Rząd na trudne czasy

– Jak Pan, jako człowiek „S”, może o sobie mówić, że jest liberalno-konserwatywny? I odwołuje się do nauki społecznej Kościoła. Jak wytłumaczyć to czytelnikom, którym określenie „liberalny” źle się kojarzy?

– Człon „liberalny” odnosi się do szacunku dla wolności. Wolność jako wartość jest ważna. Wolność wyboru nie jest sprzeczna z chrześcijańską nauką społeczną. Ja tylko podkreślam, że mam szacunek dla ludzkiej wolności. Powinniśmy o niej pamiętać. Nie jestem przywiązany do dyktatu wolności, tylko do odpowiedzialności i zobowiązań wobec wspólnoty. I w tym sensie, mówiąc o sobie, że jestem liberalno-konserwatywny – to właśnie mam na myśli.

– Dla Pana, jako konserwatywnego liberała, oczywista jest funkcja pomocniczości państwa...

– Zasada pomocniczości, zawarta właśnie w nauce społecznej Kościoła, doskonale organizuje państwo i nie jest sprzeczna z moim rozumieniem wolności. Bo przecież zasada pomocniczości mówi o pomocy państwa dla samoorganizacji. Dla ludzkich inicjatyw. A oddolne ludzkie inicjatywy muszą się opierać na wolności człowieka, wolności działania, wolności do aktywności, do kreatywności itd. Bez tego nie mielibyśmy ani sensownie funkcjonującego społeczeństwa, ani rozwoju.

– Kolejny rząd po 1989 r. nie radzi sobie z wciąż niedofinansowaną ochroną zdrowia. Likwidacja Narodowego Funduszu Zdrowia, jak to proponuje PiS, i finansowanie budżetowe problemu nie rozwiążą. Czy bierze Pan pod uwagę wprowadzenie dodatkowych opłat, bo o takiej konieczności coraz głośniej słyszymy w mediach? Sęk w tym, że w Polsce obszar biedy i wykluczenia jest coraz większy. A współpłacenie już mamy. Nie tylko w stomatologii, choćby za leki, za które procentowo płacimy z własnej kieszeni najwięcej w Europie. 7 proc. pacjentów musiało przerwać leczenie z powodów finansowych.

– Byłbym nieodpowiedzialny, gdybym w tej chwili powiedział, że mam gotowe remedium na problemy służby zdrowia. Natomiast z szacunkiem i zainteresowaniem przyglądam się różnym pomysłom na jej reformę. Na pewno NFZ jest jako instytucja niepotrzebnym obciążeniem biurokratycznym. A rzeczywiście w ochronie zdrowia jest przede wszystkim za mało środków. Żeby było ich więcej, potrzebny jest z kolei wzrost gospodarczy i lepszy podział funduszy publicznych. Nie ma tu dobrych rozwiązań, bo zawsze tych środków będzie za mało. Jednak powinniśmy zagwarantować w ramach publicznej służby zdrowia podstawowy zakres świadczeń, także usług specjalistycznych. W tym kierunku zmierza też koncepcja utworzenia sieci szpitali, proponowana przez PiS. To są dobre rozwiązania. Natomiast jeśli chodzi o częściową odpłatność, to myślę, że nie od tego trzeba zaczynać, choć należy również przyznać, że spora część społeczeństwa, z roku na rok o 5 proc. większa, płaci za usługi zdrowotne, korzystając z prywatnych gabinetów, gdy nie chce stać w kolejkach. Nie wszyscy jednak mogą sobie na to pozwolić.

– Jakie najważniejsze problemy są do załatwienia? Za co by Pan chciał się zabrać w pierwszym rzędzie? Tyle tego urosło, że wszystko „jest na wczoraj”.

– Rzeczywiście trzeba robić wszystko naraz. Na pewno jedną z podstawowych spraw jest problem bezrobocia, który trzeba rozwiązywać bardzo aktywnie. Kwestię pracy należy połączyć ze stymulacją rozwoju gospodarki i wzrostem gospodarczym. Inaczej byłoby to tylko łatanie dziur w systemie walki z bezrobociem, który nie działa. Podstawowe kwestie jednak to: stymulacja gospodarki i budowa miejsc pracy, narodowe programy, które tym się powinny zajmować, dopłacanie do półetatów, utrzymywanie w określonych sytuacjach miejsc pracy. Istnieje bardzo wiele narzędzi, które należałoby energicznie uruchomić. Trzeba też wreszcie odblokować środki z Funduszu Pracy i przeznaczyć je na tworzenie miejsc pracy. Jest bardzo wiele rzeczy do zrobienia w tym zakresie. Niestety, obecny rząd pozostaje bezradny wobec tego problemu. Nie widzę strategii.

– Powiedział Pan – co już było eksponowane, gdy rządził PiS – o potrzebie zawarcia Paktu Społecznego, umowy społecznej między państwem-pracodawcami – pracobiorcami i szerszymi instytucjami obywatelskimi. To wielka myśl i wielka potrzeba. Ale czy znajdzie Pan sojuszników dla tego pomysłu?

– Sądzę, że znajdę. Chodzi mi o Pakt Obywatelski. W debacie poświęconej pracy, zorganizowanej przez Prawo i Sprawiedliwość, brali udział przedstawiciele związków zawodowych, organizacji pracodawców i naukowcy. Takie debaty są pomocne dla osiągnięcia konsensu w kwestii zawarcia takiego paktu. Były wcześniej rozmowy, próby podpisania porozumienia w podstawowych kwestiach i spełzły one na niczym. W takim pakcie zawarte byłyby priorytety. Podstawowe działania, które należałoby ustalić, i zgodzić się co do tego, jak będą realizowane. Myślę, że przy dobrej woli można by się dogadać. Także uwzględnić skutki kryzysu i kwestię rozwoju gospodarczego. Zapewne pakt powinien być inaczej skonstruowany na czas kryzysu, a być może trochę inaczej wyglądać w czasie wzrostu gospodarczego. I, co bardzo ważne, w procesie prac i zawarciu paktu powinni brać udział także inni aktorzy sceny obywatelskiej, np. przedstawiciele spółdzielczości, sektora organizacji pozarządowych, bo to też są olbrzymie sektory społeczne, które w kwestii pracy powinny mieć coraz więcej do powiedzenia.   

– Mówiąc o swojej misji, podkreślał Pan, że chodzi też o inny styl uprawiania polityki. Odwołuje się Pan do wartości dobra publicznego. Czy można nadrobić 20 lat demolowania dobra wspólnego, zawłaszczania dla siebie tego, co dotąd stanowiło o wspólnocie? To chyba długi proces?

– Oczywiście, będzie to bardzo trudne. Na pewno czeka nas długi okres odzyskiwania tej wartości. Tym bardziej że w życiu publicznym jest dużo konfliktów, agresji, języka, który się określa mową nienawiści. Niełatwo będzie odwrócić tę tendencję, zmienić politykę na formę debaty w sprawach publicznych. Czasami się wydaje, jakby komuś zależało na tym, żebyśmy się kłócili. Ale próbować zmieniać taki stan rzeczy – trzeba.