Dwaj Bryllujący

O spotkaniu zadecydował przypadek, choć Marcin Styczeń sądzi, że spotkali się nie bez powodu. Po którymś występie – koncertował wtedy z płytą „Pieśń o Bogu ukrytym”, do słów Karola Wojtyły – ktoś do niego podszedł i zaproponował. A może zrobiłby pan coś do wierszy Brylla?

Nie lubi takich sugestii, ale tę polubił. „Bryll? A dlaczego Bryll?” – pomyślał. – Pamiętałem go ze szkoły jako pomnikowego poetę. Znałem kilka najbardziej znanych wierszy, ale bliżej jego twórczości nie – mówi.

Gdy jednak poczytał, okazało się, że wiersze Brylla są takie, jakich szukał. – Wątki egzystencjalne i ewangeliczne podejmuje w niebanalny sposób, z perspektywy, z której rzadko są podejmowane. Żaden ksiądz nie napisałby tak jak Ernest Bryll – ocenia Styczeń.

Co się z nami stało

Kiedy kilka lat temu po raz pierwszy w domu Bryllów w Warszawie pojawił się Styczeń, szybko obaj: poeta i pieśniarz poczuli artystyczną chemię. Styczeń przyszedł z gitarą i zagrał autoironiczny wiersz Brylla „Oj, gębo moja” („… zbyt smutny jęzor ci urósł”), w którym poeta pokazuje wielki dystans i do siebie, i do świata. A Bryllowi – od pierwszego wysłuchania – się spodobało.

Panią domu Bryllów jest żona poety, Małgorzata Goraj-Bryll: to ona ludzi przyjmuje i karmi ich. Dom jest otwarty, można tam spotkać wielu ludzi: różnych profesji, z różną historią, czasem trudną, pokręconą, których pani Małgorzata przygarnęła. Dlatego poeta nie bez powodu nazywa swoją żonę Madonną od popaprańców.

Żona poety zna ich piosenki, dopinguje, ale nie poucza. Jak jej coś nie pasuje, mówi wprost. – Najczęściej, że coś jest przegadane – wyjaśnia Styczeń. – Czasami ostrzega: pilnuj Ernesta, żeby się za bardzo nie rozgadał, bo jak mu się pozwoli, to cały koncert przegada. Nie będzie czasu na piosenki.

Dla Stycznia dom Bryllów jest miejscem mistycznym. – Tam to, co codzienne, spotyka się z wiecznym. Trudno byłoby znaleźć drugie takie miejsce w Warszawie – mówi.

– Kiedyś przyszedł do mnie młody chłopak, którego znałem słabo jako dziennikarza, i powiedział: chcę śpiewać pana wiersze – wspomina Ernest Bryll. – Zaśpiewał dwa moje wiersze ze swoją muzyką. Dobrze to zabrzmiało, dlatego spytałem, jakie jeszcze wiersze wybrał i co chciałby w piosenkach powiedzieć.

– Mówiłem chyba zawile, Ernest nagle przerwał mi: – Wiesz, to chyba sprowadzałoby się do pytania: „Co się z nami stało” – opowiada Marcin Styczeń. – I rzeczywiście w tekstach tych wierszy, a później piosenek, pytamy we dwóch o kondycję człowieka na progu XXI wieku. Pytamy, co dalej, co zyskaliśmy, co straciliśmy, a czego nam brakuje.

Szczere łzy

Kiedy Marcin Styczeń wybiera wiersze Brylla, robi to intuicyjnie. Odbiera poezję emocjonalnie, szuka treści, które go głęboko poruszają. Bo jeśli jakiś wers, zwrot zatrzęsie nim, to jak zaśpiewa, będzie w stanie poruszyć także swojego odbiorcę. Wtedy i on zastanowi się, co się z nami stało, że – jak pisze poeta – „nawet letni być nie umiemy”? Że nie wiemy już, kim jesteśmy, bo „sfałszowano nas bardzo dokładnie”. Co się z nami stało, że „zamieniliśmy skrzydła na fraki”? Że nawet płakać nie umiemy, bo zapomnieliśmy, że „łzy muszą być szczere”.

Takie wersy trafiają do Stycznia. Wtedy muzyka do słów pisze się sama. Choć do tych wierszy nie jest łatwo ją skomponować. Wiersze Karola Wojtyły, arcytrudne do skomponowania muzyki, o nieregularnej formie, stanowiły dobre przetarcie przed Ernestem Bryllem. Bryll w porównaniu z Wojtyłą jest bardziej rytmiczny, co ułatwiało pracę Styczniowi, ale też nieco go ograniczało. Trzeba było słuchać wewnętrznego rytmu wiersza, żeby nie przeszkodzić w dotarciu do słuchacza.

W układach Brylla i Stycznia jest trochę relacji mistrz-uczeń (bo tak musi być, gdy artystów dzieli ponad 40 lat życiowych i artystycznych doświadczeń) i trochę relacji jak między poetą-twórcą słów a kompozytorem-twórcą muzyki. Ale przede wszystkim partnerstwa, które pogłębia się w czasie wspólnych występów.

– Gdyby ważne były tylko słowa i melodia, to zakończylibyśmy współpracę po pierwszej płycie – zastrzega Styczeń. Byłoby tylko „Bryllowanie”, tymczasem właśnie wyszedł album CD i DVD „Bryllowanie Live”, zapis koncertu z warszawskiego Teatru Polonia, na którym znalazły się oprócz piosenek, także wiersze czytane przez poetę, a także wspólne śpiewanie. – Bryll zadebiutował wtedy jako wokalista – mówi półżartem Styczeń.

Tacyśmy zwycięscy

Styczeń mieszka niedaleko Bryllów, dlatego często do nich wpada. A że w ich otwartym domu (a także w ekipie koncertowej) bywają też ludzie z pokolenia trzydziestolatków, wynikają z tego ciekawe rozmowy. Nagle okazuje się – ku zaskoczeniu poety – że to, o czym pisze, także dla nich bywa ważne.

– Cieszy mnie to, choć nie cieszy, że rzeczywistość aż tak bardzo się nie zmieniła od czasów, kiedy pisałem o tym wiersze – mówi. – Myślałem, że dotyczyło to mojego pokolenia, zamierzchłej rzeczywistości. Oni wyprowadzają mnie z błędu.