Dialog pokoleń

Jak dziadkowie spostrzegają swoją rolę w życiu i rozwoju dorastających wnuków?

Jednym z pytań, jakie zostało postawione badanym dziadkom było pytanie o to, jak zareagowali na fakt zostania dziadkiem/babcią i jak fakt ten zmienił ich życie?

Wszyscy badani dziadkowie i babcie określili moment narodzin pierwszego wnuka jako ważny moment w swoim życiu. Była to chwila radosna, połączona z przeżywaniem wspomnień własnego rodzicielstwa i powiązana z głębokim wzruszeniem. Fakt ten wywołał refleksję nad upływem czasu, biegiem własnego życia i uświadomieniem sobie, że ich dzieci dorosły. Narodziny kolejnych wnuków nie wywołały już tak silnego wrażenia, utwierdzając jedynie dziadków w pozycji seniorów rodziny.

W swoim stosunku do wnuków dziadkowie i babcie zadeklarowali miłość równie silną jak do własnych dzieci, choć „kocha się je bardziej”. Odmienność tej miłości związana jest z jednej strony ze świadomością wartości życia i ciągłości rodziny, którą wnuki zapewniają, z drugiej zaś z brakiem obciążenia odpowiedzialnością przy opartym na doświadczeniu życiowym uświadamianiu sobie zagrożeń, na jakie narażone jest życie małego dziecka. W rezultacie miłość do wnuków zabarwiona jest szczególną czułością, a zarazem − szczególnie u babć – lękiem.

Miłość dziadków do wnuków jest bardziej świadoma, a stosunek do nich łagodniejszy niż do własnych dzieci. Większość respondentów stanowili dziadkowie będący na emeryturze, niepracujący zawodowo oraz mieszkający wraz z dorosłymi dziećmi. Sprawują oni systematyczną opiekę nad wnukami w czasie pracy rodziców. Bywa, że babcie wychowują kolejno dzieci swoich córek i synów, traktując to jako główną formę pomocy ich rodzinom. Opieka nad wnukami dotyczy dzieci od pierwszego roku życia do młodszego wieku szkolnego.

Większość badanych dziadków ma systematyczne kontakty ze swoimi dorosłymi dziećmi i wnukami. Częstość kontaktów jest zróżnicowana, od codziennych i stałych w przypadkach wspólnego mieszkania, do sporadycznych w przypadkach dużej odległości miejsc zamieszkania oraz poza przypadkami sytuacji konfliktowych między starszym i średnim pokoleniem rodziny rozszerzonej. Badani dziadkowie w większości uważali, że dla młodego małżeństwa jest korzystniej, gdy ma ono własne mieszkanie. Najlepiej jednak, gdy mieszkanie jest usytuowane możliwie blisko domu rodziców, co zapewnia częste kontakty i umożliwia wzajemną pomoc w razie potrzeby. Kontakty te stanowią podstawę kształtowania się stosunków wzajemnych, w tym przywiązania między dziadkami i wnukami.

Ważnym czynnikiem psychicznej równowagi jest dla ludzi starszych poczucie własnej użyteczności, udzielanie się na miarę swoich możliwości. Okazywana miłość i pomoc innym osobom w rodzinie i poza nią może być dla nich źródłem prawdziwego szczęścia. Służebna postawa, praktykowana dla dobra swych rodzin, społeczeństwa, a także siebie samych, jest wyrazem ich moralnej dojrzałości, a zarazem może być czynnikiem własnej, szczęśliwej starości. W procesie kulturowego dziedzictwa dziadkowie mogą być wzorami i nauczycielami wnuków, stanowić dla nich pomoc także w dziedzinie wychowania religijnego. Najczęściej to dziadkowie i babcie wdrażają do przestrzegania zasad religii.

Spotkania starszych pokoleń z młodszymi umacniają więzi międzypokoleniowe. Dziadkowie mają prawo do zainteresowania się nimi ze strony swych dzieci i ich rodzin, do przychodzenia im z pomocą, niezależnie od tego, czy mieszkają z nimi, osobno, czy też znajdują się w zakładach opieki społecznej.

Jak dorastające wnuki spostrzegają rolę dziadków w swoim życiu?

Bliskość uczuciowa jest ważnym wymiarem stosunków międzyosobowych. W badaniu wnuków ujawniło się, że babcie są wnukom bliższe niż dziadkowie. Ci stają się bliżsi uczuciowo wnukom w wieku powyżej 12 lat. Analiza zebranego materiału wskazuje, że dorastające wnuki cenią swoich przede wszystkim jako seniorów rodziny. Dziadkowie są cenieni i uczuciowo akceptowani za to, że scalają rodzinę − u nich spędza się święta i uroczystości rodzinne, spotykają się wujowie, ciotki i ich rodziny, czyli cały krąg dużej rodziny.