia jakości polskiej demokracji, zwłaszcza w obliczu licznych patologii w działalności samorządów lokalnych. To media „małych ojczyzn” kształtują patriotyzm lokalny i uczą młodych Polaków postawy obywatelskiej. Niestety, bardzo często nie wytrzymują konkurencji z hojnie dotowanymi przez władze samorządowe czasopismami o charakterze bardziej propagandowym niż informacyjnym.

– Jak w dobie tabloidyzacji mediów, wobec nieustannej pogoni za sensacją i skandalem, wyłowić to, co jest w nich prawdziwe i ważne, co służy dobru człowieka?

– Wszystko zależy od kondycji duchowej i intelektualnej odbiorców mediów. Jeśli w najbliższym czasie nie przywrócimy w Polsce klasycznych metod nauczania i wychowywania młodego pokolenia w duchu katolickim i patriotycznym, to doczekamy się społeczeństwa całkowicie nieprzystosowanego do selektywnego odbioru informacji, którym będzie można manipulować w dowolny sposób. Dlatego tym bardziej należy cenić takie inicjatywy, jak warsztaty dziennikarskie, które organizuje Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu. Takich działań powinno być o wiele więcej, jest na to duże zapotrzebowanie społeczne. To wspaniały przykład, jak skutecznie i w atrakcyjny sposób uwrażliwić młodych Polaków na zagrożenia związane z mediami i nauczyć krytycznego na nie spojrzenia.

Pragnę jednocześnie zwrócić uwagę na współczesne wymogi przekazywania informacji, by była ona atrakcyjna i wartościowa dla odbiorcy. To wyzwanie, z którym musi się zmierzyć każda redakcja. W dziennikarskiej pogoni za sensacją i skandalem nie doszukiwałbym się jedynie negatywnych intencji. Ujawnianie skandali w kręgach władzy jest misją każdego dziennikarza. Proszę zwrócić uwagę, że tzw. afera taśmowa odkryła wiele skandalicznych zachowań ludzi władzy i ujawniła wiele sensacyjnych informacji na temat patologii w funkcjonowaniu państwa. Ten przekaz niósł ze sobą określone wartości, z których najważniejsza jest troska o Polskę.