Ta sama krew cię skropiła…

W powstaniu styczniowym miał w klasztorze swój sztab gen. Marian Langiewicz, za co Rosjanie zemścili się kasacją klasztoru. Przerobili go na ciężkie więzienie. Do dziś w niektórych zakonnych drzwiach widać więzienne judasze. Jednak to Niemcy dokonali tu niewyobrażalnej wręcz zbrodni – pod koniec II wojny światowej zagłodzili na Świętym Krzyżu 8 tys. rosyjskich jeńców. Przypadki kanibalizmu karali rozstrzelaniem.

Drogi i dróżki wiodą do Krzyża

Na Święty Krzyż można dotrzeć na dwa sposoby. Najsłynniejsza jest Droga Królewska, wiodąca od miejscowości Słupia Nowa. Wąska ścieżka wiedzie wśród łąk i wzgórz, które tworzą cudowną oprawę dla łagodnie pofalowanego krajobrazu. Druga droga prowadzi od Jodłowego Dworu i Krzyży Katyńskich przez sędziwy las, nieco mroczny i rozłożysty, szeroką asfaltową drogą. Po obu stronach kawałek staropolskiej puszczy, który daje wyobrażenie o tym, że Emeryk mógł tu rzeczywiście pobłądzić.

Klasztor jest kameralny i przytulny. W części miejsce to należy do Muzeum Świętokrzyskiego, gdzie prezentuje się m.in. pamiątki z czasów przedchrześcijańskich. Przez środek zabytkowych klasztornych korytarzy, sal i kaplic biegnie mur sztucznie dzielący zabudowania na „wasze” i „nasze”.

Zachwyt budzą pamiątki przeszłości. Romańskie okno i romański kamienny mur. Krużganki z wdzięcznym gotyckim sklepieniem, które ufundował król Jagiełło. Pod posadzką niezwykły cmentarz. Nieświadomi pielgrzymi stąpają po grobach tutejszych opatów, zakonników, możnowładców.

Gdy w 1863 r. Rosjanie zamienili część klasztoru na więzienie, jakiś wandal w carskim mundurze kazał zamalować bezcenne freski na ścianach gotyckich krużganków. Na zawsze zabrał oczom potomnych radość z ich oglądania. Ocalał jedynie malutki rysunek zjawiskowej postaci św. Apolonii – patronki aptekarzy, bo benedyktyni słyną przecież z leczniczych mikstur.

Cuda dawne i współczesne

Wyobraźnia pielgrzymów pobudzona opowieściami o tutejszych tajemnicach szuka śladów cudów. Opowieści o cudownych zdarzeniach, mających miejsce na lesistym wzgórzu, liczą nawet kilkaset lat. Przywożono do świątyni ludzi w tzw. trokach, sparaliżowanych, a ci o własnych siłach wracali potem do domów. Księgi klasztorne kryją wiele świadectw, które zapierają dech. Uzdrowienie z chorób, podźwignięcie z martwych, spektakularne nawrócenia. I tak przez setki lat. Współcześnie także dzieją się tutaj cuda, ale jak powtarzają opiekunowie tego miejsca – ojcowie oblaci – cuda o innym charakterze, jakby dostosowane do czasów. Cuda przemiany życia. Na Święty Krzyż często przyjeżdżają ludzie specjalnie po to, by się wyspowiadać, bywa, że z całego życia. To ciche miejsce, z aurą tajemniczości sprzyja zamyśleniu nad celem i sensem życia.

Serce sanktuarium stanowi Kaplica Oleśnickich. Relikwie Krzyża okazywane są pielgrzymom na życzenie. Dla bezpieczeństwa fragmenty krzyża Jezusa podzielone zostały na dwie części. Większa znajduje się w sejfie klasztornym. Pielgrzymom udostępnia się zaledwie jedną cząstkę oprawioną w srebrny krzyżyk. Relikwie oglądał prof. Kurpik, ten sam, który dba o Jasnogórską Ikonę. Okazało się, że w środku jest drewno w bardzo dobrym stanie – co już jest niezwykłe. I jest to drewno z drzewa iglastego. Właśnie na takim, według tradycji, ukrzyżowany został Chrystus.