Prawo naturalne wobec wielkiej próby. Spór o aborcję i antykoncepcję – Quaestiones disputatae

Już ok. 150 lat temu, za czasów Piusa IX, teologowie papiescy rozpatrywali sprawę etyczności regulacji poczęć, opierając się na okresach niepłodnych. Po wahaniach uznali tę metodę za dopuszczalną, co było przełomem w dotychczasowej postawie Kościoła. Znane w różnych kulturach skuteczne metody unikania poczęć były bowiem ongiś proponowane również w Europie przez katarów i bezwzględnie zwalczane przez Kościół. Było to również treścią zażartej walki z czarownicami. Nie wchodząc w szczegóły tego bardzo złożonego problemu, można powiedzieć, że porządne rozpoznanie i zrozumienie kondycji współczesnego małżeństwa, związanego z oczywistym i nieodwołalnym zerwaniem ścisłego związku współżycia seksualnego z rodzicielstwem (przez kilka tysięcy lat był on dla ludzi oczywisty), pozwoliłoby uniknąć ludziom wielu cierpień i dramatycznych nieporozumień.

Nie będzie to, jak sadzę, możliwe bez przemyślenia na nowo pojęcia „natura” w przypadku kondycji ludzkiej i przyjęcia, że naturą człowieka jest również jego kultura.

Myślę, że u źródeł głębokiego nieporozumienia w tej sprawie leżą m.in. dwa problemy. Pierwszy – to słuszna decyzja Piusa IX w sprawie korzystania z okresów niepłodnych. Było to dużo ważniejsze od promocji prezerwatyw, jako zaakceptowanie oderwania współżycia od prokreacji. Drugi problem – to niezrozumienie, a nawet zakwestionowanie, zasadniczej decyzji Soboru (w „Gaudium et spes”) zrównania dwóch głównych celów małżeństwa: prokreacji i wychowania dzieci oraz miłości i wzajemnego wspierania się małżonków. W tym drugim przypadku w myśleniu kościelnym wciąż dominuje biologizm i celowość fizjologiczna. Uznaje się, że to one określają naturalną kondycję człowieka. Odpowiadało to tej kondycji – być może – jeszcze tysiące lat temu, ale gdy człowiek stopniowo przekształcał się w osobę o coraz bogatszych i bardziej złożonych odniesieniach uczuciowych i moralnych znaczenie współżycia seksualnego dla poziomu relacji osobowych w małżeństwie autonomizowało się, coraz bardziej rosło i dalej będzie rosło, a płodność przecież nie wzrośnie, chociaż zadania wychowawcze nie maleją. Rozpaczliwa obrona celowości fizjologicznej we współżyciu małżeńskim jest przyczyną jednej z największych porażek Kościoła w ostatnich pokoleniach.

Aby nie było wątpliwości – jestem zdecydowanym zwolennikiem tzw. metod naturalnych. Poznałem osobiście dr. Billingsa i wręcz zapaliłem się do jego metody rozpoznawania okresów płodności. Sądzę jednak, że metody naturalne można i powinno się promować w dwojaki sposób. Po pierwsze jako metody zdrowe, ekologiczne. Człowiek odszedł już w wielu przypadkach od swych biologicznych uwarunkowań, ale powinien swą fizjologię szanować i chronić. Zwracam uwagę, że nasze nogi potrzebne nam i wspaniale rozwinięte, gdy przez setki tysięcy lat uganialiśmy się po sawannach, dziś w tym kształcie nie są nam potrzebne, ale lubimy je i szanujemy, a nawet uprawiamy joging. Po drugie – według niemieckiego teologa Fr. Boeckle – należy proponować metody naturalne nie jako wymóg prawny, doktrynalny czy moralny, ale jako model wiodący lepszego układu (Leitbild). Rozwój zrównoważony (soustainable) będzie prawdopodobnie promował metody naturalne, a odradzał antykoncepcję hormonalną czy chemiczną zagrażającą równowadze organizmu.

Z reguły każde osiągnięcie człowieka pociąga za sobą jakieś koszty i zagrożenia. Nie uniknęła ich antykoncepcja, a także metody naturalne. Jednego jestem pewien: absurdem jest odchodzenie ludzi od Kościoła, a nawet jakby ich wypędzanie pod znakiem prezerwatywy.