Lemingi na klifie fiskalnym

– Premier przekonuje, że zdobyte właśnie pieniądze unijne zostaną m.in. przeznaczone na pobudzanie innowacyjności...

– Już przecież mieliśmy na ten cel olbrzymie pieniądze unijne – na sam program „Innowacyjna Gospodarka”, licząc z naszym wkładem – ponad 40 mld zł! Pieniądze te w połowie już zostały wydane, a innowacyjność w Polsce dramatycznie spadła! Firm innowacyjnych w Polsce jeszcze przed perspektywą budżetową 2007-2013 było 24 proc., a po 6 latach jest już tylko 17 proc. W rankingu innowacyjności Komisji Europejskiej Polska traci dystans do przeciętnej unijnej. Innowacyjność wzrasta w Czechach, Rumunii, na Węgrzech, nawet w pogrążonej w ciężkim kryzysie Portugalii, u nas nie.

– Dlaczego?!

– Według oceny zawartej w rankingu Światowego Forum Ekonomicznego – oceniano 144 kraje, a Polska w ciągu minionych 6 lat spadła z 44. miejsca na 63. – polską innowacyjność zabijają m.in. złe zasady przetargów, promujące przede wszystkim niską cenę zamiast innowacyjności. A zatem ani ilość środków unijnych, ani kryzys, tylko nasze własne patologiczne mechanizmy decydują o spadku innowacyjności. Tak więc bardzo boję się tej nowej fali pieniędzy, bo jeśli nie zmienimy gruntownie sposobu wspierania innowacyjności, to zniszczymy ją do końca, a z pieniędzy nadal będą korzystać nie ci, którzy mają dobre pomysły.

– Czyli kto?

– Ci, którzy – według oceny niekompetentnych urzędników – nie generują ryzyka dla tychże urzędników. Bo obecny system jest przede wszystkim bezpieczny dla urzędników; pieniądze są rozdawane tak, aby urzędnik czuł się komfortowo. Prof. Jerzy Hausner twierdzi nawet, że jest to system służący umacnianiu władzy, a nie wspieraniu prawdziwej innowacyjności, która z natury rzeczy musi się wiązać z niepewnością i ryzykiem.

– Panie Profesorze, głosi Pan wiele niepopularnych, uderzających w establishment tez i opinii, jednak chyba największe cięgi zebrał Pan za swą propozycję uzdrowienia polskiej polityki demograficznej...

– Pewnie dlatego, że ta propozycja naruszyła najwięcej interesów. Wykazałem, że tzw. stypendium demograficzne można w całości sfinansować, przesuwając tylko wydatki w budżecie państwa, a zatem że komuś musi być coś ujęte...

– Czyim kosztem można dokonać tej demograficznej akcji ratunkowej?

– Przede wszystkim kosztem tych grup nacisku, które przez 20 lat usadowiły się wokół budżetu i w sposób nienależny żyją z transferów budżetowych, chodzi tu m.in. o wysokie emerytury. Już dziś rysuje się konflikt interesów – między konsumentami tychże wysokich emerytur a pokoleniem, które za 20-30 lat może w ogóle nie mieć emerytur. Dlatego proponuję wyrównanie – aby emerytura nie była większa niż średnia krajowa (obecnie 3700 zł), a to, co powyżej, by trafiało na finansowanie stypendium demograficznego, żeby rodziło się więcej dzieci. W sumie można znaleźć ok. 30 mld zł rocznie wyrywanych z budżetu przez grupy interesów, co wystarczy na sfinansowanie stypendium demograficznego przez dekadę.

– Pana oponenci upierają się, że mimo to państwa zupełnie nie stać na „luksus” stypendium od narodzin do dorosłości.

– To nie luksus, lecz konieczność. Po 2030 r. w Polsce co roku będzie ubywało ok. 200 tys. obywateli! Czyli będzie znikało miasto wielkości Rzeszowa, co rok! Musimy więc – a nawet mamy obowiązek – zawczasu stworzyć mechanizmy hamujące ten proces. Dziś wszystkie badania pokazują, że Polki nie chcą mieć dzieci głównie właśnie z powodów finansowych. Nasze państwo jest opresyjne wobec rodzin wielodzietnych; suma podatków przez nie płaconych (z powodu VAT na towary dla dzieci) jest dużo większa niż w mniej licznych rodzinach. Żadne ulgi podatkowe nie są dobrym wyjściem, ponieważ korzystają z nich przede wszystkim zamożni, bo rodziny uboższe nie mają dość podatku dochodowego, by móc odliczyć koszty na utrzymanie dziecka. Stąd ta moja „luksusowa” propozycja, czyli stypendium 1000 zł miesięcznie od narodzin dziecka w polskiej rodzinie (warunek konieczny, aby zapobiec celowej migracji z innych krajów) do 18. roku życia. W ten sposób można by wreszcie zlikwidować ten chory system finansowy, w którym tylko bogaty ma prawo mieć dzieci.

– Mówi Pan Profesor, że dopiero taki kryzys finansowy, którego w żaden sposób nie da się zamaskować, będzie początkiem zmian. Czy rząd techniczny ma receptę na uzdrowienie polskich finansów i gospodarki, zapewnienie rozwoju?

– Nie ma jednego cudownego sposobu. Trzeba działać jednocześnie na wielu obszarach, a zacząć od innowacyjności, demografii i zmiany przepisów, które dziś uniemożliwiają przedsiębiorczość. Kluczowe więc wydaje się złamanie ociężałego i leniwego sposobu myślenia obecnego rządu, który nie jest w stanie zaproponować skutecznej metody wyjścia z kryzysu.

– Dyskusje o naprawie gospodarki i pobudzaniu rozwoju toczą się głównie wokół wejścia Polski do strefy euro. Czy, zdaniem Pana Profesora, warunkiem rozwoju Polski jest przyjęcie euro?

– Naprawdę trudno dziś rozważać ewentualne korzyści. Powinniśmy się raczej zastanowić, czy należy wprowadzać się do domu, który w każdej chwili może się zawalić. Wielu krajom w strefie euro grozi bankructwo bądź wyjście ze strefy euro. A poza tym – jestem już tego pewien – Polska nigdy nie spełni przyjętych w Maastricht kryteriów wejścia do strefy euro, dlatego że nasz dług publiczny w ciągu najbliższych 2-3 lat – uczciwie liczony, czyli wg Eurostatu – przekroczy 60 proc. PKB. Dlatego tę obecną dyskusję o wejściu do strefy euro traktuję jako szkodliwą produkcję dwutlenku węgla w czasach ocieplenia globalnego, jeśli wierzyć w globalne ocieplenie...

– Skoro wizja polskich finansów jest tak czarna, to co czeka Polaków w codziennym życiu w najbliższym czasie?

– Na wszystko zacznie brakować pieniędzy. W NFZ na leczenie obywateli, dostęp do służby zdrowia się pogorszy, kolejki się wydłużą. Zacznie brakować pieniędzy w samorządach – wzrosną wszystkie możliwe opłaty: za wieczyste użytkowanie, za przejazdy miejską komunikacją, za parkowanie... W niedługim czasie będziemy więc odbierać nasze państwo jako jeszcze bardziej wrogie i nieprzyjazne. Wzrośnie bezrobocie i bieda. Już mamy pierwsze objawy zaciskania pasa – Polacy wydają mniej pieniędzy.

– Jednak raczej nie chcą zmian.

– Mamy społeczeństwo, które niczym stado lemingów podąża na klif fiskalny... Może w którymś momencie się jednak zatrzyma, rozejrzy i zawróci?

– Dokąd?

– Do wyłonienia takich elit rządzących, które będą miały dobry pomysł naprawczy.

– Na razie jednak ci, którzy chcą naprawiać, nie są traktowani poważnie.

– Sam tego doświadczyłem, podobnie jak wszyscy otwarcie krytykujący rząd Donalda Tuska. Widać, że obecne w Sejmie elity polityczne chcą za wszelką cenę trwać przy korzystnym dla nich status quo. Ale kryzys wymusi zmiany. Szkoda, że spóźnione, bo wtedy największe koszty ponoszą najbiedniejsi.