Dialog pokoleń

Wzajemne kontakty i bliskość sprzyjają rozmowom między dziadkami i wnukami, w których dokonuje się wymiana myśli i doświadczeń. Spełniają niejednokrotnie rolę psychoterapeutyczną. Silnie odczuwana miłość dziadków i pełna akceptacja z ich strony pozwala wnukom uzyskać dobre samopoczucie i wsparcie psychiczne. Rozmowy z dziadkami są dla wnuków subiektywnie ważne, zwłaszcza w okresach przeżywania pewnych trudności. Miłość i mądrość życiowa dziadków bywa źródłem wsparcia w momentach przeżywania stresów i frustracji, nierzadkich w okresie dorastania. Kontakty z wnukami spełniają też istotną funkcję rewitalizacji dziadków.

Większość z badanych uczniów była i jest wychowywana przez dziadków w czasie pracy rodziców lub przez część dnia przebywała u dziadków. Wielu również spędza wakacje u dziadków lub wyjeżdża z dziadkami na wczasy.

Dziadkowie jako źródło wiedzy o rodzinie i jej dziejach

Informacje dotyczące przodków i własnej przeszłości stają się podstawą i źródłem poczucia zakorzenienia społecznego, a w okresie ciekawości genealogicznej dostarczają materiału do konstruowania obrazu własnej przeszłości i rodowodu. W rozmowach z wnukami dziadkowie wymieniają informacje i poglądy, przekazują im fragmenty swego doświadczenia życiowego, wiedzę na temat historii rodziny i własnej biografii, a także elementy historii narodu, w której sami uczestniczyli.

Większość badanych wspomina, iż dziadek lub babcia opowiadali im w dzieciństwie baśnie, śpiewali kołysanki, pieśni ludowe i artystyczne, czytali książeczki. Dziadkowie mieszkający na wsi lub pochodzący ze wsi uczyli przyśpiewek ludowych, opowiadali znane sobie z młodości opowieści, anegdoty i baśnie. Ma to ogromne znaczenie w rozwoju indywidualnym wstępujących generacji, a bywa doceniane na ogół dopiero w wieku dorastania i wczesnej dorosłości. Wnuki z kolei przekazują dziadkom swoje doświadczenia z pozarodzinnych środowisk rówieśniczych, uczą ich pewnych umiejętności np. obsługi komputera, wprowadzają ich w gusta artystyczne współczesnych dzieci i młodzieży. Odgrywa to istotną rolę w procesie reorientacji psychicznej i społecznej starszego pokolenia.

Badani uczniowie zwrócili uwagę na pewne negatywne oddziaływania dziadków na własne życie i rozwój. Niekorzystną postawą dziadków jest nadopiekuńczość, wiążąca się z ograniczeniem samodzielności i podmiotowości wnuka. Niektórzy badani uczniowie stwierdzili, że dziadkowie są zbyt liberalni, na wszystko pozwalają, nawet wbrew zaleceniom rodziców. Wywołuje to nie tylko konflikty rodzinne, ale również dezorientację dziecka i poczucie winy wobec rodziców. Pojawiła się więc krytyka za miłość bez granic i bez wymagań, ale też okazanie miłości dla babci i dziadka.

Pomoc dziadków w pełnieniu zadań opiekuńczo-wychowawczych winna mieć charakter życzliwego towarzyszenia rodzicom i dzieciom. Kontakty z wnukami winny zawierać w sobie swoistą atrakcyjność, rodzić w dziecku miłość i szacunek dla babci i dziadka, a przez nich do wszystkich osób w starszym wieku. Dziadkowie powinni przychodzić z pomocą wówczas, kiedy jest ona rzeczywiście potrzebna, a nie narzucać się w sytuacjach, które młodzi ludzie mogą rozwiązać sami.

Ojciec Święty Jan Paweł II w Liście „Do moich Braci i Sióstr − ludzi w podeszłym wieku” pisał: „Ludzie starsi dzięki swej dojrzałości i doświadczeniu mogą udzielać młodym rad i cennych pouczeń. Kruchość ludzkiego istnienia, w sposób najbardziej wyrazisty ujawniająca się w starszym wieku, staje się w tej perspektywie przypomnieniem o wzajemnej zależności i nieodzownej solidarności między różnymi pokoleniami, jako że każdy człowiek potrzebuje innych i wzbogaca się dzięki darom i charyzmatom wszystkich”.

Joanna Skura – pedagog szkolny w Szkole Podstawowej im. Kornela Makuszyńskiego w Bychlewie (k/Pabianic), doktorantka na Uniwersytecie Humanistyczno-Przyrodniczym w Kielcach

---

Bibliografia
Biela A., Rola babci i dziadka w opinii młodzieży, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 6/2003, s. 38.
Gołębiowski B., Dialog pokoleń, Książka i Wiedza, Warszawa 1980.
Nowak S. (red.)., Ciągłość i zmiana tradycji kulturowej, PWN, Warszawa 1989.
Rembowski J., Psychologiczne problemy starzenia się człowieka, PWN, Warszawa-Poznań 1984.
Tyszkowa M., Rola dziadków w rozwoju wnuków, „Psychologia wychowawcza” nr 5/1990, s. 300-315.