Nowe wspólnoty, nowy Kościół

Dzisiaj w powszechnym odbiorze Kościół w Polsce daleki jest od takiej otwartości. Wygląda to tak, jakbyśmy się przerazili światem, który nagle wokół nas wyrósł. Po kilku próbach dialogu, postanowiliśmy się od niego odgrodzić. Bardzo często w wypowiedziach ludzi Kościoła padają słowa: „brońmy się", „chrońmy", „nie pozwólmy", „walczmy", „nie dajmy się". Zamiast dialogu jest postawa obronna, zamiast otwartości - formalizm, w którym spotykają się czasem parafianie w kancelarii.

Jest wielu księży i ludzi religijnie zaangażowanych, którzy chcą zmieniać ten wizerunek Kościoła. Kontynuując tę wojenną metaforę, można powiedzieć, że są jak żołnierze, którzy wychodzą z oblężonej twierdzy i na różne sposoby próbują zmierzyć się z zewnętrznym światem.

dojrzewanie

Ruchy i stowarzyszenia świeckich są jedną z dróg kontaktu, rozmową Kościoła ze światem. Dlatego odbijają się w nich wszelkie zmiany warunków tego dialogu. W 1998 r. Jan Paweł II mówił, że po wielkiej eksplozji ruchów, która miała miejsce w latach 70. i 80., nadchodzi dla nich „etap kościelnej dojrzałości". To było wezwanie, by z wiosny Kościoła zrodziły się konkretne owoce. W podobny sposób widzi dzisiejszy Ruch Światło-Życie jego moderator diecezjalny Archidiecezji Krakowskiej ks. Jerzy Serwin: „Dzisiaj jest nas mniej niż przed laty i różne są tego przyczyny, ale w swoich założeniach Ruch miał formować elity. Przed laty ludzie przychodzili na oazę tłumnie głównie po to, żeby pośpiewać i być ze sobą, teraz przychodzą z tymi samymi pragnieniami, choć są bardziej świadomi i oczekują konkretnej formacji. Dojrzewamy jako Ruch, docieramy tego, co jest naszym rzeczywistym charyzmatem".

Ruch Światło-Życie miał czas na to, by okrzepnąć. Pierwsze oazy rekolekcyjne ks. Franciszek Blachnicki zorganizował już w 1954 r. W latach 70. był właściwie jedyną alternatywą dla młodych ludzi, którzy nie chcieli przynależeć do ZMP i ZHP. Potem, w miarę, jak pojawiały się inne ruchy katolickie, liczebność oaz malała. Chociaż nadal jest ich sporo - w tym roku w samych tylko rekolekcjach wakacyjnych wzięło udział ok. trzydziestu tysięcy osób. Jak mówi jednak ks. Serwin, niemal wszędzie, w każdej instytucji, w mediach, grupach zawodowych, można spotkać ludzi, którzy z oazą się zetknęli: „Jedni poszli swoją drogą, inni jakoś w swojej pracy realizują ideały Ruchu, wśród nich podstawowym jest diakonia, czyli służba" - mówi. „Dziwi mnie tylko, że księża proboszczowie za mało korzystają z tej masy ludzi, która przeszła przez formację w Ruchu - dodaje ks. Jerzy. - Oni niekonieczne mają czas i ochotę na to, by zakładać nowe wspólnoty oazowe, ale z pewnością można by ich zaprosić do podjęcia odpowiedzialności za jakiś niewielki odcinek duszpasterstwa parafialnego".

Okres pewnego wyciszenia przeżywa też Odnowa w Duchu Świętym. Choć nadal na czuwania tych wspólnot na Jasnej Górze przyjeżdża ok. 120-150 tys. osób, to jednak członkowie tych wspólnot uważają, że okres entuzjazmu mają już za sobą. Jak mówi Ewa Cudzich-Wolińska z krakowskiej wspólnoty: „Przyszedł czas najtrudniejszy, czas harmonizacji, zespolenia wielu elementów, niekoniecznie pasujących. To jak spór o posłanie do szkół sześciolatków. I zwolennicy, i przeciwnicy mają rację, i jedni, i drudzy też się mylą. Brak na tym gruncie doświadczenia. Są tylko dwa wyjścia - ryzykować lub się wycofać". Pani Ewa została w Odnowie, podobnie jak 17 tys. innych osób, które spotykają się na cotygodniowych spotkaniach. Dariusz Jeziorny, delegat Międzynarodowych Służb Katolickiej Odnowy Charyzmatycznej (ICCRS) dla Europy Wschodniej uważa, że stabilizacja ruchu ma swoje dobre i złe strony: „Te dobre, to coraz większa akceptacja ze strony hierarchii, większa dojrzałość kościelna w Polsce (ok. 35 grup odeszło z Kościoła w latach 90., teraz już od dawna nie mieliśmy takiego przyincydentu), coraz mniej jest szukania sensacji. Te złe, to znudzenie nawet takimi znakami jak uzdrowienia, mniejsza gorliwość i skłonność do poświęceń, i koncentracja na własnych problemach, których Pan nie chce rozwiązać za nas".

Niezależnie od dojrzewania tych ruchów jako całości, w poszczególnych wspólnotach przebija się nowy prospołeczny nurt, a czasem nawet w nich dominuje. Organizuje się np. zbiórki pieniędzy dla potrzebujących, warsztaty psychologiczne, medytacyjne i imprezy kulturalne.

na naszych oczach

Jednocześnie powstają nowe wspólnoty o zasięgu lokalnym, które są odpowiedzią na problemy, z jakimi dana społeczność się boryka. W Polsce wciąż przybywa nowych ruchów. Z jednej strony, jest to efekt spóźnionego przenikania do nas wspólnot, które w latach 70. i 80. powstawały na Zachodzie. Z drugiej natomiast, wygląda to tak, jakbyśmy czuli się ogromnie zagubieni w nowych czasach, w których wszystko, począwszy od własnej tożsamości, przez rodzinę po życie społeczne, trzeba sobie zdefiniować na nowo. Nie radzimy sobie z tym i szukamy wsparcia - jeśli zaoferuje nam je ktoś w Kościele, pójdziemy tam. Jeśli go tam nie znajdziemy, to pójdziemy gdzie indziej.

Jeszcze na III Ogólnopolskim Kongresie Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich w 2005 r. o. Adam Schulz SJ, przewodniczący Rady Ruchów Katolickich wskazywał, że głównym problemem ruchów jest bierność, brak zaangażowania w sprawy społeczne i traktowanie wspólnoty jako odpoczynku od świata. Dziś można zaobserwować, że akcent w wielu wspólnotach został przeniesiony na sprawy społeczne. Jesteśmy więc świadkami jakiejś zmiany.

Niezmiernie trudno - choć pokusa jest duża - rozstrzygnąć, co jest skutkiem, a co przyczyną, co powinno nas cieszyć, a co niepokoić. Czy Kościół zmienia się dlatego, że zmienili się ludzie, czy też na odwrót? Czy to dobrze, że ludzie Kościoła wychodzą naprzeciw oczekiwaniom świata, w którym przyszło im funkcjonować, że próbują żyć ewangelicznie, nie mówiąc wprost o Ewangelii? Czy też powinno nas martwić to, że to za mało, że nie o to chodzi, że gdzieś w tym zaangażowaniu gubimy Boga?