Sieci zastawione w sieci

40 godzin przed ekranem

Mediatyzacja życia rodzinnego jest faktem. Komputer czy tablet to zabawki coraz młodszych pociech. Kontakt z telewizją mają już niemowlęta. – Codzienna, wielogodzinna obecność dziecka w świecie multimediów zmusza do refleksji. Podstawowe pytanie brzmi: Jakie miejsce zajmuje dziecko w tym świecie i kim ono się staje? – mówi Małgorzata Więczkowska, pedagog i medioznawca.

Odpowiedź na to pytanie jest wstępem do medialnej edukacji rodziców i przygotowania ich do oceny i dobrego wyboru programów telewizyjnych i stron internetowych, które są oglądane w ich domu.

Jednak wygląda na to, że większości z nas daleko do świadomej selekcji przekazu medialnego. W wielu domach telewizor włączony na telewizję śniadaniową nie gaśnie do późnej nocy. Równolegle świeci się ekran komputera, niezbędny, by trochę posurfować lub spędzić trochę czasu przy pasjonującej grze. Małgorzata Więczkowska przytacza wyniki badań: młodzi ludzie spędzają przeciętnie 20 godzin w tygodniu przed ekranem telewizora lub komputera. Niektórzy nawet 40 godzin i więcej. – Te dane już nie alarmują, one przerażają – komentuje.

Wychowanie małego człowieka jest wypadkową wpływów domu rodzinnego, szkoły, grupy rówieśniczej oraz mediów. Skoro dzieci i młodzież spędzają coraz więcej czasu przed jednym z trzech ekranów: komputera, telewizora lub telefonu komórkowego, oddziaływanie mediów na młodego odbiorcę wzrasta z oczywistą szkodą dla pozostałych środowisk wychowawczych.

Trująca medialna papka

Na przełomie ubiegłego i obecnego roku w siedzibie naszej redakcji odbył się cykl warsztatów edukacyjno-medialnych adresowany do rodziców, katechetów i nauczycieli. Prowadziła je Małgorzata Więczkowska, która jest m.in. autorką książki: „Co wciąga Twoje dziecko?”. Zasadnicza myśl łącząca te spotkania brzmiała: „Nie pozwólmy, aby nasze dziecko było odbiorcą treści, w których jest ono przedmiotem, a nie podmiotem, bezbronnym obiektem manipulacji i zabiegów, które mają na celu wychowanie bezkrytycznego konsumenta medialnej papki oraz produktów związanych z okołomedialnym biznesem”. Tę zasadę warto mieć w pamięci.

– Dziecko nie ma jeszcze do końca ukształtowanej sfery poznawczej i uczuciowej, jest odbiorcą mało krytycznym i silnie angażującym się emocjonalnie – podkreśla ekspertka. – Wszystkie prezentowane przez media treści: ważne i błahe, zabawne i tragiczne, płytkie i głębokie, mają w odbiorze dziecka charakter równorzędny, nie są bowiem poddawane przez nie selekcji, klasyfikacji i wartościowaniu.

Niestety, współczesne dzieci chętniej bawią się na podwórku wirtualnym niż realnym, co potwierdzają badania, choćby te przeprowadzone na grupie 500 gimnazjalistów w Łodzi. Aż 75 proc. z nich odpowiedziało, że wolny czas spędza najchętniej przed jednym z domowych ekranów.

Wirtualna piaskownica czy bagienko?

Konieczne jest krytyczne spojrzenie na ofertę wirtualnego podwórka, na którym bawią się dzieci. Trudniej tam znaleźć treści wychowawcze i edukacyjne czy mądrą rozrywkę. Łatwiej o przemoc i agresję, teksty i podteksty erotyczne, treści ze sfery magii, okultyzmu i wróżbiarstwa. Bo wielu nadawców kieruje się zasadą: „Im więcej zła, tym lepiej”. – Do 18. roku życia młody widz obejrzy 8 tys. ekranowych morderstw i 100 tys. różnych ataków przemocy – alarmuje Małgorzata Więczkowska i podkreśla, że przemoc i agresja na ekranie, serwowanie zamiast dobranocki – koszmarnocki powodują stopniowe zatarcie wrażliwości odbiorcy na zło i wyrządzaną krzywdę, rodzą sytuacje lękowe i nerwicowe.

Równie niebezpieczne jest zjawisko seksualizacji przekazu medialnego, widoczne w filmach, reklamach, teledyskach, a nawet kreskówkach dla najmłodszych. Prowadzi ono do erotyzacji wyobraźni dziecka i młodego człowieka, zatarcia poczucia wstydu i uruchomienia mechanizmów wczesnej inicjacji seksualnej.

Małgorzata Więczkowska zwraca uwagę rodziców na mangę i anime – coraz popularniejsze komiksy i filmy rysunkowe, tworzone w charakterystycznym japońskim stylu. Jego wyróżniającymi cechami są duże oczy rysowanych postaci, często nienaturalny kolor włosów oraz silnie zaakcentowane atrybuty kobiecego ciała. Fani mangi i anime mają do dyspozycji specjalne czasopisma, gadżety, gry komputerowe i strony internetowe. Gdy lepiej przyjrzymy się ich zawartości, zauważymy, że często zawierają podteksty erotyczne i treści homoseksualne. Zdarza się, że wypaczają treści ewangeliczne i polską historię. Co więcej – fani mangi i anime organizują w różnych miastach spotkania zwane konwentami, które służą promocji wydawnictw i gadżetów tego gatunku, mają też program rozrywkowo-zabawowy, który często zawiera treści erotyczne. Prasa opisywała przypadki, kiedy organizatorom niektórych konwentów udało się uśpić czujność dyrektorów szkół. Dopiero filmiki nakręcone komórkami podczas zabaw w kisielu i odgrywania obscenicznych scenek pokazały drugie oblicze programu spotkania, zorganizowanego w wynajętej na ten cel na cały weekend szkole.

Nie bądźmy bierni

Wychowanie jest coraz bardziej związane ze znajomością treści przekazów medialnych docierających do dzieci i młodzieży – tego raczej już nie zmienimy. Niestety, nadawcy nie pomagają rodzicom we właściwej ocenie serwowanych treści. Zdawkowe informacje w programach telewizyjnych czy na opakowaniach gier komputerowych, wskazanie wieku dziecka od którego może ono obejrzeć dany film, są złudne. W ocenie treści danego przekazu rodzice są zdani na własną mądrość i muszą dorosnąć do roli selekcjonera oglądanych programów.

– Nie pozwólmy, by życie rodzinne skupiało się wokół odbiornika telewizyjnego, a członkowie rodziny – zamiast rozwijać wzajemne relacje, pozwalali, by elektroniczny intruz okradał ich dom z dialogu – podkreśla medioznawczyni.

Dziecko potrzebuje kontaktu z rzeczywistością i do 3. roku życia nie powinno wcale oglądać telewizji, nieco starszym można pozwolić na obecność przed ekranem przez pół godziny dziennie. Czas ten można stopniowo zwiększać, ale dla młodzieży powyżej lat 16 nie powinien on przekraczać dwóch godzin dziennie. Dzwonkiem alarmowym powinno być, kiedy dziecko zarywa noce, by pograć w gry czy pooglądać strony w Internecie.

Niezbędnik wiedzy mądrego rodzica to m.in. warsztaty zorganizowane w naszej redakcji, dostępne jeszcze w Internecie, to także wspomniana książka i inne publikacje. Warto postudiować internetowe serwisy dla rodziców i nauczycieli, np. www.edukacjamedialna.pl . Jedno jest pewne, nie można pozwolić, by nadawcy przekazu medialnego byli w naszym domu sternikami prowadzącymi odbiorców na manowce.