Społeczeństwo poinformowane?

Zdobywanie wiadomości pewnych i najświeższych jest dziś działaniem wyjątkowo ambitnym i pożytecznym. Stanowią one rosnącą wciąż lawinę komunikatów, które nieustannie bombardują psychikę człowieka. Wcześniejsze źródła informacji, jak prasa, radio i telewizja, wsparte zostały internetem i telefonią komórkową. Stale są do naszej dyspozycji. Czy mimo to stajemy się społeczeństwem poinformowanym?

Watykańska instrukcja „Zjednoczenie i postęp”, ogłoszona w 1971 r., sformułowała problem jednoznacznie: „Jeżeli społeczeństwo ma się właściwie rozwijać, powinno mieć dobre rozeznanie i dobrze poinformowanych obywateli”. A zatem informacja warunkuje rozwój jednostki i społeczeństwa. Nie tylko zapewnia właściwą orientację w świecie, ale przede wszystkim poszerza wiedzę człowieka i przyczynia się do rozwoju jego życia umysłowego.

Interesujące są mechanizmy, które funkcjonują w związku z odbiorem informacji. Okazuje się np., że choć człowiek stara się raczej zrozumieć napływające informacje, niż je zapamiętać, to jednak w jego psychice najwyraźniej i najtrwalej koduje się znaczenie doznanego doświadczenia, a nie jego treść czy przesłanie. W mechanizmie tym tkwi tajemnica wpływu mediów na jakość przekazywanych informacji. Dlatego zasadniczo ważne jest przede wszystkim to, że ktoś wystąpił w radiu czy telewizji, a nie to, co powiedział i o czym poinformował.

Pogłębione spojrzenie na informację przychodzi zwłaszcza wtedy, gdy człowiek musi się zmierzyć z trudnościami, które towarzyszą jej percepcji. Dziś jest ich coraz więcej. Mówi się obecnie np. o „szybkim przyroście informacji”, który może się stać nawet barierą poznania. Specjaliści przestrzegają w związku z tym przed „przeciążeniem informacyjnym”, które z kolei wyklucza poprawne przetwarzanie informacji, niezbędne do ich praktycznego zastosowania. Ktoś może dowiadywać się bardzo wiele i z różnych źródeł, ale nie radzi sobie z natłokiem wiadomości. Nic dziwnego więc, że ich presja nazywana jest „bombą I”, gdyż uniemożliwia zebranie zdobywanych informacji, ich segregację i wykorzystanie w różnych sektorach aktywności człowieka.

Innym następstwem nadmiaru informacji jest „chaos informacyjny”, który sprawia, że jednostka całkowicie nie panuje nad otrzymywanymi informacjami, a jednocześnie ulega ich dominacji, a nawet uzależnia się od nich.

Informacja staje się szkodliwa także wtedy, gdy jest niepełna, nieprawdziwa i ukazuje fałszywy obraz pewnej rzeczywistości. Jest to informacja zmanipulowana, wskutek czego jednostka żyje w świecie iluzji, z której nie zdaje sobie sprawy. Utrudnia to jej pracę nad sobą i rozwój osobowy.

Wyjątkową szkodliwość wykazuje informacja będąca nośnikiem anty-wartości, takich jak nienawiść, przemoc, satanizm, pornografia. Z kolei takie terminy, jak „telemaniak” czy „siecioholik”, wskazują na fakt, że informacja może się stać czynnikiem ukierunkowującym na konsumpcyjny odbiór treści medialnych. Tymczasem człowieka rozwija komunikacja, a nie konsumpcja.