Religijny Internet w Polsce – hierarchiczny i interaktywny?

Podobnie działają strony przykościelnych wspólnot religijnych, które pełnią jedynie funkcję „wizytówki” w sieci. O większej interaktywności nie można mówić również w przypadku stron prywatnych. W większości są to przedsięwzięcia pasjonatów, rzadko aktualizowane i funkcjonujące bardzo krótko (wyjątkiem jest tu Adonai.pl). Z jednej strony są to miejsca, gdzie ich twórcy zamieszczają osobiste świadectwa wiary, refleksje oraz wybór modlitw, z drugiej natomiast – stają się przestrzenią, w której odtwarza się oficjalne nauczanie Kościoła: teksty encyklik i adhortacji, teksty apologetyczne i biogramy świętych wypełniają strony te po brzegi.

Mimo to już dziś w Polsce można dostrzec w tej kwestii pewne zmiany. Wierni mogą coraz więcej informacji znaleźć w sieci. Przykładem jest diecezja warszawska, która na bieżąco stara się opisać życie kościoła diecezjalnego. Warto wspomnieć o kilku ogólnopolskich stronach, takich jak Opoka.pl, Ekai.pl, Wiara.pl, czy Adonai.pl, gdzie znajdziemy wiele tekstów omawiających nauczanie Kościoła, przedstawiających zarazem informacje z kraju i ze świata. Specyficzna wydaje się Opoka.pl, która prowadzi między innymi obszerne serwisy dla narzeczonych i rodzin, a także serwis arcybiskupa Michalika. Natomiast strona Teologia.pl oferuje wiernym nauczanie Kościoła w formie pytań i odpowiedzi, które są dostępne w wersji wielojęzycznej i również w formacie dźwiękowym. W sieci zamieszczone są również czytania z dnia, teksty liturgii godzin, katechizm Kościoła, rozważania rekolekcji Ignacjańskich, a także pomoce modlitewne, na przykład Modlitwa w drodze (można ją ściągnąć z sieci i odsłuchać w dowolnym momencie).

Wiele diecezji rozbudowuje serwisy duszpasterstw młodzieży, zachęcając w ten sposób młodych do zaangażowania się w życie Kościoła. Na przykład DDM (diecezjalne duszpasterstwo młodzieży) diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej zaprasza internautów do nadsyłania tekstów i w ten sposób współredagowania strony. Na stronie można zadać również pytanie biskupowi Dajczakowi, a następnie posłuchać jego odpowiedzi na „wideoblogu bez piuski”. Młodych do rozmowy zachęca również biskup zielonogórsko-gorzowski Stefan Regmunt, który dostrzegł w Internecie efektywny sposób dotarcia do młodych katolików. W ślad za biskupami idą niektórzy proboszczowie. Również podobna inicjatywa na stronie Opoka.pl, „Porozmawiajmy o wierze”, cieszy się ogromną popularnością.

Praktyki religijne w Internecie?

W Polsce już dziś kilkanaście kościołów transmituje msze święte przez Internet (pionierem jest tu ksiądz Marek Izydorczyk, proboszcz parafii Świętego Michała Archanioła w Łodzi). Podkreśla się jednak, że nie ma to nic wspólnego z „uczestnictwem we mszy”, zaś wszelkie formy oglądania i uczestniczenia w mszy online dotyczyć mogą jedynie wyjątkowych sytuacji (choroby, wyjazdu), bądź też mają zachęcić ludzi niewierzących do uczestnictwa we mszy w rzeczywistości. O ile pomysł oglądania mszy nie budzi większych kontrowersji, o tyle już spowiedź przez Internet jest tematem trudniejszym, chociaż ojciec Dariusz Kowalczyk SI przytacza wiele argumentów na rzecz tezy, że obecna formuła spowiedzi jest raczej kwestią przyjętej dyscypliny niż istoty tego sakramentu.

Czyżby więc były to zaczątki polskiej „online religion”? Nie do końca. Trzeba jednak przyznać, że nauczanie Kościoła na stronach internetowych coraz częściej jest prowadzone w formie rozmowy a duchowni, nawet ci najwyższej rangi, wydają się jakby bardziej dostępni dla wiernych. Natomiast wciąż nie jest to nieskrępowana komunikacja, w której i wierni mogliby tworzyć treści religijne. W omawianych przypadkach zaangażowanie wiernych przebiega w wyznaczonych ramach, a wszelka dyskusja raczej dotyczy zadanych uprzednio pytań.

Internet a religijność

Warto kilka słów poświęcić również społecznościowemu charakterowi religijnego Internetu. Gdy spojrzymy na strony takie jak Fronda.pl, Adonai.pl czy Deon.pl, to już na pierwszy rzut oka widać znaczne zaangażowanie internautów. Celuje w tym Fronda, która oferując rozbudowany serwis informacyjny, opiera się jednak przede wszystkim na aktywności internautów. A ta jest imponująca. Obszerne komentarze do publikowanych artykułów, interaktywna skrzynka intencji, w której mamy dostęp do informacji, kto i w jakich intencjach się modli, krótkie filmy zamieszczane przez internautów oraz inicjatywa o nazwie Żywy Różaniec Forum Frondy, która działa zarówno w świecie wirtualnym, jak i realnym. Wierni po przystąpieniu do wspólnoty są wpisywani do tak zwanej księgi żywego różańca i otrzymują legitymacje z pieczątkami. Codziennie na forum mogą umieścić intencje, które odczytywane są przed godziną 22, gdy wspólnie się modlą.

Na pytanie o to, jaki jest „religijny” polski Internet, nie można dać jednej odpowiedzi. Jest różnorodny. I choć można żałować, że interakcyjny potencjał sieci zostaje często niewykorzystany, to chwila refleksji skłania do odpowiedzi, że może to i dobrze. Coraz częściej jesteśmy religijni na własną rękę i każdy po swojemu.

Internet szczególnie sprzyja religijności indywidualnej. Tam zaś, gdzie działania grupy i wspólnoty opierają się na  bezpośrednich kontaktach i silnej więzi łączącej ich członków, niemal z założenia odgrywa on mniejszą rolę. Dlatego też nie dziwi mnie, że pewien proboszcz w małym miasteczku musiał usilnie prosić członków parafialnych grup do zamieszczania na stronie aktualnych informacji z ich życia.

PAULA PŁUKARSKA – doktorantka w Instytucie Socjologii UW. Asystentka naukowa w projekcie ERC Starting Grants „Public Goods through Private Eyes”