Jan Paweł II wobec mediów

Praktyczną egzemplifikację pedagogiki medialnej stanowi edukacja medialna, która ma przygotowywać do życia w medialnym świecie, w szczególności do świadomego, refleksyjnego i krytycznego odbioru przekazów medialnych oraz posługiwania się mediami jako narzędziami komunikowania, rozwoju intelektualnego i opisywania świata, w tym także do wytwarzania komunikatów medialnych. Jest to istotne, głównie w odniesieniu do Internetu, gdzie użytkownik – umieszczając informacje w globalnej sieci – staje się niejako dziennikarzem, mającym globalnych odbiorców.

Jan Paweł II zwracał uwagę na potrzebę stałej formacji religijnej i moralnej pracowników środków przekazu, jak to określał – ewangelizowanie samych mediów. Współpracował z Papieską Radą ds. Środków Społecznego Przekazu, która za Jego pontyfikatu opublikowała szereg ważnych dokumentów^[7].

Doceniając użyteczność mediów i nowych technologii, Jan Paweł II podkreślał jednocześnie, że o kierunku ich wykorzystywania musi decydować człowiek^[8]. Tę myśl znajdujemy w dokumencie Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu z 4 czerwca 2000 roku pt. „Etyka w środkach społecznego przekazu”: „mimo swego ogromnego potencjału środki przekazu są i pozostaną jedynie środkami, to znaczy instrumentami, narzędziami, z których można zrobić dobry lub zły użytek. Wybór należy do nas”^[9].

Odpowiedzialna postawa wobec mediów oznacza świadomość, że nie wszystko, co jest technicznie realizowalne, znajduje moralne usprawiedliwienie i akceptację, a człowiek potrafi dobrowolnie odstąpić od realizacji czynów niegodziwych. Naczelnym kryterium nie są zatem możliwości technologiczne, a rozstrzygnięcia aksjologiczne. Odpowiedzialność wobec mediów jest odpowiedzialnością za i wobec innych ludzi – odbiorców medialnych przekazów.

Postawa Jana Pawła II wobec mediów

Akcentując postawę refleksyjnego optymizmu – z jednej strony zaufania, z drugiej sygnalizowania potencjalnych zagrożeń – w instrukcji duszpasterskiej Aetatis novae Jan Paweł II podkreślał: „Chociaż Kościół zajmuje wobec środków przekazu postawę pozytywną i otwartą, starając się uczestniczyć w tworzonej przez nie nowej kulturze, aby ją skutecznie ewangelizować, musi również dokonywać krytycznej oceny ich działalności i wpływu na kulturę”^[10], gdyż środki przekazu potrafią zarówno umacniać, jak i niszczyć tradycyjne wartości w sferze religii, kultury i rodziny^[11].

W dokumencie „Szybki rozwój” Jan Paweł II zaapelował do pracowników sektora medialnego: „Nie lękajcie się nowych technologii! One są ‘pośród podziwu godnych wynalazków’ – Inter mirifica – które Bóg oddał do naszej dyspozycji, aby odkrywać, używać, zapoznawać z prawdą”.

Wiele uwagi poświęcił Jan Paweł II Internetowi, „najnowszemu i pod wieloma względami najpotężniejszemu z całego szeregu mediów”^[12]. Określił Internet współczesnym forum romanum, czyli przestrzenią publiczną. Bardzo istotna jest uwaga, iż „Internet dostarcza licznych pojęć, lecz nie uczy wartości, a jeśli one zostaną zaniedbane, samo nasze człowieczeństwo ulega pomniejszeniu i człowiek łatwo traci sprzed oczu swoją transcendentną godność. […]

Internet w sposób radykalny zmienia psychologiczny stosunek osoby do przestrzeni i czasu. Uwagę przyciąga to, co dotykalne, użyteczne, natychmiast osiągalne. Może zabraknąć bodźca do głębszej myśli i refleksji […]. Internet sprzyja relatywistycznemu sposobowi myślenia i czasami ucieczce od odpowiedzialności i osobistego zaangażowania”^[13].
 

^[7] Zob. np. ks. C. Drążek, Ewangelizacja przez media w nauczaniu Jana Pawła II. http://www.kongresruchow.pl/media/modules/artykuly/article.php?articleid=689 [dostęp 20.10.2008]
^[8] Podobną myśl znajdziemy w: M. Drożdż, Etyczne orientacje w mediosferze, Wydaw. Diecezji Tarnowskiej „Biblos”, Tarnów 2006, s. 206.
^[9] Etyka w środkach społecznego przekazu. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/rady_pontyfikalne/r_komunik_spol/etyka_srsp_04062000.html [dostęp 20.10.2008]
^[10] Aetatis novae, Instrukcja duszpasterska. Watykan, luty 1992. http://www.niedziela.pl/artykul.php?id=113629364500002011001 [dostęp 20.10.2008]
^[11] Aetatis novae, Op. cit.
^[12] Etyka w Internecie. Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu. 22 lutego 2002. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/rady_pontyfikalne/r_komunik_spol/internet_etyka_22022002.html [dostęp 20.10.2008]
^[13] Internet nowym forum dla głoszenia Ewangelii, op. cit., s. 243-244.