wiara.pl

prasa

Wiara:
- Kościół
- Liturgia
- Biblia
- Papież
- Ekumenizm
- Religie
Do czytania:
- Info
- Prasa
- Kultura
- Nauka
- Gość Niedzielny
- Mały Gość
Dla ludzi:
- Rodzina
- Forum
- Czat
- Blog
- Zapytaj
- Spotkania
Usługi:

Edukacja wychowująca w służbie prawdy

Cywilizacja 38/2012

W Powszechnej encyklopedii filozofii czytamy, iż „edukacja”, to wyprowadzanie człowieka ze stanu niższego do wyższego – ze stanu natury do stanu dojrzałości. Poprzez edukację człowiek ma zaktualizować swe predyspozycje (fizyczne, intelektualne, estetyczne, moralne i religijne), by ostatecznie (także przez samowychowanie) osiągnąć pełnię człowieczeństwa . Edukacja ma również aspekt aksjologiczny, w niej bowiem znajdujemy wychowawcze wymiary związane z wydobywaniem z człowieka tego, co najlepsze, co naturalnie przyrodzone, co potrzebuje odkrycia, nazwania i urzeczywistnienia.

Wyznawanie jasno określonej wiary, zgodnej z credo Kościoła, jest często określane jako fundamentalizm. Natomiast relatywizm, to znaczy poddawanie się «każdemu powiewowi nauki», jawi się jako jedyna postawa godna współczesnej epoki. Tworzy się swoista dyktatura relatywizmu, który niczego nie uznaje za ostateczne i jako jedyną miarę rzeczy pozostawia tylko własne ja i jego zachcianki”^[21]. Nowa utopia, pełna negacji i sprzeczności, pogardy dla wiary i praw Boskich, choć demokratyczna, odrzuca światło rozumu i szacunek dla uniwersalnych wartości, w tym naturalnych reguł wpisanych w serce każdego człowieka. Inicjuje marsz ludzkości w kierunku zakamuflowanego totalitaryzmu^[22]. Nowe zagrożenie wymaga mobilizacji szczególnie nauczycieli-wychowawców, którzy będą świadkami prawdy, dla których praca nie będzie rzemiosłem, ale pasją – powołaniem realizowanym w duchu społecznej misji. Bycie nauczycielem na miarę potrzeb XXI w., to służba każdemu, kto się zagubił, kto potrzebuje pomocy i szuka prawdy. Współcześnie samo wykształcenie już nie wystarcza. Wprawdzie daje kapitał umiejętności intelektualnych, ale zawodzi brakiem społecznych i wspólnotowych zdolności. Niewątpliwie potrzeba dziś nauczycieli mądrych, którzy wsparci na prawdzie i fundamentalnych wartościach wierzą w sens swojej pracy, mają wolę i determinację być z młodzieżą i dla niej, przyjmują twórczą postawę wobec problemów, a przy tym są zwyczajnie pogodni i uśmiechnięci^[23]. Dodatkowo, każdy nauczyciel powinien poszerzać i pogłębiać swe kompetencje aksjologiczne – respektować własną i cudzą godność, posiadać wysokie aspiracje kulturowe, nieustannie doskonalić się jako człowiek i mistrz w zawodzie, w tym autentycznie troszczyć się o dobro, prawdę i piękno w sobie i w uczniach^[24]. Tischner zauważał w tym względzie: „Jednego nam tylko trzeba: nie zapomnieć, że w każdym cichym «powinienem» brzmi zniewalające zaproszenie, abyśmy uwolnili się od tego, co nieludzkie, a stali się pełnymi ludźmi. Po prostu prawdziwymi ludźmi”^[25]. Konsekwencją wypracowanych postaw i nabytych kompetencji są stwarzane przez nauczyciela na lekcji sytuacje aksjologiczne, w których uczniowie wskażą i opowiedzą się za wartościami^[26]. W ten oto sposób, choć żmudna, ale wykonywana z pasją i zaangażowaniem praca nauczyciela, wszczepia w serca uczniów nadzieję i pewność, że poszukiwanie obiektywnej prawdy ma sens, że porządek prawa naturalnego uszlachetnia, a edukacja to ważna i skuteczna droga do samopoznania i samorealizacji. Odpowiedzialność nauczyciela za wizję rozwoju wychowanka jest wyjątkowa. W zaistniałej relacji nauczyciel o tyle staje się mistrzem, o ile sam stosuje mądrość innym przekazywaną, wymaga od siebie i daje podstawy zdrowej wiary w siebie^[27].

Diagnoza wnioskująca

W obliczu ścierających się ideologii: postmodernistycznej i neoliberalnej, w dobie szerzącego się relatywizmu, warto pamiętać o niedocenianej filozofii realistycznej w edukacji, o personalizmie, w świetle którego nauczyciel i uczeń to dwa osobowe podmioty. W tym kontekście optyka wychowawcza skupia się na realistycznej antropologii personalistycznej i jej głównym owocu – integralnej koncepcji człowieka jako osoby. Powrót do niej, szczególnie w przestrzeni edukacji, jest dziś kategorycznym wezwaniem do „obrony i ratunku człowieka w człowieku”^[28]. Co więcej, aksjologiczne dylematy i ambiwalencje współczesności nie mogą przestraszyć heroldów prawdy. Nauczyciel nie może uciec do „kryjówki” podręcznikowej wiedzy i „bezpiecznego” werbalizmu. On jest wszak odpowiedzialny za wychowanka – nie tylko za to, czego nauczy, ale również za to, czego nie nauczy^[29].

^[1]Zob. K. Olbrycht, Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby, wyd. 2, Katowice 2002, s. 103.
^[2] Zob. W. Pasterniak, O pedagogice wyższych stanów świadomości, Zielona Góra 2003, s. 75.
^[3] Zob. M. Łobocki, Wychowanie moralne w zarysie, Kraków 2002, s. 77.
^[4] Zob. S. Litak, Historia wychowania, t. 1: Do Wielkiej Rewolucji Francuskiej, Kraków 2004, s. 25.
^[5] Grecki termin kalos (piękny) określał przymioty ciała osiągnięte dzięki ćwiczeniom cielesnym i treningowi sportowemu, zaś agathos (dobry) zalety duchowe – cnotę, szlachetność oraz osiągnięte siłą woli umiarkowanie i powściągliwość. Rozum i dusza pełniły nadrzędną rolę nad ciałem, jednak kształtowanie piękna cielesnego było wartością, o którą należało dbać. Powszechnie więc uważano, że sama dzielność i sprawność fizyczna nie wystarcza dla doskonałości człowieka, jeżeli w parze z nią nie idzie piękność moralna, szlachetność duchowa i doskonałość intelektualna. Zob. P. Jaroszyński, Kalokagathia, w: Powszechna encyklopedia filozofii, red. nacz. A. Maryniarczyk, t. 5, Lublin 2004, s. 444–447; W. Jaeger, Wczesne chrześcijaństwo i grecka paideia, przekł. K. Bielawski, Bydgoszcz 1997; tenże, Paideia. Formowanie człowieka greckiego, przeł. M. Plezia, H. Bednarek, Warszawa 2001.
^[6] Zob. G. L. Gutek, Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, przekł. A. Kacmajor, A. Sulak, Gdańsk 2003; M. Wasilewski, Paideutyka Protagorasa i Platona, Poznań 2007.
^[7] Cyt. za: P. Vardy, P. Grosch, Etyka. Poglądy i problemy, przeł. J. Łoziński, Poznań 1995, s. 46.
^[8]Zob. tamże, s. 46–47.
^[9] Św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 13: Prawo, przeł. P. Bełch, London 1985, I–II, q. 91, a. 2.
^[10] Zob. É. Gilson, Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, przekł. J. Rybałta, Warszawa 1960, s. 370–371.
^[11] Zob. J. Tischner, Jak żyć?, wyd. 2, Wrocław 1997, s. 19–22.
^[12] Zob. M. A. Krąpiec, Prawda – dobro – piękno jako wartości humanistyczne, w: Wezwani do prawdy i miłosierdzia, pod red. B. Bejze, Warszawa 1987, s. 13–14; S. Kowalczyk, Podstawy światopoglądu chrześcijańskiego, Warszawa 1979, s. 173.
^[13] Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994, par. 1956.
^[14] Plutarch, De liberis educandis [online], [dostęp: 5 IX 2011], dostępny w Internecie: <http://books.google.pl/books?id=Yjs8AAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=De+liberis+educandis&hl#v=onepage&q&f=false> [tłum. R. Czupryk].
^[15] Arystoteles, Zachęta do filozofii, przeł. K. Leśniak, Warszawa 1988, frg. 110.
^[16] Zob. L. A. Seneka, Myśli [online], [dostęp: 6 IX 2011], dostępny w Internecie: <http://www.scribd.com/doc/2072988/Seneka-Myli>.
^[17]Cyt. za: M. A. Krąpiec, Bardziej być, Lublin 2006, s. 76.
^[18]Zob. Arystoteles, O duszy [online], [dostęp: 6 IX 2011], dostępny w Internecie: <http://www.scribd.com/doc/13891552/Arystoteles-O-duszy>; tenże, Etyka Nikomachejska [online], [dostęp: 6 IX 2011], dostępny w Internecie: <http://www.scribd.com/doc/16242832/Arystoteles-Etyka-Nikomachejska>.
^[19] Zob. M. A. Krąpiec, Ja – człowiek, wyd. 5 popr., Lublin 1991, s. 101–391; A. Maryniarczyk, Zeszyty z metafizyki, t. 3: Realistyczna interpretacja rzeczywistości, Lublin 1999, s. 89–100.
^[20]Zob. J. Ratzinger, Wiara, prawda, tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata, tłum. R. Zajączkowski, Kielce 2004; R. de Mattei, Dyktatura relatywizmu, przeł. P. Toboła-Pertkiewicz, E. Turlińska, Warszawa 2009.
^[21] J. Ratzinger, Ku „dojrzałości” wiary w Chrystusa. Homilia kard. J. Ratzingera podczas mszy św. „pro eligendo Romano Pontifice”, 18 IV 2005 [online], [dostęp: 6 IX 2011], dostępny w Internecie: <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/inne/ratzinger_proeligendo_18042005.html>.
^[22] „Historia uczy, że demokracja bez wartości łatwo się przemienia w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm” (Jan Paweł II, Encyklika Veritatis splendor [online] nr 101, [dostęp: 6 IX 2011], dostępny w Internecie: <http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/encykliki/veritatis_3.html#m3>).
^[23] Zob. Zob. P. Woźniak, Jakiego nauczyciela potrzebuje młodzież?, „Wychowawca” (2010) nr 10, [online], [dostęp: 8 IX 2011], dostępny w Internecie: <http://www.prasa.wiara.pl/doc/656145.Jakiego-nauczyciela-potrzebuje-mlodziez>.
^[24] Zob. E. Kobyłecka, Kompetencje aksjologiczne nauczycieli jako problem społeczny, w: Arytmia egzystencji społecznej a wychowanie, red. T. Frąckowiak, Warszawa 2001, s. 509-520.
^[25] J. Tischner, Jak żyć?, s. 10.
^[26]Zob. M. Gołaszewska, Istota i istnienie wartości. Studium o wartościach estetycznych na tle sytuacji aksjologicznej, Warszawa 1990, s. 11.
^[27] Zob. P. Woźniak, Jakiego nauczyciela potrzebuje młodzież?, „Wychowawca” (2010) nr 10, [online], [dostęp: 8 IX 2011], dostępny w Internecie: <http://www.prasa.wiara.pl/doc/656145.Jakiego-nauczyciela-potrzebuje-mlodziez>.
^[28] M. A. Krąpiec, Mieć świadomość celu wychowania, w: Etos nauczyciela, „Zeszyty edukacyjne” (2005) nr 3, s. 12–16.
^[29] Zob. Cz. Banach, Edukacja, wartość, szansa. Wybór prac z lat 1995–2001, Kraków 2001, s. 343.