Walka Kościoła o godność ludzkiej płci

Celibat prawdziwy i fałszywy

Celem powyższego pouczenia było prostowanie poglądów różnych poczciwych chrześcijan, którym trudno było zrezygnować z odziedziczonych po dawnych pokoleniach zasad czystości rytualnej. Manichejczycy jednak głosili stanowczą pogardę dla ludzkiej seksualności. Toteż ich poglądom musiały się przez całe wieki przeciwstawiać kościelne synody – począwszy od odbytego w roku 340 synodu w Gangra (na terenie dzisiejszej Turcji), poprzez synod w Toledo (r. 400) oraz w Bradze (r. 561), a zatem na krańcach Zachodu, aż po sobór laterański II (r. 1139).

Nasz krótki przegląd uchwalanych w związku z tym kanonów zacznijmy od synodu w Gangra. Pojawili się wówczas na tamtych ziemiach ludzie, którzy „ganią instytucję małżeństwa i uznają, że nikt, kto żyje w małżeństwie, nie może oczekiwać od Boga zbawienia, stąd też wiele zamężnych niewiast dało się zwieść i porzuciło swych mężów, a mężowie porzucili swe żony” [3]. Synod zareagował na te poglądy wydaniem dwóch następujących kanonów:

1. Gdyby ktoś ganił związek małżeński i z obrzydzeniem potępiał wierną i pobożną chrześcijankę, która obcuje ze swym mężem, twierdząc, że nie może ona wejść do Królestwa, niech będzie wyklęty.
9. Gdyby ktoś zachowywał dziewictwo albo wstrzemięźliwość i nie chciał zawrzeć związku małżeńskiego, uznając go za rzecz godną obrzydzenia, a nie ze względu na piękno dziewictwa, niech będzie wyklęty [4]

W podobnym tonie synod w Gangra, w kanonie 2, odrzuca manichejskie zakazy jedzenia mięsa. Bo warto wiedzieć, że swoją pogardę dla materii manichejczycy wyrażali zwłaszcza poprzez trzy zakazy: zakaz zawierania małżeństw, jedzenia mięsa oraz picia wina. Kanony apostolskie – jest to ostatnia, najważniejsza część wspomnianych wyżej Konstytucji apostolskich – bardzo surowo, w kanonie 51, potępiają każdego, kto „powstrzymuje się od życia małżeńskiego, spożywania mięsa i picia wina nie dla ascezy, ale z obrzydzenia, zapominając, że wszystko jest bardzo dobre (por. Rdz 1,31) i że Bóg stworzył człowieka jako mężczyznę i kobietę (por. Rdz 1,27), oraz bluźniąc oczernia akt stworzenia” [5].

Wobec faktu, że chrześcijaństwo od samego początku miało celibat w wysokiej cenie, zawsze też ceniono w Kościele post zarówno od mięsa, jak i od wina – kolejne synody starały się podkreślać, że potępiają nie celibat ani powstrzymywanie się od mięsa, ale łączącą się u manichejczyków z tymi praktykami pogardę dla Bożego dzieła stworzenia. Synod w Gangra w następujących słowach manifestuje swoje poparcie dla autentycznego celibatu i ascezy:

Ze swej strony zapewniamy o naszym podziwie dla życia w czystości i pokorze, pochwalamy wstrzemięźliwość połączoną ze skromnością i pobożnością, sławimy pokorne odrzucenie spraw doczesnych, szanujemy czcigodny związek małżeński, nie gardzimy bogactwem, jeśli łączy się z nim sprawiedliwość i dobroczynność [6]

Poniekąd już tylko dla potwierdzenia, że pokusa pogardy dla małżeństwa była naprawdę głęboko zakorzeniona w naszej Europie, przytoczę uchwalone dwieście lat później, w roku 561, kanony synodu w Bradze:

11. Jeżeli ktoś potępia małżeństwo między ludźmi i gardzi poczęciem potomstwa, jak głosili Manicheusz i Pryscylian – niech będzie wyłączony.
12. Jeżeli ktoś głosi, że ciało ludzkie jest ukształtowane na obraz diabła oraz że poczęcie w łonie matki jest naśladowaniem dzieł szatańskich, jak głosili Manicheusz i Pryscylian – niech będzie wyłączony.
13. Jeżeli ktoś głosi, że stworzenie wszystkich ciał nie jest dziełem Boga, lecz złośliwych aniołów, jak głosili Manicheusz i Pryscylian – niech będzie wyłączony [7].