O „konserwatywnej” spowiedzi indywidualnej

„Konserwatysta, konserwatysta!” – jeden z moich współbraci, naśladując dziecko, żartował sobie ze mnie. Wyszliśmy z przyjęcia, na którym pewna dostojna pani, bywająca w obcych krajach, zapytała mnie o absolucję generalną. „Wie ojciec, na Zachodzie to tak sympatycznie i szybko robią – uzasadniała – a u nas te kolejki, kolejki…”.

Gdy wyraziłem inne zdanie, napiętnowała mnie jako konserwatystę. W sumie nie było to jeszcze najgorsze określenie. Mogła jeszcze gorzej, byłem jej wdzięczny, że nie chciała. Przynajmniej nie doszło do bezowocnej utarczki słownej. Ale nie to bynajmniej jest najważniejsze. Sądzę, że wiele osób może zadawać sobie podobne pytanie, zatem warto się przez moment nad nim zastanowić.

Forma zwyczajna

Trzeba zacząć – jak zwykle zresztą – od Chrystusa. Wspominałem już w poprzednim tekście z tego cyklu, że to właśnie Zbawiciel powierzył Kościołowi władzę odpuszczania grzechów (J 20, 23). W Kościele rozumienie sposobu korzystania z tej władzy się zmieniało. Zmiany dotyczyły zarówno częstotliwości korzystania z tejże władzy odpuszczenia grzechów popełnionych po chrzcie świętym, odprawiania pokuty, jak i formy jego celebrowania.

Ostatecznie to tylko Kościół, a w nim najwyższy urząd – Ojciec Święty, który stoi na straży wierności nauce Chrystusa, może rozstrzygać, jak powinna być wykonywana władza odpuszczania grzechów. Kościół ustala też, jak należy godziwie celebrować sakrament pokuty. I to Kościół ustalił ( stwierdza to jasno kan. 960 Kodeksu Prawa Kanonicznego), że obecnie zwyczajną formą sakramentu pokuty jest albo spowiedź indywidualna jednego penitenta, albo nabożeństwo pokutne, w którym uczestniczy wielu penitentów, ale każdy indywidualnie wyznaje swoje grzechy wobec spowiednika. Uznanie spowiedzi indywidualnej za zwyczajną formę sakramentu pokuty wynika zresztą z wcześniejszych ustaleń Kościoła.

Już w starożytnym Kościele, choć za niektóre najpoważniejsze grzechy odbywano publiczną pokutę, to jednak wyznawano je indywidualnie i również indywidualnie każdy penitent otrzymywał rozgrzeszenie. W XIII wieku IV Sobór Laterański ustanowił, jako obowiązek każdego wiernego, spowiedź indywidualną przynajmniej raz w roku. Sobór Trydencki, który podczas XIV sesji zajął się sakramentem pokuty stwierdził, że grzechy należy wyznawać wobec tego, kto posiada władzę ich odpuszczania.

Co więcej, grzechy ciężkie należy wyznawać „każdy osobno, a nie jedynie ogólnie i to wraz z okolicznościami”. Skoro takie są ustalenia Kościoła, to należy się do nich stosować, a obowiązek posłuszeństwa spoczywa w pierwszym rzędzie na spowiednikach. Jeśli zatem dla kogoś takie posłuszeństwo jest konserwatyzmem, to już jego problem, ja bynajmniej traktuję je jako wyraz mojej odpowiedzialności oraz świadomości, że należę do Kościoła powszechnego, a nie do kościółka, który będę tworzył według własnego widzimisię.

Forma nadzwyczajna

Skoro tak, to dlaczego w ogóle wprowadzono formę nadzwyczajną, czyli rozgrzeszenie wielu penitentów bez spowiedzi indywidualnej. Samo określenie wiele podpowiada. Otóż w życiu Kościoła mogą wystąpić sytuacje nadzwyczajne, gdy forma zwyczajna sakramentu pokuty nie będzie możliwa do zastosowania.

Opisuje je kan. 961 oraz dokumenty kościelne nakazujące jego wierne przestrzeganie. Wspomniany przepis przewiduje dwie takie sytuacje: zagrożenie życia wiernych i brak czasu, aby kapłani wyspowiadali wszystkich wiernych, bądź „poważna konieczność, a mianowicie kiedy z uwagi na liczbę penitentów nie ma dostatecznie dużo spowiedników do należytego wyspowiadania każdego z osobna w odpowiednim czasie, na skutek czego penitenci bez własnej winy muszą pozostawać przez długi czas bez łaski sakramentalnej albo Komunii świętej”.