Lemingi na klifie fiskalnym

WIESŁAWA LEWANDOWSKA: – Od pewnego czasu ostrzega Pan, że polska gospodarka dopływa do wodospadu, że przed nami ciężka recesja. Podobno jest Pan wyjątkowym wprost czarnowidzem, Panie Profesorze.

PROF. KRZYSZTOF RYBIŃSKI: – Próbowano przykleić mi tę etykietkę, gdy mniej więcej 2 lata temu zacząłem pokazywać, że pomimo bardzo sprzyjających okoliczności rozwojowych – bo na rynku pracy mamy 2 wyże demograficzne oraz potężne ilości środków unijnych – sprawy idą w złym kierunku, że rok 2013 może być bardzo ciężki.

– Już można mieć pewność, że „proroctwo” się sprawdzi?

– Wszystko na to wskazuje. Wystarczy popatrzeć na dane dotyczące polskiej gospodarki za ostatnie miesiące. Prognozy ekonomiczne w stosunku do Europy i Polski, sformułowane przeze mnie już jakiś czas temu – można je sprawdzić na blogu, który prowadzę od wielu lat – teraz zaczynają się spełniać... Jak przewidywałem, rok 2012 był rokiem przejściowym między okresem wzrostu, sztucznie pompowanego pieniędzmi unijnymi, a recesją w 2013 r., która może potrwać dłużej niż kilka kwartałów. Może nawet 3 lata.

– Prognozuje Pan, że w budżecie państwa w 2013 r. może zabraknąć aż 20 mld zł, w związku z czym czekają nas bardzo bolesne zmiany, głównie podatkowe.

– Już w ubiegłym roku zabrakło ponad 15 mld zł, pomimo 2 proc. wzrostu gospodarczego (który w tym roku zmaleje do zera, a nie można wykluczyć recesji)! Okazało się, że budżet jest oparty na fikcyjnych założeniach, że maleją dochody. Wyjątkowo małe okazały się np. wpływy z VAT.

– Bo polska gospodarka zaczyna już poważnie chorować?

– Tak. Gospodarka jest w coraz gorszej kondycji. A to będzie znaczyło, że skoro rząd oparł budżet na księżycowych założeniach wzrostu 2,2 proc. i podobnie uczyniły samorządy, to zabraknie bardzo dużo pieniędzy we wszystkich budżetach i funduszach celowych (np. deficyt ZUS prawdopodobnie przekroczy 70 mld zł). W samym budżecie państwa może zabraknąć nawet ponad 20 mld zł.

– Co oznacza katastrofę finansów państwa, której nie zaradzi nawet przemyślny minister Rostowski?

– Oznacza to, że deficyt i dług publiczny państwa wzrośnie na tyle znacząco, że dług nawet liczony kreatywną metodą ministra Jacka Rostowskiego – która jest absurdem na skalę światową – przekroczy 55 proc. PKB. Wtedy, zgodnie z ustawą o finansach publicznych, trzeba będzie w kolejnym roku je zrównoważyć, czyli podnieść podatki i obciąć wydatki na kwotę ponad 50 mld zł. Polska stoi więc przed klifem fiskalnym!

– Klif fiskalny w Polsce, Panie Profesorze?! Polskie media zamartwiały się tylko amerykańskim klifem fiskalnym...

– No właśnie! A dzisiaj zamiast opowiadać głupstwa o wejściu do strefy euro – co, moim zdaniem, jest tematem zastępczym – powinniśmy rozmawiać o rosnącym ryzyku, że Polska w ciągu najbliższych 12-18 miesięcy spadnie z klifu fiskalnego, który jest dużo większy niż amerykański. A gdy już spadniemy w tę otchłań, to będzie stan przedagonalny... Tymczasem minister finansów odmawia jakiejkolwiek debaty na ten temat. Jest wielka cisza.

– Może właśnie w tej ciszy rząd jednak skupia się na myśleniu o środkach zaradczych?

– Rządowy pakiet antykryzysowy i wszelkie inne działania – jeśli takie są lub będą – są podejmowane za późno i, moim zdaniem, nie zadziałają. Podobnie jak to było w 2009 r., gdy z niektórych programów rządowych skorzystało zaledwie kilka firm. Rząd nie ma naprawdę żadnego skutecznego programu, który mógłby uchronić kraj przed kryzysem. Co więcej, tak się składa, że działania rządu będą teraz wpychały Polskę w jeszcze większy kryzys.

– A to dlaczego?

– Dlatego, że nasze wydatki zostały skumulowane w czasie (w latach 2010-2012), głównie z powodu Euro 2012. Już teraz następuje więc spadek inwestycji publicznych, co skutkuje dras-

tycznym ograniczaniem liczby miejsc pracy, przede wszystkim w sektorze budowlanym i pokrewnych (o ok. 200 tys.). Rząd poprzez zmniejszanie popytu na inwestycje publiczne będzie pogłębiał złą sytuację w polskiej gospodarce.

– Rząd już tłumaczy tę pogarszającą się sytuację kryzysem europejskim, który coraz mocniej „kopie do naszych drzwi”...

– Moim zdaniem, szkoda teraz czasu na takie tłumaczenia i usprawiedliwienia. Należałoby zająć się intensywnie obszarami własnych, skrajnych patologii, które trzeba jak najszybciej wyeliminować, bo inaczej nie będziemy się rozwijać.

– Jakie są te najbardziej skrajne „polskie patologie”?

– Jest ich kilka. Jedną z najistotniejszych są polskie przepisy prawa, które niszczą przedsiębiorczość. Polska jest jednym z najbardziej przeregulowanych krajów OECD. Trzeba więc jak najszybciej zlikwidować te regulacje, które ograniczają funkcjonowanie biznesu. Problem podjął minister Jarosław Gowin, ma pewne sukcesy, ale w stosunku do skali problemu osiągnął niestety niewielkie skutki.

– Dlaczego tak trudno „uregulować” problem nadmiernych regulacji?

– Dlatego, że to wymaga narażenia się wielkim grupom interesów. A tego nie chce żaden polityk. Dlatego masowa deregulacja w Polsce wydaje się dziś prawie niemożliwa.

– Co zatem proponuje w tej sprawie nie polityk, lecz ekspert rządu technicznego?

– Zdecydowanie proponuję „opcję nuklearną”, czyli masową deregulację za pomocą mega-ustawy, która od 1 stycznia 2015 r. likwidowałaby wszystkie przepisy reglamentujące obrót gospodarczy. W ciągu 2 lat powinny powstać nowe, nieliczne przepisy wdrażające tylko te regulacje, które są na nas wymuszone prawem międzynarodowym, oraz te, które leżą w interesie publicznym.

– Zdaniem wielu ekspertów, jedną z najważniejszych patologii rozwojowych Polski jest brak innowacyjności. Rząd nieustannie deklaruje jej wspieranie, a Pan Profesor mówi, że w ostatnich latach została ona po prostu zabita.

– Tak. Wszystkie dane pokazują, że sposób dystrybucji środków unijnych w Polsce zabija innowacyjność. Wspiera się miernych, którzy potrafią perfekcyjnie wypełnić wniosek, a nie daje możliwości rozwoju naprawdę innowacyjnym. Jeżeli dalej będziemy tak ją „wspierać”, to za parę lat będziemy wyłącznie pracownikami niemieckich fabryk ulokowanych w Polsce...