Jan Paweł II w oczach swojego sekretarza stanu

Włodzimierz Rędzioch:  – Eminencja jako dyplomata watykański od bardzo wielu lat zajmował się komunistycznymi krajami Europy. Czy w 1978 r. spodziewał się Ksiądz Kardynał, że nowym papieżem zostanie kapłan pochodzący z jednego z tych krajów?

Kard. Angelo Sodano: – W latach 1968-77 w Sekretariacie Stanu współpracowałem z abp. Agostino Casarolim (wyniesionym do godności kardynalskiej przez Jana Pawła II). W owych latach Stolica Apostolska była bardzo zaangażowana na rzecz narodów Europy Centralnej i Wschodniej, aby pomóc im w odzyskaniu wolności religijnej. Sługa Boży Paweł VI

uważał za swój pilny obowiązek pomagać biskupom, chrześcijanom i wszystkim ludziom dobrej woli, aby mogli swobodnie żyć wiarą. Ten historyczny okres na trwałe zapisał się w mojej pamięci. Kard. Casaroli w sposób syntetyczny opisał te czasy w pamiętnikach zatytułowanych „Il martirio della pazienza” (Męczeństwo cierpliwości).

Już wtedy dobrze poznałem żywotność polskiego Kościoła, odwagę jego pasterzy, nieustraszoną siłę wiernych. Wtedy również zauważyłem, jak wielką osobowością był abp Wojtyła z Krakowa, dobrze już znany kardynałom Kurii. Ja osobiście poznałem kard. Wojtyłę tu, w Watykanie, przedstawił mi go kard. Villot, ówczesny sekretarz stanu. Z wielkim podziwem wyrażali się o nim Polacy pracujący w Kurii: bp Rubin, ówczesny sekretarz Synodu Biskupów, oraz bp Andrzej Maria Deskur, sekretarz Komisji ds. Środków Społecznego Przekazu (Jan Paweł II mianował ich później kardynałami). Dlatego decyzja kardynałów zebranych na konklawe nie była dla mnie zaskoczeniem.

– Czym był dla Kościoła wybór Papieża z Polski?

– Być może w owym czasie dla gazet i telewizji ten wybór był czymś niezwykłym, lecz dla kogoś, kto zna tysiącletnią historię Kościoła, to żadna niespodzianka. Wprost przeciwnie –

pozwala nam przypomnieć całą historię papiestwa. W każdej epoce Duch Święty wskazywał na następcę Piotra, który najlepiej odpowiadał wymaganiom danego okresu historii. Dlatego więc kardynałowie zgromadzeni na konklawe w 1978 r. po długiej modlitwie i wzywaniu światła Ducha Świętego stwierdzili, że należy poprosić ich współbrata z Krakowa, aby zaakceptował tę szczególną służbę dla Kościoła powszechnego. Wybrany zgodził się, ufając w pomoc Pana i licząc na matczyną opiekę Najświętszej Maryi Panny. Tym sposobem Kościół zyskał wielkiego Papieża, którego dziś czcimy na ołtarzach jako błogosławionego.

– Gdy rozpoczynał się pontyfikat Jana Pawła II, Ksiądz Kardynał jako nuncjusz apostolski w Chile musiał zająć się dwoma wielkimi problemami natury politycznej: kryzysem między Chile a Argentyną, spowodowanym sporem terytorialnym, oraz delikatną sytuacją w samym Chile, które było rządzone przez juntę wojskową. Jak udało się Eminencji pomóc w rozwiązaniu tych dwóch delikatnych problemów?

– Gdy tylko przyjechałem do Chile, musiałem zaraz podjąć wysiłki na rzecz pokoju między Chile a Argentyną – oczywiście, czyniłem to na polecenie i w imieniu Papieża.

Konflikt terytorialny między tymi dwoma sąsiadującymi ze sobą państwami dotyczył południowego regionu leżącego między Atlantykiem a Pacyfikiem. Był to problem realny, lecz kampanie nacjonalistyczne prowadzone w obu państwach bardzo go skomplikowały – zaistniało ryzyko konfliktu zbrojnego. W tej sytuacji jeszcze przed Bożym Narodzeniem 1978 r. Jan Paweł II wysłał w pośpiechu do Buenos Aires, a następnie do Santiago swego specjalnego przedstawiciela w osobie kard. Antonia Samoré, który wraz z miejscowymi nuncjuszami podjął się delikatnego dzieła mediacji między dwoma rządami.

Dzięki tej mediacji nie doszło do bratobójczej wojny i został podpisany traktat pokojowy, który zapewnił owocną współpracę między tymi dwoma bratnimi narodami.

Jeżeli natomiast chodzi o kontakty z wojskowym rządem Chile, trzymałem się zawsze linii dialogu, zgodnie z wytycznymi Papieża. Miałem też wielką radość organizowania wizyty Jana Pawła II w 1987 r. Była to podróż pod znakiem pojednania. Na jej motto Papież wybrał słowa: „El amor es más fuerte” (Miłość jest silniejsza), aby podkreślić, że miłość jest silniejsza od podziałów politycznych i konfliktów społecznych. Papieska wizyta przyczyniła się do przywrócenia pokoju w narodzie, dlatego Jan Paweł II jest tam wspominany jako wielki Apostoł pokoju.

– Papież musiał bardzo sobie cenić pracę Księdza Kardynała, skoro w 1988 r. wezwał Eminencję do Watykanu – najpierw sprawował Eminencja urząd „ministra spraw zagranicznych”, a następnie został sekretarzem stanu. To najwyższe stanowisko w Kurii Rzymskiej. W ten sposób Ksiądz Kardynał stał się najbliższym współpracownikiem Jana Pawła II.

Dlatego chciałbym zapytać Eminencję, jak Papież Polak rządził Kościołem?

– W ciągu 15 lat, gdy piastowałem urząd sekretarza stanu, zawsze podziwiałem wielką równowagę duszpasterską Jana Pawła II. To, co robił, było wspaniałą syntezą tradycji i nowoczesności w świetle nauczania Jezusa, który w znanej paraboli chwalił ojca rodziny wydobywającego ze swego skarbca rzeczy nowe i stare („nova et vetera”, jak mówi łaciński tekst Ewangelii według św. Mateusza – por. 13, 52). Jego metoda rządzenia była zawsze inspirowana wielkimi zasadami Ewangelii Chrystusa i odzwierciedlała światło wiary. Benedykt XVI ogłosił go błogosławionym nie tylko ze względu na świętość jego życia osobistego, ale również za to, że jego decyzje duszpasterskie podyktowane były wielką duchowością.

– Jan Paweł II w krótkim czasie stał się wielkim przywódcą światowym. Jak ten fakt wpłynął na działalność dyplomacji watykańskiej?

– To prawda, że Jan Paweł II zawsze podkreślał i dowartościowywał znaczenie obecności Stolicy Apostolskiej w życiu narodów i działalności organizacji międzynarodowych. W ciągu ponad 26-letniego pontyfikatu wielkiego następcy św. Piotra, którego czcimy dziś na ołtarzach, obecność Stolicy Apostolskiej na arenie międzynarodowej bardzo się wzmocniła. Dzięki działalności przedstawicieli papieskich rezydujących w różnych częściach świata Papież mógł wnieść swój wkład w postęp duchowy ludów, w obronę ich prawa do wolności religijnej i w pokojowe współżycie międzynarodowe.

– Wielu ludzi zadaje sobie pytanie: Jak to się stało, że Papież mistyk miał tak wielki wpływ na losy świata? Jak Ksiądz Kardynał odpowiedziałby na to pytanie?

– Odpowiem, że są to niespodzianki Ducha Świętego, który zawsze ożywia święty Kościół. Im wnikliwiej ktoś studiuje historię Kościoła, tym lepiej dostrzega, że w najtrudniejszych momentach jego historii Duch Święty „powoływał” mężczyzn i kobiety, którzy wywarli głęboki wpływ na społeczeństwa ich czasów – tak było również z następcami Piotra. To samo możemy powiedzieć o życiu i działalności Jana Pawła II. Jest to urzeczywistnienie słów, które wyznajemy w Symbolu Apostolskim: „Wierzę w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela”. Papież przypomina o tym w swojej encyklice „Dominum et Vivificantem” z 1986 r., którą napisał w ramach przygotowań do Wielkiego Jubileuszu Roku 2000. Z tą nadprzyrodzoną wizją historii ludzkości Jan Paweł II wprowadził nas w trzecie tysiąclecie. Możemy zastosować do niego słowa autora Listu do Hebrajczyków, mówiące o Mojżeszu, który kroczy ku Ziemi Obiecanej, „widząc niejako Niewidzialnego” (por. Hbr 11, 27). Tak żył i kroczył ku wieczności Jan Paweł II, „widząc niejako Niewidzialnego”.