Tradycja, ewolucja i rewolucja

Dziedzictwo kultury chrześcijańskiej

Przed lat z górą tysiącem przyjęliśmy wraz z religią katolicką, czyli powszechną – nie było jeszcze wtedy ani prawosławia ani protestantów – nową wizję człowieka, jako osoby rozumnej, wolnej, rodzącej się w rodzinie nierozerwalnej, trwałej, bo sakramentalnej, monogamicznej. Wraz z religijną i zarazem racjonalną wizją człowieka otrzymaliśmy od Kościoła posłannictwo nauczania prawdy o życiu ludzkim, o ludzkim przeznaczeniu do wieczności, o braterstwie wszystkich ludzi, których Ojcem jest Bóg i ku któremu zwracamy się codziennie w modlitwie Ojcze Nasz, modlitwie wskazującej najważniejsze potrzeby człowieka żyjącego w rodzinie, narodzie, i wśród innych narodów. Wraz z darem ewangelicznej prawdy, której zaczęły nauczać organizowane przez Kościół szkoły, otrzymaliśmy pouczenie o nowej moralności – o spełnianiu dobra, w postaci nakazu: miłości Boga i bliźniego. Były to pierwsze wezwania do ludzkiej, osobowej solidarności z Bogiem i drugim człowiekiem, bliźnim. Solidarność w miłowaniu Boga i bliźniego miała nas strzec przed dowolnością i swawolą władz i zapewnić bezpieczeństwo życia dla wszystkich, mieszkańców ziemi – ludzi pielgrzymujących pod znakiem krzyża do wieczności z poczuciem celu i sensu życia doczesnego. Wraz z wiarą weszliśmy w krąg ludzkiej cywilizacji łacińskiej kierującej się dobrymi prawami, racjonalnym ustrojem monarszym, sprawiedliwością, na której straży stał system sądowy.

Tradycja w przekazie sposobów życia

Kultura chrześcijańska, zwłaszcza w dziedzinie wiary i chrześcijańskiej doktryny etycznej, podkreśliła rolę tradycji jako ciągu żywego, nieprzerwanej ludzkiej myśli w sprawach zasadniczych, dotyczących sensu życia ludzkiego. Jako cechy charakterystyczne i niezmienne wiary, Objawienia i jego rozumnego przyjmowania, Kościół od wieków uznawał Pismo Św. i Tradycję, jako dwa równorzędne źródliska życia chrześcijańskiego. Tradycja jest przekazywaniem sobie, z pokolenia w pokolenie, zdobytych i utrwalonych form rozumienia i racjonalnego postępowania. Gdy powstawały tendencje odrzucania Tradycji w wierze i proponowano oparcie się na samym Piśmie Św., nie uwzględniając Tradycji wiary, to już od początku zauważono, że samo Pismo Św. jest uznane właśnie na mocy Tradycji, a więc przyjęcia powszechnego, na mocy autorytetu i jego uznania przez wiernych poszczególnych ksiąg Pisma Świętego jako autentycznie objawiających Boże Słowo adresowane do człowieka.

Nie mniejszą rolę tradycja odgrywa w uznaniu pożądanych form ludzkiego postępowania. Wiele bowiem wskazań, jak ma człowiek żyć i postępować, zostało przekazanych w Objawieniu, ale też wiele zostało wziętych z doświadczenia i przemyśleń człowieka różnych kultur i narodów. Wszystko to ukształtowało się jako stały składnik ludzkiej tradycji, zwłaszcza zaś chrześcijańskiej tradycji. Przecież formy życia człowieka są właśnie treścią tradycji zachowań się człowieka kulturalnego. Tradycja ta zwykła eksponować i otaczać opieką to, co okazało się i sprawdziło jako dobre dla człowieka, jako służące mu w rozwoju osobowym i międzyludzkim współżyciu. Takie formy życia, jak: gościnność, uprzejmość (lecz nie taka, jaka jawi się w sejmie), zwroty grzecznościowe, słowo „przepraszam”, ostrzeganie przed niebezpieczeństwem, pomoc w potrzebie – wszystko to zostało ogarnięte przykazaniem miłości Boga i bliźniego, utrwaliło się w tradycji rodzinnej, narodowej i stało się też przedmiotem nauczania etyki katolickiej.