W kolebce wielkich religii

Systemy religijne Azji

W Azji istnieje pluralizm religii i wierzeń. W myśl hinduizmu wszystkie religie są jak rzeki wpływające do jednego oceanu. Generalnie religie Azji można zaklasyfikować do trzech wielkich grup: religie dharmiczne, które narodziły się na subkontynencie indyjskim (buddyzm, hinduizm, dżinizm i sikhizm); religie Dalekiego Wschodu zwane taoicznymi (chiński taoizm, konfucjanizm, japoński szintoizm – oparte na koncepcji tao, czyli drogi); religie monoteistyczne zwane abrahamowymi (judaizm, chrześcijaństwo, islam).

W nurcie religii dharmicznych nie występuje pojęcie osoby jako bytu posiadającego niezmienną, nieśmiertelną duszę. Jednostka widziana jest jedynie jako coś absolutnie niesubstancjalnego i nietrwałego, jako “iluzja” lub “jawienie się”. Wedle hinduizmu dusza człowieka (atman) po śmierci jednoczy się z bogiem, Absolutem (Brahmanem), stając się jednym z nim, zatracając całkowicie swą tożsamość. Indyjskim ideałem jest niedwoistość (advaita), czyli osiągnięcie stanu nierozróżniania między własną jaźnią i jaźnią innych.

Azjatycka duchowość charakteryzuje się synkretyzmem religijnym. Azjaci mogą przynależeć do kilku religii równocześnie, nie widząc w tym żadnego konfliktu czy problemu bałwochwalstwa. Dlatego kiedy chrześcijanin w Japonii oddaje cześć Buddzie, to nie traktuje go jako boga, lecz jedynie jako “oświeconego”, wyjątkowego człowieka. Podobnie Chińczyk udaje się do świątyni Konfucjusza nie po to, żeby oddawać mu boską cześć, lecz żeby go uczcić jako wybitnego mędrca i nauczyciela narodu.

Wiara w duchy i kult przodków

Kolejną cechą charakteryzującą religijności Azji jest spirytyzm oraz kult przodków obecny zwłaszcza w kulturach Dalekiego Wschodu. Ludzie głęboko wierzą w obecność wielu duchów oraz bóstw w otaczającej nas rzeczywistości. Ponieważ jedne z duchów są dobre, inne złe, wierzy się, że mają one realny wpływ na jakość życia jednostek.

Istnieje ogrom wierzeń związanych z życiem pozagrobowym. Religie dalekowschodnie głoszą, że osoba po śmierci staje się duchem i egzystuje w przeróżnych formach, zanim dostąpi ostatecznego wyzwolenia i stanie się “przodkiem”. Ponieważ nikt nie ma pewności, w jakim stanie dusza znajdzie się po śmierci, obowiązuje spełnianie rytuałów pomagających zmarłym osiągnąć stan szczęśliwości. Istnieją także “duchy głodne”, czyli takie, o których nikt już nie pamięta lub które zmarły w wyniku tragicznej śmierci. Takie duchy mogą dawać znać o swej obecności, domagając się od żywych spełnienia rytuałów dających im spokój duszy.

Azjatycka duchowość

Wschodnia duchowość jest coraz częściej obiektem fascynacji i źródłem inspiracji dla wielu osób. Pozwala ona odkrywać nowe wymiary człowieczeństwa. Wśród Azjatów dominuje przewaga konkretu nad tym, co teoretyczne i abstrakcyjne. Życie moralne i etyczne bierze górę nad dysputami teologicznymi. Przykład życia i autentyczność w praktykowaniu wiary ma o wiele większe znaczenie aniżeli deklaracje i formalna przynależność do danej tradycji.

Sama praktyka religii ma na celu bardziej transformację osoby niż wyrażenie wiary w określoną doktrynę. Dobitny przykład na to znajdziemy w nauczaniu Buddy, który powiedział pewnego razu do swoich uczniów, aby nie wierzyli ślepo jego własnym naukom, dopóki sami się nie przekonają dzięki osobistemu doświadczeniu, że to, czego on naucza, przynosi im autentyczną duchową korzyść.

*****

Ks. Jarosław Duraj – jezuita, formację odbył w Polsce i we Włoszech. Po święceniach kapłańskich wyjechał na misje do Chin. Obecnie studiuje buddyzm na Uniwersytecie w Hongkongu.