Spotkanie bezradnych

Tomasz Ponikło: Czym jest dla kapłana kontakt z osobą chorą psychicznie?

Jarosław Naliwajko SJ: Doświadczenie psychozy skupia w sobie całą problematykę bycia człowiekiem. A także kultury, religijności, duchowości, relacji człowieka z Bogiem. Dlatego kontakt z chorymi daje możliwość lepszego zrozumienia granicy pomiędzy duchowością a emocjonalnością, naturą a łaską. To człowiek stawiający podstawowe pytania.

Także o Boga.

Dziś rozmowa o Bogu jest rozmową najbardziej intymną. Ludzie przybierają maski. Maską jest też niezabieranie głosu. Cierpiący na chorobę psychiczną – tak jak o wszystkim innym – o wierze rozmawia zupełnie otwarcie. Czysto, uczciwie.

To praca duszpasterska, która nic nie kosztuje. Bo czym jest w tym przypadku duszpasterstwo? Spotkaniem dwojga ludzi, którzy rozmawiają o Bogu, każdy o swoim.

Ksiądz musi się dostroić do rozmówcy. Wobec człowieka, który przybiera maskę, łatwo to zrobić: sięgnąć po autorytet, teologię, tradycję, kulturę. Ale kiedy przychodzi mu opowiedzieć o doświadczeniu... A tu spotyka się z człowiekiem, który nie ma obciachu, żeby o Bogu mówić. Trudność psychozy polega m.in. na tym, że indukuje w drugim człowieku stany emocjonalne, którymi żyje chory: ogromny lęk, pytania o sens życia, cierpienia.

Na co dzień nie zastanawiamy się, na czym polega np. potępienie – to można upchnąć w kategorie teologiczne albo w niemyślenie. I naraz zjawia się ktoś, dla kogo to są żywe pytania. I on wciąga w swój świat.

Żeby była rozmowa, musi być spotkanie. Jak kapłan spotyka się z osobami chorymi psychicznie?

Najczęściej w szpitalu na oddziale psychiatrycznym, gdzie jest kapelanem, albo przez drogę: chory podaje telefon innym cierpiącym.

Kapłan, niezależnie od sytuacji, zawsze sam wyznacza sobie granice w relacjach z drugim człowiekiem. Może działać tradycyjnie, przez udzielanie sakramentów i grzecznościową rozmowę. Albo może wybrać towarzyszenie choremu, co wymaga poznawania świata psychiatrii, przechodzenia treningu emocjonalnego i zdobywania specjalistycznej wiedzy.

Chory zmaga się z koniecznością przewartościowania świata, czasem choroba sama dokonuje tego przewartościowania: wierzący nie wierzy, niewierzący wierzy, zmienia własne koncepcje wiary, odchodzi, powraca. To się odbywa na niezwykle subtelnych drganiach duszy. Potrzeba czasu i głębokiej cierpliwości, żeby rozumieć to, co się dzieje z człowiekiem, do tego pojąć alternatywne drogi psychiatryczne.