Czy Gdańsk leży dziś na Kaukazie?

Putin znów kreśli na mapie Kaukazu nowe-stare linie stref wpływów. Rzuca wyzwanie USA i Europie. Mówi: imperium rosyjskie nie ścierpi NATO na dawnym terytorium ZSRR. Nie ścierpi euroatlantyckich aspiracji dawnych wasali. Nie ścierpi łamania rosyjskiego monopolu na kontrolę szlaków przesyłu ropy i gazu z Morza Kaspijskiego do Europy.

Narzędziem obrony rosyjskich interesów na Kaukazie jest armia, która „w celach humanitarnych” bombarduje Gruzję mimo apeli strony gruzińskiej o zawieszenie broni i negocjacje. Cel militarnej akcji Moskwy wydaje się klarowny: obalić prezydenta Micheila Saakaszwilego, podporządkować sobie Gruzję i zmusić ją do rezygnacji z aspiracji euroatlantyckich. Reakcje społeczności międzynarodowej są na razie miękkie. Nic nie wskazuje, że obywatele wolnego świata zechcą umierać za „kaukaski Gdańsk”.

Rosja dzieli i rządzi

Przez ostatnie kilkanaście lat Rosja konsekwentnie podtrzymywała nieokreślony status Osetii Południowej i Abchazji – dwóch autonomii, w czasach ZSRR funkcjonujących w ramach Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, które po rozpadzie „Sojuza” proklamowały niepodległość. Tej nie uznał nawet ich moskiewski patron i inspirator.

Po krwawych wojnach w obu prowincjach (dzięki wsparciu Moskwy separatyści obronili swe pozycje przed Tbilisi) proces pokojowy nadzorowany przez Moskwę faktycznie te konflikty „zamroził”. Ustrojona w szaty rozjemcy Rosja była de facto stroną tych konfliktów. Toteż nic dziwnego, że negocjacje pokojowe nie przynosiły latami postępów (ale właśnie o to Rosji chodziło). Gruzja, długo rządzona przez prezydenta Eduarda Szewardnadzego, nie miała sił ani woli, by stan ten zmienić.

Sytuacja zmieniła się po „Rewolucji Róż”, gdy nowa ekipa Saakaszwilego z determinacją zaczęła dążyć nie tylko do zreformowania pogrążonego w kryzysie kraju, ale do odzyskania kontroli nad zbuntowanymi prowincjami. Saakaszwili zabiegał o zainteresowanie problemem opinii międzynarodowej, występował z inicjatywami pokojowymi. Moskwa kwitowała to dyplomatycznym uśmiechem. Saakaszwili występował o rozszerzenie formatu rozmów o uregulowaniu statusu Osetii i Abchazji, nie bez racji twierdząc, że skład negocjatorów – Gruzja, Rosja, Osetia (Północna i Południowa) – jest zdominowany przez Moskwę i nie doprowadzi do porozumienia.

Zainteresowanie Zachodu, a szczególnie USA regionem kaukaskim rosło w związku z grą wokół surowców kaspijskich i tras ich przesyłu. Rosło też zniecierpliwienie Moskwy w miarę postępów Gruzji na drodze do integracji euroatlantyckiej. Utrata kontroli nad Gruzją oznaczałaby dla Rosji utratę kontroli nad całym Kaukazem Południowym. A w konsekwencji – nad surowcami kaspijskimi.

Kroplą, która przepełniła puchar, była dla Moskwy deklaracja Gruzji o chęci wejścia do NATO. Na kwietniowym szczycie Sojuszu w Bukareszcie – pod naciskiem Rosji i przy wstrzemięźliwej postawie Niemiec i Francji – odroczono do grudnia kwestię przyznania Gruzji i Ukrainie tzw. MAP-u, czyli „Planu dla członkostwa”.